Engin fyrirsögn

Heitast í umræðunni
Klukkan 12:00 á hádegi í dag var þriggja mínútna þögn í aðildarríkjum Evrópusambandsins til að minnast fórnarlamba náttúruhamfaranna í Asíu á öðrum degi jóla. Víða var flaggað í hálfa stöng, gert var hlé á sjónvarpsútsendingum og kirkjuklukkum var hringt. Sérstaklega var mikil sorg í Svíþjóð en fjöldi Svía fórst í hamförunum. Að minnsta kosti 14.000 Svíar voru um jólin í löndunum þar sem hamfarirnar riðu yfir. 52 hafa nú fundist látnir. 1.903 er enn saknað skv. opinberum tölum. Um heim allan er nú safnað til styrktar þeim sem eiga um sárt að binda og til að styrkja hjálparstarf í Asíu. Alls hafa nú tæplega 160.000 manns látist í þessum náttúruhamförum og því ljóst að um er að ræða mannskæðustu náttúruhamfarir í marga áratugi. Fjölmargir stjórnmálamenn hafa farið til Asíu til að skoða hamfarasvæðin og hafa t.d. Laila Freivalds utanríkisráðherra Svíþjóðar, og Colin Powell utanríkisráðherra Bandaríkjanna, lagt þangað leið sína. Í vikunni hvöttu George W. Bush forseti Bandaríkjanna, og fyrrum forsetarnir George H. W. Bush og Bill Clinton Bandaríkjamenn til að gefa fé til söfnunar vegna hamfaranna í Asíu. Komu forsetarnir saman á mánudag til að rita nöfn sín í minningabók um þá sem létust, í indverska sendiráðinu í Washington.

Tilkynnt var á blaðamannafundi í Hvíta húsinu í byrjun vikunnar að Bush eldri og Clinton myndi verða falið það verkefni að stjórna átaki þar sem Bandaríkjamenn og bandarísk fyrirtæki væru hvött til að gefa fé til söfnunarinnar með einkaframlögum. Bush forseti hafði verið gagnrýndur fyrir að bíða með að rjúfa jólaleyfi sitt í Crawford í Texas, þar til þremur dögum eftir hamfarirnar en fyrst þá kom hann fram í fjölmiðlum og tjáði sig um þær. Þá voru önnur ríki mun fljótari að senda háar fjárhæðir til hjálparstarfsins. Japönsk stjórnvöld hafa gefið mest eða 500 milljónir dollara en bandarísk stjórnvöld hafa gefið 350 milljónir. Bush forseti hefur nú gefið andvirði 10.000 dollara, sem er um 620.000 íslenskar krónur, úr eigin vasa til hjálparstarfsins í SA-Asíu. Eins og fyrr segir er Powell utanríkisráðherra, staddur á flóðasvæðunum og hefur verið þar sem fulltrúi bandarískra stjórnvalda ásamt bróður forsetans, Jeb Bush. Verður þetta væntanlega eitt af seinustu embættisverkum ráðherrans en hann lætur af embætti fimmtudaginn 20. janúar nk. við upphaf seinna kjörtímabils forsetans. Fór Powell í þyrlu um þau svæði sem verst urðu úti í jarðskjálftanum og flóðbylgjunni. Sagðist hann aldrei hafa séð neitt þessu líkt og hefði þó upplifað margt: tekið þátt í stríðsátökum og fylgst með hjálparaðgerðum, meðal annars í kjölfar fellibylja og skýstróka. Á morgun mun Powell sitja ásamt fleiri embættismönnum og t.d. Kofi Annan framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, ráðstefnu um hjálparstarf á flóðasvæðunum. Enginn Íslendingur fórst í þessum hamförum sem betur fer, og fjöldi Norðmanna sem talið var að hefðu látist, hefur minnkað mjög seinustu daga.

Í áramótaávarpi sínu að kvöldi gamlársdags fjallaði Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, um stöðu fjölskyldunnar í nútímanum. Einkum varð honum tíðrætt um gildi fjölskyldunnar og mikilvægi hinna sönnu fjölskyldugilda, hvort þau hefðu breyst og hvað væri ef svo væri til ráða til varnar því að fjölskyldugildin létu undan fyrir breytingum. Tilkynnti hann að ákveðið hefði verið að setja af stað vinnu við að meta stöðu íslensku fjölskyldunnar. Verð ég að viðurkenna að ég fann mikinn samhljóm með mínum skoðunum og hans. Það er eðlilegt að ræða þessi mál, enda á ekkert að skipta okkur meira máli en gildi fjölskyldunnar og mikilvægt er að halda vel utan um heilbrigt fjölskyldulíf og styrkja undirstöður hennar, með því styrkjum við allt sem okkur er og á ávallt að vera kærast. Án traustra fjölskyldugilda er lífið allt litlausara og verra. Halda verður vörð um þessi gildi af krafti. Á nýársdag lýsti Karl Sigurbjörnsson biskup Íslands, yfir svipaðri skoðun í predikun í Dómkirkjunni. Var ég sammála mati þeirra beggja á þessu máli. Einhvern veginn taldi ég er þessi orð þeirra féllu um áramótin að sátt gæti náðst um þessi eðlilegu atriði og enginn myndi mótmæla þeim. En það var greinilega mikil bjartsýni ef marka má umræðuna sem svo hefur verið í fjölmiðlum.

