Engin fyrirsögn

Könnun á fylgi flokkanna á Akureyri

Eins og vel hefur komið fram í fjölmiðlum seinustu dagana framkvæmdi IMG Gallup viðamikla könnun á lífskjörum íbúa á Akureyri í marsmánuði. Samhliða þeirri könnun var spurt um afstöðu fólks til þeirra fimm framboða sem hafa fulltrúa í bæjarstjórn Akureyrar eftir sveitarstjórnarkosningarnar 2002. Úrtakið var handahófsvalið úr þjóðskrá. Svarhlutfall í könnuninni var 53,7%. Sjálfur lenti ég í þessari könnun. Hún var verulega umfangsmikil. Hringt var í mig miðvikudagskvöld eitt í marsmánuði og þar spurt um allt mögulegt og ómögulegt. Var ég í símanum að mig minnir í kortér og man ég að ég taldi að þetta ætlaði engan endi að taka. En hvað með það. Þetta var ítarleg könnun og margt fróðlegt hefur komið út úr henni. Man ég að mér þótti mjög athyglisvert á sínum tíma að spurt væri samhliða þessu um fylgi þeirra framboða sem eru í bæjarstjórn. Stutt er síðan niðurstöður þessarar lífsgæðakönnunar voru birtar formlega. Hinn 8. júlí sl. var fjallað um málið á vef Akureyrarbæjar. Í stuttri frétt eru raktir helstu þættir könnunarinnar hvað varðaði lífskjörin. Eins og athugulir lesendur taka eftir er litið er á tengilinn stendur þar feitletrað neðst: "Niðurstöðum könnunarinnar verða gerð frekari skil síðar."

Í vikunni hófst umræða um stjórnmálahluta þessarar könnunar. Ríkisútvarpið sló fréttinni upp að kvöldi mánudags í svæðisútvarpinu hér á Akureyri. Þar var fullyrt að meirihlutinn væri fallinn og að könnuninni hefði verið stungið undir stól. Í frétt um málið að kvöldi mánudagsins sagði Björn Þorláksson fréttamaður, frá meginniðurstöðunum. Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur hefðu ekki lengur meirihluta í bæjarstjórn, Oddur Helgi væri inni þrátt fyrir umfangsmikið fylgistap Lista fólksins, Samfylkingin og VG bættu við sig og meirihlutaflokkarnir hefðu dalað nokkuð. Á þessu var svo haldið áfram að klifa í gær. Nema að þá birtist Oktavía Jóhannesdóttir bæjarfulltrúi Samfylkingarinnar, og sakaði meirihlutann um valdníðslu og að hafa leynt könnuninni því meirihlutinn ætti að vera fallinn. Einnig hefur svo verið talað ítarlega um málið á vef Samfylkingarinnar hér í bænum og fullyrt auðvitað á mánudag í takt við Ríkisútvarpið og talnameistarann Björn Þorláksson að meirihlutinn væri fallinn. Já þetta er merkileg pólitík sem Samfylkingin stundar finnst mér. En annars er skiljanlegt að menn þar á bæ hafi vonað að meirihlutinn væri fallinn - þó það nú væri.

Tölurnar eru þessar:
Sjálfstæðisflokkurinn: 29,8%
Samfylkingin: 26,8%
Vinstrihreyfingin - grænt framboð: 18,5%
Framsóknarflokkurinn: 17,1%
Listi fólksins: 6,3%

Þegar nánar var litið á þessa könnun og Gallup kynnti tölurnar og skiptingu bæjarfulltrúa kom mjög skondið í ljós. Meirihlutinn, þrátt fyrir nokkuð fylgistap, var ekki fallinn. Sjálfstæðisflokkur heldur sínum fjórum bæjarfulltrúum og Framsókn hlýtur tvo, missir einn. Eins og allir talnaglöggir átta sig á, ef þeir kunna þ.e.a.s. að reikna, eru þar komnir sex bæjarfulltrúar, sem nægir að mynda meirihluta, allavega í ellefu manna bæjarstjórn. Eða það segir mín grunnskólastærðfræði mér. Þegar maður er með sex epli og fimm appelsínur er nokkuð ljóst að eplin eru fleiri. Eða þetta kenndi góður stærðfræðikennari mér allavega einu sinni. En hvað með það. Greinilegt er að fréttamaður hefur fjallað um málið með þeim hætti að meirihlutinn hlyti að vera fallinn, fyrst hann fengi undir 50% fylgi. Því hlyti Oddur Helgi að vera inni og treysta ætti á það sem virtist sjást í tölunum. Það er merkilegt að reyndir fréttamenn hafi ekki gengið úr skugga um að atkvæði greidd Lista fólksins hafi ekki nægilega mikið á bakvið sig til að koma manni inn. Eins og sést hefur nú þegar könnunin er greind kemur L-listi Odds Helga Halldórssonar ekki að manni og missir báða sína fulltrúa, þrátt fyrir að hafa setið í minnihluta í tvö kjörtímabil.