Ekki var liðinn langur tími af nýju ári er Guðrún Ögmundsdóttir alþingismaður Samfylkingarinnar, tjáði sig í fjölmiðlum og undraðist greinilega mjög þessi ummæli forsætisráðherra og biskups. Spurði hún í sjónvarpsviðtali hvort ráðamenn þjóðarinnar vildu með þessu að konur færu aftur inn á heimilin til að hugsa um börnin. Sagði hún í fyrrnefndu viðtali orðrétt að í orðum forsætisráðherrans glitti í íhaldssama bandaríska fjölskyldustefnu. Spurning væri því að hennar mati hvort undirliggjandi væri að konur ættu hreinlega að fara aftur inn á heimilin og hætta að mennta sig. Kom fram að mati Guðrúnar að málflutningur forsætisráðherra og biskups væri fyrst og fremst til þess fallinn að ala á samviskubiti foreldra. Það væri með þessu verið að segja einstæðum mæðrum og fólki sem þurfi að vinna mikið til að ná endum saman að það fari betur á því að annast börnin sín. Málflutningur hennar kom mér og eflaust fleirum mjög á óvart. Ekkert sögðu ráðamenn í fyrrnefndum áramótahugleiðingum, sem komust nærri þessu mati sem Guðrún kom fram með og hún taldi sig hafa séð og heyrt af ávörpum þeirra. Það er óneitanlega kostulegt ef ekki má velta upp stöðu fjölskyldunnar og hvernig hún standi í nútímanum, nema að kvenréttindakonur fyrri ára rísi upp á afturlappirnar og telji að sér og konum almennt ráðist. Sjálfsagt er og eðlilegt tel ég að ræða þessi mál opinskátt. Sú vinna mun fara fram í vinnuhópi forsætisráðherra um þetta mál og algjör óþarfi að umpólast þó ráðamenn geri þetta að umræðuefni eins og eðlilegt er við áramót. Tal kvenréttindakvenna eins og þingmanns Samfylkingarinnar virkar því sem undarlegt hjóm og allt að því fljótfærni með tilliti af þessu. En það er annars margt sem Samfylkingarþingmenn nota til að reyna að koma sér í fjölmiðlana.

Pétur W. Kristjánsson - in memoriam
Pétur Wigelund Kristjánsson tónlistarmaður, lést langt um aldur fram þann 3. september 2004. Óhætt er að fullyrða að Pétur hafi á löngum ferli sínum í tónlistinni helgað sig henni algjörlega. Hann var tónlistarmaður af guðs náð. Hann var aðeins 14 ára gamall þegar hann byrjaði í hljómsveitinni Pops sem bassaleikari. Síðar varð Pétur helsti forystumaður í fjölda hljómsveita, nægir þar að nefna Paradís, Pelíkan, Náttúru, Svanfríði og Start. Seinustu árin hafði Pétur helgað sig útgáfu tónlistar og sölu á vandaðri tónlist, fór hann um landið með tónlistarmarkað sinn og seldi góða tónlist. Var Pétur hafsjór af fróðleik um tónlist og margir sem leituðu til hans og keyptu af honum tónlist. Kynntist ég Pétri í gegnum tónlistina, fór jafnan á tónlistarmarkaði hans og keypti af honum tónlist og mat alltaf mikils gríðarlega þekkingu hans á tónlist. Hef ég alla tíð haft mikinn áhuga á góðri tónlist og var því hreint óviðjafnanlegt að leita til hans og versla af honum góða geisladiska.

Alla setti hljóða þegar fregnaðist af veikindum Péturs og síðar af ótímabæru andláti hans. Það var eflaust eins með mig og alla aðra sem eitthvað höfðu kynnst Pétri og rætt við hann að það var óraunverulegt að þessi kraftmikli og áberandi maður í íslensku tónlistarlífi á seinustu áratugum væri farinn með svo snöggum hætti. Það kom vel í ljós við andlát Péturs að hann hafði eignast marga vini og kunningja í gegnum störf sín í tónlistinni. Er mjög ánægjulegt að heyra af því að félagar hans í tónlistargeiranum ætli nú að minnast þessa mikla höfðingja með þeim einum hætti sem honum hefði eflaust sjálfum líkað: með vönduðum rokktónleikum. Pétur var rokkari af guðs náð og engum Íslendingi auðnaðist betur að syngja t.d. smellinn ódauðlega Wild Thing. Tónleikarnir verða haldnir á Broadway á morgun og hefjast kl. 22:00, mun allur ágóði þeirra renna í minningarsjóð sem stofnaður hefur verið í nafni Péturs. Kynnar verða hinir landsþekktu fjölmiðlamenn: Þorgeir Ástvaldsson, Hermann Gunnarsson og Gunnlaugur Helgason. Fjöldi tónlistarmanna og hljómsveita kemur þar fram. Í tilefni tónleikanna og til þess að heiðra minningu Péturs kom hljómsveitin Start saman í fyrsta skipti í 22 ár og tók upp lag til minningar um Pétur, sem heitir einfaldlega Paradís. Er það instrumental-lag, táknrænt og flott lag sem hæfir vel þegar minnst er þessa mikla merkismanns.

Saga dagsins
1874 Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands var staðfest af Danakonungi - hún tók gildi 1. ágúst sama ár
1895 Alfred Dreyfus yfirmaður í franska hernum, sakfelldur um landráð - dæmdur til vistar á Djöflaey
1946 Kvikmynd um lýðveldishátíðina 17. júní 1944 var frumsýnd í Reykjavík. Var fyrsta kvikmyndin sem tekin var hér á Íslandi og var í nútímagæðum þess tíma: með tónum, tali og eðlileg litaskilyrði
1968 Alexander Dubcek kjörinn leiðtogi kommúnista í Tékkóslóvakíu - kjör hans leiddi til mikilla breytinga í valdakerfi landsins og innan flokksins. Þótti of frjálslyndur og var síðar komið frá völdum
1994 Tip O'Neill fyrrum forseti bandarísku fulltrúadeildarinnar, lést, 81 árs að aldri. Tip O'Neill sat í fulltrúadeildinni í 34 ár og var forseti hennar í 10 ár, 1977-1987, lengst allra sem hafa setið í forsæti

Snjallyrðið
Hér sit ég einn og sakna þín.
Með sorg í hjarta drekk ég vín.
Og mánaljósið líkfölt skín
á legubekkinn minn.
Og aleinn sit ég þar í þetta sinn.