Oddur Helgi er vissulega nokkur kraftaverkamaður í pólitík og það er vonlaust að afskrifa hann nú, þrátt fyrir þessa könnun. Honum átti að bola burt fyrir kosningarnar 1998 úr bæjarfulltrúahópi Framsóknarflokksins, þar sem hann hafði tekið sæti sem aðalmaður árið 1997. Hann lét ekki bjóða sér varamannssæti á ný og fór í sérframboð og komst inn, þvert á margar spár. Fyrir síðustu kosningar bætti hann verulega við sig fylgi og fór inn við annan mann á lista, Marsibil Fjólu Snæbjarnardóttur. Oddur Helgi og Marsibil Fjóla hafa verið lítt áberandi á kjörtímabilinu og ekki mikið við að taka afstöðu til mikilvægra mála. Er oft erfitt að sjá hvar þau standa í málum og því verið minna áberandi, en t.d. Samfylkingin sem finnur sér skotfæri í fjölda mála og lætur meira á sér kræla. Þó að Oddur Helgi mælist með þessum hætti núna er varhugavert að afskrifa hann. Honum hefur tekist í tveim kosningum að byggja með undraverðum hraða maskínu til verka og komið sér inn í bæjarstjórn og bætti svo verulega við kjörfylgi sitt 1998 síðast. Verður fróðlegt að sjá hvað Listi fólksins og Oddur Helgi persónulega geri í aðdraganda næstu kosninga.

Greinilegt er að nokkur valdabarátta er framundan innan Samfylkingarinnar fyrir næstu kosningar. Oktavía er greinilega komin í varnarstöðu fyrir komandi átök innan síns flokks. Í dag lýsti Hermann Jón Tómasson varabæjarfulltrúi Samfylkingarinnar, yfir framboði sínu til leiðtogastöðu flokksins í bænum í prófkjöri Samfylkingarinnar í haust. Hefur Oktavía ekki gefið upp hvað hún ætlar sér, en ekki er búist við að hún hætti. Oktavía var bæjarfulltrúi Akureyrarlistans 1998-2002 og því í meirihluta með Sjálfstæðisflokki af þeirra hálfu ásamt Ásgeiri Magnússyni. Fyrir seinustu kosningar vann hún Ásgeir í forvali innan Samfylkingarinnar og Ásgeiri var bolað burt. Nú stefnir í átök milli Hermanns og Oktavíu um forystuna. Skiljanlegt er því að Oktavía minni á sig og hefji öfluga fjölmiðlaframkomu til að vekja á sér athygli og nái almennilegri vígstöðu í þessu prófkjöri. Í því ljósi er framkoma hennar í fjölmiðlum í gær skiljanleg. Hún er að reyna að fá á sig aggressívari ímynd og reyna að notfæra sér vaxandi fylgi flokksins sér til framdráttar í ljósi prófkjörsins sem flokkurinn stendur fyrir. Er vissulega merkilegt að Samfylkingin sem hefur vaxið nokkuð nú undir forystu Oktavíu sjái fram á átök um leiðtogahlutverk flokksins.