Hve ást þín mig á örmum bar.
Hve innileg vor gleði var,
er saman tvö við sátum þar,
svo saklaus, góð og hrein,
sem fuglar tveir, er syngja á sömu grein.

Og alltaf skal ég að því dást,
að enn skuli mitt hjarta þjást
af sömu þrá og sömu ást,
þótt sértu farin burt,
þótt sértu farin fyrir löngu burt.

Hún þykir fágæt þessi dyggð.
Ég þekki enga slíka tryggð.
En tíminn læknar hugans gryggð
og hylur gömul sár,
en sumum nægir ekki minna en ár.
Tómas Guðmundsson skáld (1901-1983) (Tryggð)

Engin fyrirsögn

Heitast í umræðunni
Athyglisvert hefur verið að fylgjast með borgarmálum í fjölmiðlum að undanförnu og stjórn R-listans á borginni er nú sem fyrr mjög umdeilanleg. Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins hafa að undanförnu vakið athygli á skattahækkunum og sviknum loforðum R-listans. Það var gert með enn markvissari hætti með auglýsingu í Morgunblaðinu í gær undir yfirskriftinni: "Jólagjöfin sem þú getur ekki skilað". Eins og fram hefur komið var eitt síðasta verk R-listans fyrir jólin að staðfesta verulegar skatta- og gjaldahækkanir á Reykvíkinga í fjárhagsáætlun fyrir árið 2005, þvert á þau loforð, sem forystufólk framboðsins t.d. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir fyrrum leiðtogi listans og borgarstjóri 1994-2003, gáfu fyrir borgarstjórnarkosningarnar 25. maí 2002. Í auglýsingu borgarfulltrúanna eru tekin þrjú dæmi vegna hækkunar útsvars: fasteignaskatta, sorphirðugjalds og leikskólagjalds þar sem annað foreldri er í námi: í fyrsta lagi að hjón með 6 milljónir króna í árstekjur, sem búa í íbúð þar sem fasteignamat er 15 m.kr. greiða 25.772 kr. meira árið 2005 en þau gerðu árið 2004. Í öðru lagi að hjón með 3 milljónir króna í árstekjur, sem búa í íbúð þar sem fasteignamat er 15 milljónir króna og með barn á leikskóla, þar sem annað foreldri er í námi greiða 68.652 kr. meira árið 2005 en þau gerðu árið 2004. Í þriðja og síðasta lagi að hjón með 3 milljónir króna í árstekjur, sem búa í íbúð þar sem fasteignamat er 15 milljónir kr. og með 2 börn á leikskóla, þar sem annað foreldri er í námi greiða 109.065 kr. meira árið 2005 en þau gerðu árið 2004.

Þessi dæmi segja allt sem segja þarf um hvernig kosningaloforð R-listans hafa verið svikin og þarfnast varla frekari útskýringa við. Nægir að líta á blaðaviðtal við þáverandi leiðtoga framboðsins í maí 2002. Lengi vel neituðu forystumenn R-listans að viðurkenna skuldastöðu borgarinnar og slæma stöðu hennar. Nú ber annað við og allt í einu nú er feluleiknum að mestu hætt og spilin lögð á borðið. Enn er R-listinn þó í algjörri afneitun greinilega á vissum stigum málsins. Er mikilvægt að borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins tjái sig með auglýsingunni og vekji Reykvíkinga til umhugsunar um fjármálastjórn R-listans. Viðbrögð borgarstjóra við auglýsingunni voru þau að fara með hefðbundnar rangfærslur og útúrsnúninga að hætti R-listans. Hélt hún því fram að auglýsingin væri villandi og fullyrti að önnur sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu væru að hækka sömu gjöld með sama hætti. Þetta er einfaldlega rangt. Til dæmis hefur útsvar ekki verið hækkað í Garðabæ og Seltjarnarnesi, en þar fara sjálfstæðismenn með hreinan meirihluta. Í Kópavogi nemur hækkun útsvars 0,09% en Reykjavíkurborg hækkar útsvarið hinsvegar um 0,33%. Svo einfalt er að ekkert sveitarfélag á Íslandi hefur hækkað útsvar jafn mikið frá árinu 1998 og Reykjavíkurborg. Það er eftirtektarvert að langstærsta og öflugasta sveitarfélag landsins sé að hækka skatta umfram önnur minni sveitarfélög. Þvert á móti ætti Reykjavík að geta rekið opinbera þjónustu með minni tilkostnaði en önnur sveitafélög fyrir tilstuðlan hagkvæmni sem hlýst af stærð sveitarfélagsins. Það er ekki hægt að vísa á önnur og minni sveitarfélög og reyna að finna þar réttlætingu fyrir fjármálaóstjórninni í Reykjavík. Meginástæðan fyrir skattahækkunum R-listans er einfaldlega léleg fjármálastjórn og stóraukin skuldasöfnun.

Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, skipaði í dag Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra, sem formann stjórnarskrárnefndar. Eins og ég sagði frá hér í gær hefur nefndin það hlutverk að endurskoða stjórnarskrá lýðveldisins Íslands og hefja umræðu um breytingar sem lagðar verði fram fyrir þingkosningar eftir tvö ár. Geir H. Haarde fjármálaráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, verður varaformaður nefndarinnar. Auk þeirra verða í nefndinni: Þorsteinn Pálsson sendiherra og fyrrum forsætisráðherra og Birgir Ármannsson alþingismaður (að hálfu Sjálfstæðisflokksins), Jónína Bjartmarz (að hálfu Framsóknarflokksins), Össur Skarphéðinsson alþingismaður, og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarfulltrúi (að hálfu Samfylkingarinnar), Steingrímur J. Sigfússon alþingismaður (að hálfu Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs) og Guðjón Arnar Kristjánsson alþingismaður (að hálfu Frjálslynda flokksins). Með nefndinni mun starfa fjögurra manna sérfræðinganefnd. Í henni verða Eiríkur Tómasson lagaprófessor, sem verður formaður, og ennfremur Kristján Andri Stefánsson lögfræðingur, Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í stjórnmálafræði og Björg Thorarensen lagaprófessor.

Í skipunarbréfi nefndarinnar kemur fram að endurskoðunin verði einkum bundin við fyrsta, annan og fimmta kafla stjórnarskrárinnar og þau ákvæði í öðrum köflum hennar sem tengjast sérstaklega ákvæðum þessara þriggja kafla. Stefnt skal að því að frumvarp til breytinga á stjórnarskrá liggi fyrir í síðasta lagi í byrjun ársins 2007 og verði samþykkt fyrir þingkosningar síðar sama ár. Báðum nefndum er ætlað að hefja störf hið fyrsta. Til fjölda ára hefur skort pólitískan kjark til að hrinda úr vör þessu ferli, opna málið og ræða málefni stjórnarskrár með opnum huga og ræða nauðsynlegar breytingar, sem verða að eiga sér stað í samræmi við nútímann, vinna að sjálfsagðri endurskoðun á stjórnarskrá. Mjög mikilvægt er að gera skýrt í eitt skipti fyrir öll hvert sé valdsvið forseta og eyða öllum vafaatriðum um embættið. Nú er loksins komið að hinni pólitísku forystu að taka af skarið í þessum efnum. Fagna ég því að það hafi verið gert með skipun nefndar af hálfu forsætisráðherra og ferlið sé því komið af stað. Eins og ég lýsti yfir hér í gær er mikilvægt að taka sérstaklega til opinnar umræðu málefni 26. greinarinnar: hvernig eigi að breyta henni og hvort forseti eigi áfram að hafa þann möguleika opinn að geta stöðvað af þingmál lýðræðislega kjörins þings. Mín skoðun liggur vel ljós fyrir, en nú er komið að því að taka umræðuna í samfélaginu. Mikilvægt er að sem flestir hafi skoðun á þessu máli. Svo þarf nefndin að taka á öllum vafaatriðum tengdum þessum málum, sem hefur verið deilt um að undanförnu.

Áramótakveðja Ríkisútvarpsins
Á gamlárskvöld flutti Markús Örn Antonsson útvarpsstjóri, áramótakveðju frá Ríkisútvarpinu. Að þessu sinni ávarpaði Markús þjóðina frá Skriðuklaustri í Fljótsdal á Austurlandi, en þar bjó Gunnar Gunnarsson skáld, í mörg ár og þar er nú safn til minningar um hann. Inn á milli atriða með Markúsi var fléttað tónlistaratriðum þar sem einsöngvarar, kórar og hljómsveit á Austurlandi fluttu tónlist eftir austfirsk tónskáld, t.d. Inga T. Lárusson, Björgvin Guðmundsson og Jón Þórarinsson. Seinustu ár hefur áramótakveðja Ríkisútvarpsins verið að þróast í þá átt að kynna tónlist og menningarlíf úti á landi og minna á þekktar perlur íslenskra tónskálda og textahöfunda seinustu aldar. Hófst þetta með þessum hætti fyrir tveim árum en þá flutti Markús Örn ávarp sitt héðan frá Akureyri og var ávarp hans tekið þá upp á Sigurhæðum, heimili sr. Matthíasar Jochumssonar, og Bjarkarstíg 6, sem var heimili Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi. Þar eru nú söfn til minningar um þá. Kórar og tónlistarhópar í bænum fluttu þá tónlist eftir ljóð þeirra. Í fyrra var dagskráin tekin upp á Ísafirði og lög Sigvalda Kaldalóns hljómuðu.

Er þetta vel til fundið og mikilvægt að leitað sé í þennan merka tónlistararf og kynnt lög og ljóð merkra Íslendinga, sem eru þjóðinni mjög kær. Eiginlega er það menningarleg skylda RÚV sem ríkisstofnunar að gera þetta, meira mætti gera af þessu ef stofnunin á að standa undir nafni sem slík. Nú var mjög ánægjulegt að heyra lög meistarans austfirska Inga T. Lárussonar, en óhætt er að fullyrða að fáum mönnum á seinustu öld hafi tekist betur að semja falleg og táknræn lög sem hittu beint í hjartastað með fegurð sinni. Lengi hef ég verið mikill aðdáandi laga Inga T. Amma mín, Sigurlín Kristmundsdóttir, sem bjó á Eskifirði í 50 ár og taldi sig alltaf Austfirðing, þó hún hafi reyndar verið fædd í Eyjafirði en flutt ung austur og búið svo í Eyjafirði seinustu 26 ár ævi sinnar, kenndi mér að meta lög Inga. Henni voru þau alltaf kær. Að hennar mati auðnaðist engum betur að semja frá hjartanu lög með tilfinningu, lög með sanna sál. Með árunum hef ég sífellt betur séð að þetta er rétt. Ingi T. Lárusson var einstakur snillingur, lagahöfundur af guðs náð. Þegar líða tók að ævilokum ömmu minnar lagði hún áherslu á það við mig að tryggja að við útför hennar hljómuðu þessi lög. Það tryggði ég og þegar hún var kvödd á Eskifirði við útför hennar þann 22. janúar 2000, hljómuðu þrjú af bestu lögum Inga að hennar mati: Átthagaljóð, Hríslan og lækurinn og Það er svo margt. Austfirska taugin var sterk og tónlistarsmekkurinn var ekki síðri hjá þessari merku kjarnakonu. Alla tíð hef ég metið Austurland mikils og þau bönd sem tengja mig þangað. Það var því mjög ánægjulegt að horfa á þetta ávarp og heyra þessi fallegu lög og þá kveðju sem útvarpsstjóri flutti að kvöldi gamlársdags.