Flokkurinn hefur vaxið nokkuð milli kannana. Er ekkert óeðlilegt að hann eflist að mínu mati. Samfylkingin var að skrapa algjört botnfylgi í seinustu kosningum og áttu greinilega í stökustu vandræðum þá. Nú koma þau sterkari til leiks og svo virðist sem að Oktavía hafi náð að efla fylgi flokksins. Það er reyndar skondið ef henni verður svo launað það með því að verða sparkað af Hermanni Jóni. Eitt fannst mér ennfremur athyglisvert í gær. Það var að Lára Stefánsdóttir varaþingmaður, kom fram í spjallþættinum Sjónarhornið á Aksjón sem talsmaður Samfylkingarinnar. Fyrirfram hefði ég búist við Oktavíu þar sem leiðtoga flokksins í bæjarmálunum og hún myndi tala þar ásamt Oddi Helga sem þar var að tala um fylgi Lista fólksins og sína stöðu almennt pólitískt. Vissulega er Lára með þingmanninn í maganum og kæmi sér henni vel að koma sér vel á framfæri, en ég verð að viðurkenna að merkilegt var að Oktavía kom ekki fram þarna. En kannski er óánægjan með forystu Oktavíu meiri en heyrist úti í bæ. Allavega er leiðtogaframboð Hermanns fyrirboði um nokkur átök í þessu prófkjöri Samfylkingarinnar.

Framsóknarflokkurinn hefur dalað gríðarlega í bæjarmálunum hér seinasta áratuginn. Árið 1994 fékk flokkurinn fimm bæjarfulltrúa kjörna af ellefu og vann mikinn sigur. Jakob Björnsson varð bæjarstjóri og myndaður var meirihluti með krötum sem höfðu einn mann, Gísla Braga Hjartarson. Fyrir kosningarnar 1998 varð mikið umrót. Framsóknarflokkurinn klofnaði og Oddur Helgi fór í sérframboð. Hann komst inn og Framsókn fór niður í þrjá bæjarfulltrúa. Á því tímabili leiddi flokkurinn minnihlutann en var frekar lítt sýnilegur þar. Framsókn hélt sínum þrem síðast og myndaður var meirihluti Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Framsókn hefur minnkað í bæjarmálunum og er kominn niður í rúm 17% í þessari könnun, sem er söguleg mæling í þessu fyrrum höfuðvígi flokksins. Vinstri grænir bæta verulega við sig og eflast, eins og við var að búast. Flokkurinn fékk lítið fylgi í síðustu kosningum og getur ekki annað en bætt við sig eftir þá herfilegu útreið. Verður fróðlegast að sjá hverjir muni leiða framboð VG í næstu kosningum. Valgerður Bjarnadóttir mun væntanlega ætla sér að halda áfram og sama má segja um Jón Erlendsson en mikið er talað um Andreu Hjálmsdóttur og Hall Gunnarsson í umræðunni líka.

Við sjálfstæðismenn missum nokkuð fylgi í þessari könnun en höldum okkar fulltrúafjölda. Þó er alveg ljóst að þetta fylgi er vart ásættanlegt og við þurfum að fá vel yfir 30% til að eiga okkar fjóra bæjarfulltrúa vel trygga inn. Þannig að framundan hjá okkur er öflug og massív kosningabarátta þar sem við ætlum okkur að halda okkar hlut. Ljóst er að nokkur hörð mál hafa verið í aðdraganda þessarar könnunar. Deilt var um hugmyndir um byggingu tólf hæða íbúðablokkar á Baldurshagareitnum, hér rétt fyrir neðan heimili mitt í Þórunnarstrætinu. Það var mikil heift og læti í því máli. Að lokum kom meirihlutinn til móts við óskir fólks og byggingin var lækkuð og niðurstaðan eru tvær sjö hæða blokkir á þessum reit. En það er auðvitað alltaf svo að upp koma deilumál. Það er erfitt að stjórna vaxandi sveitarfélagi svo allir séu sáttir. En það er alveg ljóst að við sjálfstæðismenn munum koma sterkir til leiks eftir að við höfum ákveðið aðferð til að velja framboðslista okkar fyrir næstu kosningar. Hvort sem uppstilling eða prófkjör verður ofan á tel ég mikilvægt að uppstokkun verði í hópi tíu efstu og þar muni koma fleiri yngri frambjóðendur til sögunnar en var síðast.