Saga dagsins
1891 Konráð Gíslason málfræðingur, lést, 31 árs að aldri - hann var einn Fjölnismanna og var mikill brautryðjandi í íslenskri orðabókargerð. Flestir Fjölnismanna dóu ungir en höfðu þó söguleg áhrif
1917 Fyrsta ráðuneyti Jóns Magnússonar tók við völdum - Jón var forsætisráðh. til dauðadags 1926
1989 Stórbruni varð að Réttarhálsi 2 í Reykjavík þar sem Gúmmívinnustofan hf. og önnur fyrirtæki voru til húsa. Tjónið nam á fimmta hundrað milljónum króna og var hið mesta í sögu brunamála
1994 Samið var við Bandaríkjamenn um samdrátt í rekstri varnarliðsins - orrustuþotum af gerðinni F-15 fækkaði úr 12 í 4 og lokað var hlustunarstöð og miðunarstöð. Hermönnum fækkaði þá um alls 380
2004 Dr. Mikhail Saakashvili kjörinn forseti Georgíu - hafði gegnt embættinu frá nóvember 2003

Snjallyrðið
Man ég þig, mey,
er hin mæra sól
hátt í heiði blikar.
Man ég þig, er máni
að mararskauti
sígur silfurblár.

Hví hafa örlög
okkar beggja
skeiði þannig skipt?
Hví var mér ei leyft
lífi mínu
öllu með þér una?

Sólbjartar meyjar,
er ég síðan leit,
allar á þig minna.
Því geng ég einn
og óstuddur
að þeim dimmu dyrum.
Jónas Hallgrímsson skáld (1807-1845) (Söknuður)

Engin fyrirsögn

Heitast í umræðunni
Eins og fram kom í sunnudagspistli mínum í gær, lýsti Ragnar Sverrisson kaupmaður og einn forsvarsmanna Akureyrarframboðs, því yfir í áramótaþætti Aksjón á gamlársdag að Jóhannes Jónsson kaupmaður í Bónus, væri gjaldkeri framboðsins og lykilbakhjarl. Jóhannes sem sat úti í sal og fylgdist með hreyfði engum andmælum við þessu og því þótti um stórtíðindi að ræða. Einn umfangsmesti kaupmaður landsins virtist vera fjárhagslegur bakhjarl þessa framboðs og hafa lykilhlutverk í stofnun þess. Athygli vekur því að sjá í fréttum í kvöld haft eftir Jóhannesi að hann neiti orðum Ragnars í þessum þætti og vísi á bug að hann ætli sér eitthvert hlutverk innan framboðsins eða sé gjaldkeri þess. Segir Jóhannes að Ragnar hafi farið fram úr sjálfum sér og sagt eitthvað sem ekki standi til og sé ekki raunveruleiki mála. Undarlegt var því að hann skyldi þaga í áramótaþættinum þar sem hann sjálfur var gestur. Hann hefði átt að leiðrétta þetta strax þar. Hinsvegar var ekki að sjá á honum við þetta tilefni að hann væri á móti þessari hugmynd. Þetta er því allt mjög fróðlegt. Ekki virðist þetta vera vel útpælt hjá þessum aðilum, sennilega er þetta bara eitt trix til að hafa áhrif á flokkana. Hallast æ meir að því.

Skoðun mín á þessari pælingu Ragga og þeirra sem með honum eru að velta þessari hugmynd upp liggur vel fyrir og kom fram í pistlinum í gær. Að mínu mati eigum við sem tökum þátt í stjórnmálum að velja okkur flokka og berjast þar fyrir að fá okkar fólk inn á lista og í forystu. Þar er vettvangurinn til að láta að okkur kveða. Með prófkjöri getum við Akureyringar komið okkar fólki að og stutt það rétta leið til forystu. En sérstakt framboð Akureyringa til þings er fjarstæðukennd hugmynd að mínu mati. Hver yrði árangur þeirra sem jafnvel næðu inn á þing í nafni þess? Segjum að framboðið fengi tvo til fjóra menn, eitthvað á því bili. Hvert yrði hlutskipti þeirra, hvað mætti þeim eftir kosningabaráttu? Ég fullyrði það að það yrði aldrei nema stjórnarandstaða og vera meðhöndlaður sem fulltrúar í ætt við einhvern sértrúarsöfnuð sem enginn tæki mark á, jú hlustað væri á þá en vart meira. Við eigum að nota flokkana sem til staðar eru og fá okkar fólk inn, einfalt mál af minni hálfu. Í lokin vil ég segja að staða okkar Akureyringa er vissulega ótæk, eigum aðeins einn þingmann og okkar rödd þarf að heyrast af meiri krafti. Við brotthvarf Tómasar Inga Olrich af þingi og úr ríkisstjórn misstum við einn öflugasta talsmann Akureyrar í stjórnmálum. Skarð hans þarf að fylla með kraftmiklum einstaklingi í næstu kosningum. Úr þessu munum við sjálfstæðismenn bæta fyrir næstu þingkosningar og ekki vantar okkar kandidata til þingmennsku héðan, svo mikið er víst. En framboð Akureyringa utan flokka og sem sérframboð er eins og fyrr segir algjörlega fjarstæðukennt að mínu mati.

Vinna í stjórnarskrárnefnd þeirri sem Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, ákvað að stofna til í lok síðasta árs, mun brátt hefjast. Var rætt um þetta mál og væntanlega nefndarmenn í Kryddsíld Stöðvar 2 á gamlársdag. Þar upplýsti Davíð Oddsson utanríkisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, að nefndarmenn að hálfu flokksins yrðu Geir H. Haarde fjármálaráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, Þorsteinn Pálsson fyrrum forsætisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, og Birgir Ármannsson alþingismaður. Sérstaka athygli mína vakti að heyra að Þorsteinn yrði í nefndinni, var ánægjulegt að heyra það, enda Þorsteinn reyndur stjórnmálamaður og hefur setið í forsæti ríkisstjórnar. Einnig kom fram í þættinum að formenn stjórnarandstöðuflokkanna yrðu í nefndinni af hálfu flokka sinna en óljóst er hver verði í öðru af tveim sætum Samfylkingarinnar í nefndinni og hverjir verði þar að hálfu Framsóknarflokksins. Fyrir liggur að annar framsóknarmannanna verði formaður nefndarinnar.

Eins og kom fram í áramótaávarpi forsætisráðherra að kvöldi gamlársdags er mikilvægt að fram fari umræða um stjórnskipan landsins af fullri víðsýni án tengsla við einstök deilumál. Það er komið að því að taka stjórnarskrána til endurskoðunar og velta upp nýjum þáttum og fá fram fjölbreytta umræðu um málin. Mikilvægt er að reyna að tryggja að sjónarmið sem flestra komist að við þessa vinnu og verði sýnileg. Þegar kosið verði um tillögurnar í næstu þingkosningum eftir tvö ár verði þá að baki ítarleg og gagnleg umræða um alla þætti málsins. Að mínu mati er mikilvægast að huga að 26. grein stjórnarskrárinnar. Það getur vart gengið lengur að sá skuggi sé yfir störfum Alþingis Íslendinga að einn maður geti með geðþóttavaldi stöðvað af mál sem meirihluti lýðræðislega kjörins þings til fjögurra ára, samþykkir með réttmætum hætti. 26. greinin sem lengi hefur verið umdeild, verður nú tekin væntanlega til ítarlegrar umræðu og sennilega rækilegrar endurskoðunar. Ég tel eðlilegast að þetta neitunarvald forseta verði numið brott en í staðinn jafnvel sett ákvæði um að viss hluti þingmanna geti farið fram á þjóðaratkvæðagreiðslur eða viss fjöldi landsmanna geti þrýst á slíkt. Það er mun eðlilegra en að einn maður sitji með það í skauti sínu að geta upp á sitt einsdæmi hindrað meirihluta þingsins í að sinna sínum störfum. Breytingin er því þörf og löngu tímabær. Mikilvægast er þó að þessi löngu tímabæra vinna við uppstokkun stjórnarskrár hefjist brátt.

Kvikmyndir ársins 2004
Á gamlársdag birtust á kvikmyndir.com listar yfir bestu kvikmyndir ársins af þeim sem skrifa á vefinn. Voru það ég, Jón Hákon Halldórsson, María Margrét Jóhannsdóttir og Eggert Páll Ólason sem komum með álit okkar á hvaða myndir hefðu skarað fram úr á árinu. Á mínum topp 10 lista sem ég setti saman voru eftirtaldar eðalmyndir: Kill Bill: Vol. 2, Lost in Translation, Eternal Sunshine of the Spotless Mind, The Passion of the Christ, Touching the Void, Collateral, The Incredibles, Shrek 2, Ladder 49 og 21 Grams. Næstar komu: Monster, House of Sand and Fog, Cold Mountain, Spider-Man 2, The Village, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban, American Splendor, The Last Samurai, Big Fish og The Manchurian Candidate. Enginn vafi er í mínum huga um að seinni hluti Kill Bill skari fram úr öðrum sem sýndar voru hér í bíó í fyrra. Er magnaður endir á flottu heildarverki, stórbrotnu meistaraverki Quentin Tarantino. Í báðum myndunum gengur allt upp kvikmyndalega séð: tónlist, handrit, kvikmyndataka og leikur, allt er í úrvalsflokki. Allt skapar þetta hið magnaða andrúmsloft. Flott bardagaatriði og frábær persónusköpun, einkum og sér í lagi hvað varðar persónur brúðarinnar og Bill. Mjög eftirminnilegir karakterar í túlkun Umu Thurman og David Carradine. Sannkölluð kvikmyndabomba. Skrifaði ég á árinu leikstjórapistla og fleira efni á kvikmyndavefinn en hef lítið tekið þar þátt á seinustu mánuðum. Brátt verður breyting þar á. Mun ég skrifa á næstunni um Golden Globe verðlaunin og Óskarsverðlaunin, helstu kvikmyndaverðlaun samtímans. Áfram munu birtast á vefnum ítarlegar leikstjóragreinar. Það er gott að vera hluti af góðum hópi á vefnum.

Saga dagsins
1597 Heklugos hófst með miklum eldgangi og jarðskjálftum - varð eitt stærsta Heklugos sögunnar
1888 Kristín Bjarnadóttir kaus fyrst kvenna til bæjarstjórnar í Reykjavík og varð fyrst kvenna til að notfæra sér kjörrétt til sveitarstjórna sem veittur var 1882. Kosningaréttur kvenna var lögfestur 1915
1925 Benito Mussolini tilkynnir að hann taki sér einræðisvald á Ítalíu - sat þar að völdum allt til 1943
1948 Þýskur togari bjargaði fjórum skipverjum sem hrakist höfðu í nær átta sólarhringa á hafi úti á vélbátnum Björgu eftir að vél bátsins bilaði - voru þeir orðnir kaldir og hraktir er þeim var bjargað
1990 Íslandsbanki hóf formlega starfsemi - bankinn var stofnaður með sameiningu Alþýðubankans, Verslunarbankans, Iðnaðarbankans og Útvegsbankans. Tók hann yfir mestöll fyrri viðskipti bankanna

Snjallyrðið
Hvað er nú tungan? - Ætli engin
orðin tóm séu lífsins forði.
Hún er list, sem logar af hreysti,
lifandi sál í greyptu stáli,
andans form í mjúkum myndum,
minnissaga farinna daga,
flaumar lífs, í farveg komnir
fleygrar aldar, er striki halda.

Tungan geymir í tímans straumi
trú og vonir landsins sona,
dauðastunur og dýpstu raunir,
darraðarljóð frá elztu þjóðum.
Heiftareim og ástarbríma,
örlagahljóm og refsidóma,
land og stund í lifandi myndum
ljóði vígðum - geymir í sjóði.
Sr. Matthías Jochumsson prestur og skáld (1835-1920) (Íslensk tunga)

Engin fyrirsögn

Áramótakveðja 2005
Í upphafi ársins 2005 vil ég þakka lesendum þessa vefs samfylgdina í gegnum tíðina og jafnframt óska þeim farsæls og gleðilegs árs. Ennfremur vil ég færa þeim öllum kveðju sem ég hef kynnst í gegnum skrifin hér fyrir gagnleg skoðanaskipti og umræður um stjórnmál með einum eða öðrum hætti. Ég hef kynnst mörgum í gegnum skrifin og pólitíska þátttöku á liðnu ári og fyrir það þakka ég af heilum hug, samskipti við fólk um pólitík eða aðra þætti eru nú sem fyrr mjög mikilvæg og gagnleg þegar málefni samtímans eru rædd. Ég vil þakka öllum þeim sem litu á vefinn á liðnu ári fyrir að lesa pistla mína og hugleiðingar um hitamál samtímans. Árið sem að baki er var einkar viðburðaríkt og eftirminnilegt. Margir stórviðburðir áttu sér stað. Fyrir þá sem skrifa um málefni samtímans var nóg að fjalla um. Á seinasta ári ritaði ég um 100 pistla, vikulega birtust sunnudagspistlar um helstu fréttir hverrar viku og margir ítarlegir pistlar um fleiri málefni voru ritaðir og ég hélt úti þessum bloggvef með nær daglegri umfjöllun um helstu málefnin. Ég lít því yfir árið með gleði í huga. Margt gott gerðist á þessu merka ári, mörg ný tækifæri komu til sögunnar og mörg krefjandi verkefni eru að baki. Vonandi verður árið 2005 jafn viðburðaríkt og spennandi eins og hið liðna ár.

Sunnudagspistillinn
Í fyrsta sunnudagspistli ársins 2005 fjalla ég um áramótapistil minn sem birtist á gamlársdag og það sem í mínum huga stendur uppúr frá liðnu ári. Einnig fer ég yfir áramótauppgjör almennt. Á gamlársdag birtust t.d. venju samkvæmt áramótagreinar eftir forystumenn stjórnmálaflokkanna í Morgunblaðinu. Birtist ítarleg grein eftir Davíð Oddsson utanríkisráðherra og formann Sjálfstæðisflokksins, á miðopnu blaðsins. Eins og ávallt er gaman að lesa pólitískar hugleiðingar Davíðs. Að kvöldi gamlársdags ávarpaði Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, þjóðina frá Ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu. Halldór kom mér skemmtilega á óvart í ávarpi sínu. Ávarp hans var gott og hann talaði um hluti sem skipta svo sannarlega máli. Sérstakan samhljóm fann ég með skoðunum mínum og hans um gildi fjölskyldunnar og mikilvægi hinna sönnu fjölskyldugilda. Fagna ég því að hann hafi ákveðið að setja af stað vinnu við að meta stöðu íslensku fjölskyldunnar. Ekkert á að skipta okkur meira máli en gildi fjölskyldunnar og mikilvægt er að halda vel utan um heilbrigt fjölskyldulíf og styrkja undirstöður hennar, með því styrkjum við allt sem okkur er og á ávallt að vera kærast. Án traustra fjölskyldugilda er lífið allt litlausara og verra. Halda verður vörð utan um þessi gildi af krafti. Ennfremur fjalla ég um umræðuna í Kryddsíld á gamlársdegi.

Kosið verður um sameiningu sveitarfélaga í Eyjafirði í apríl á þessu ári og stefnir allt í kosningu um sameiningu allra sveitarfélaganna 10 í eitt. Sjálfstæðisflokkurinn á Akureyri hefur markað sér þá stefnu að stuðlað verði að frekari sameiningu sveitarfélaga á svæðinu og okkur er því mikið ánægjuefni að fara yfir niðurstöður nýrrar skýrslu RHA, sem styrkir mjög undirstöður í sameiningarmálunum. Enginn vafi er á því í mínum huga og okkar sjálfstæðismanna, sérstaklega hér á Akureyri og í Dalvíkurbyggð, að fólk hér eigi að vinna sameinuð og taka höndum saman. Í samræmi við þetta var samþykkt á fundi bæjarráðs Akureyrar þann 30. desember sl. að leggja til að kosið verði 23. apríl um sameiningu Akureyrarbæjar við Siglufjörð og önnur sveitarfélög í Eyjafirði. Að lokum fjalla ég um umræðuna um sérstakt framboð Akureyringa til Alþingis í næstu þingkosningum eftir tvö ár. Athygli vakti að í áramótaþætti Aksjón lýsti Ragnar Sverrisson einn forsvarsmanna Akureyrarframboðs, því yfir að Jóhannes Jónsson kaupmaður í Bónus, væri gjaldkeri framboðsins og lykilbakhjarl. Jóhannes sem sat úti í sal og fylgdist með hreyfði engum andmælum við þessu og því um stórtíðindi að ræða. Einn umfangsmesti kaupmaður landsins virðist vera fjárhagslegur bakhjarl þessa framboðs og virðist vera í lykilhlutverki í stofnun þessa stjórnmálaafls sem að líkum lætur og ef marka má yfirlýsingar í fjölmiðlum er í pípunum. Fjalla ég um þetta og fleira í lok pistilsins.

Áramótaþættirnir
Venju samkvæmt var horft á áramótaþættina af miklum áhuga. Í hádeginu á gamlársdag voru bæði áramótaþættir Sunnudagsþáttarins og Silfurs Egils, horfði ég á Egil en tók hinn upp. Báðir mjög áhugaverðir. Sérstaklega skondið að sjá Hallgrím Helgason ræða um þvælupistilinn sinn í Fréttablaðinu. Það er frjótt í höfðinu hans Hallgríms greinilega. Um tvöleytið fór ég að horfa á Kryddsíld Stöðvar 2. Þar voru leiðtogar flokkanna gestir venju samkvæmt. Spjallið þar var mjög líflegt og skemmtilegt. Farið var yfir helstu fréttir ársins á innlendum vettvangi og eins og nærri má geta var mest rætt um fjölmiðlamálið og náttúruhamfarirnar í Asíu. Klukkan þrjú hófst áramótaþátturinn á bæjarsjónvarpsstöðinni Aksjón, Gaffalbitar. Þar tóku Bjarni Hafþór, Hilda Jana, Sigrún og Þráinn á móti góðum gestum. Í lokin var rætt við bæjarstjóra og Ragnar Sverrisson kaupmann í JMJ, það var einkar skemmtilegt spjall, þar sem rætt var um pólitík af krafti. Einkum var þá vikið að umræðunni um Akureyrarframboð og þar lýsti Raggi því yfir að Jóhannes í Bónus væri einn bakhjarla framboðsins. Merkileg yfirlýsing. En já góður og ferskur þáttur. Reynir og Hjálmar áttu góð innslög með vísur sínar. Um kvöldið var horft á ávarp forsætisráðherra og annálana. Áramótaskaupið var mjög gott, margir góðir punktar. Með því betra seinustu árin. Bestu mómentin voru hiklaust þegar Davíð í eigin persónu kom allri þjóðinni á óvart og reis af skurðarborðinu hjá Saxa lækni (Davíð alltaf frábær), Alfreð í peningakasti siðblindra, rappatriðin tvö og síðast en ekki síst atriðin með Kristjáni. Mjög gott skaup og mikið hlegið. Eftir miðnættið var skotið upp flugeldum og farið svo út að skemmta sér langt fram á nótt. Á nýársdag var horft á gamlar og góðar kvikmyndir og slappað vel af. Var mjög góð helgi hér.


Kristján Þór Júlíusson bæjarstjóri, var í gær sæmdur riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir störf í þágu sveitarstjórna og byggðamála. Óhætt er að fullyrða að Kristján verðskuldi þennan heiður, enda verið kraftmikill forystumaður á vettvangi sveitarstjórna í tæpa tvo áratugi sem bæjarstjóri á Dalvík, Ísafirði og Akureyri allt frá árinu 1986. Ég óska Stjána og Guðbjörgu innilega til hamingju.

Saga dagsins
1871 Stöðulögin - konungur staðfesti lög um stjórnunarlegu stöðu Íslands í konungssambandinu við Danmörku. Þar sagði að Ísland væri óaðskiljanlegur hluti Danaveldis með landsréttindum. Lögin féllu úr gildi með sambandslögunum 1918. Konungssambandi var slitið með stofnun lýðveldis árið 1944
1899 Kristilegt félag ungra manna, KFUM, var formlega stofnað í Reykjavík af sr. Friðriki Friðrikssyni
1931 Leikrit var flutt í fyrsta skipti í Ríkisútvarpinu - flutt var þá leikritið Jólanóttin eftir Henrik Ibsen
1986 Davíð Oddsson þáv. borgarstjóri, kveikti ljós á sex öndvegissúlum við borgarmörk Reykjavíkur. Kveikt var á súlunum í tilefni 200 ára afmælis Reykjavíkurborgar og logaði á þeim út allt afmælisárið
1999 Tónlistarsalurinn í Tónlistarhúsi Kópavogs vígður með tónleikum - hann hlaut nafnið Salurinn

Snjallyrðið
Hvað boðar nýárs blessuð sól?
Hún boðar náttúrunnar jól,
hún flytur líf og líknarráð,
hún ljómar heit af Drottins náð.

Sem Guðs son forðum gekk um kring,
hún gengur ársins fagra hring
og leggur smyrsl á lífsins sár
og læknar mein og þerrar tár.

Hann heyrir stormsins hörpuslátt,
hann heyrir barnsins andardrátt,
hann heyrir sínum himni frá
hvert hjartaslag þitt jörðu á.

Í almáttugri hendi hans
er hagur þessa kalda lands,
vor vagga, braut, vor byggð og gröf,
þótt búum við hin ystu höf.
Sr. Matthías Jochumsson prestur og skáld (1835-1920) (Hvað boðar nýárs blessuð sól?)