Kemur vel til greina að ég muni gefa kost á mér til setu á framboðslista Sjálfstæðisflokksins hér á Akureyri. Mig skortir ekki áhuga á stjórnmálum og er alveg ljóst að ég mun leggja mitt að mörkum til framboðs flokksins á komandi ári. Ég hef í skrifum mínum verið virkur við að tala fyrir bæjarmálum og fókuserað mig mikið á skipulags- og skólamálin. Það eru þeir málaflokkar auk atvinnumála sem ég tel að verði aðalmál næstu kosningabaráttu. Það er mikilvægt að yngra fólk sé virkt við að tala fyrir sinni stefnu og við í Verði munum vera virk á vetri komanda við að vinna okkar sýn í bæjarmálum. Tel ég mikilvægt að með einum eða öðrum hætti komi ungt fólk sterkt inn á listann að ári. Við sjáum á þessari könnun að viss uppstokkun þarf að vera og er gott að fá þessa mælingu á þessum tímapunkti. Allavega er ljóst að spennandi kosningar eru framundan. Það sem ekki er vitað er hvernig sveitarfélagið lítur út að vori. Það er sameiningarkosning hér í firðinum í október og þar verður fróðlegt að sjá hver niðurstaðan verði að lokum.

Saga dagsins
1903 Fyrsta kvikmyndasýningin fer fram í Reykjavík - sýndar voru þá breskar fréttakvikmyndir í Iðnó.
1965 Sir Edward Heath var kjörinn leiðtogi breska Íhaldsflokksins - hann varð fyrsti almúgamaðurinn sem kjörinn var á leiðtogastól flokksins. Heath varð forsætisráðherra Bretlands árið 1970 og sat allt til ársins 1974. Þá tapaði hann í tveim þingkosningum árið 1974 og missti leiðtogastólinn til Margaret Thatcher árið 1975. Heath sat á breska þinginu í hálfa öld, 1951-2001. Hann lést hinn 17. júlí 2005.
1996 Sprengjutilræði á Ólympíuleikunum í Atlanta í Georgíu - tveir létu lífið og fjöldi fólks slasaðist.
1999 Milljónasti bíllinn fór um Hvalfjarðargöng, rúmu ári eftir að þau voru opnuð, hinn 11. júlí 1998.
2003 Gamanleikarinn Bob Hope deyr í Toluca Lake í California - Hope var þá nýlega orðinn tíræður.

Snjallyrðið
Ég á það heima sem aldrei gleymist
né umbreyst fær,
við ölduhreiminn mig ávallt dreymir
um auðnir þær,
sem vindar geyma og vetrar snær,
þar vatnsföll streyma um dali tær.

Ó, fögru sveitir með fell og leiti
og fannagljá,
með svipinn hreina á öllu og einu
sem ann mín þrá.
Við minnstu steina grær minning smá
sem mun ei leynast né falla í dá.
Unnur Benediktsdóttir Bjarklind (Hulda) skáldkona (1881-1946) (Heima)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Það hefur varla farið framhjá neinum að undanfarnar vikur hafa umhverfissinnaðir atvinnumótmælendur verið við Kárahnjúka og mótmælt þar væntanlegri virkjun og álveri á Austurlandi. Framan af voru þessi mótmæli mjög friðsamleg og gengu eðlilega fyrir sig. Fólk kom vissulega á framfæri skoðunum sínum og það með hófsömum hætti að mestu leyti. Það er eðli þjóðmálaumræðu að uppi séu ólíkar skoðanir og ólík sýn meðal fólks á hitamál samtímans. Kárahnjúkavirkjun og álver við Reyðarfjörð eru eins og allir vita eitt mesta hitamál þjóðmálaumræðunnar á seinustu árum. En það er alveg hægt að fullyrða að vinnubrögð atvinnumótmælendanna seinustu daga að Kárahnjúkum hefur farið algjörlega yfir strikið. Mótmælendur hafa að undanförnu hlekkjað sig við vinnuvélar, málað ókvæðisorð á vélar, skilti og á ýmsa hluti á svæðinu og ennfremur verið með óásættanlega framkomu við starfsfólk á svæðinu. Lögreglan greip til sinna ráða í nótt og skakkaði leikinn með nauðsynlegum hætti. Það er alveg ljóst að það sem gengið hefur á þarna að undanförnu af hálfu mótmælendanna er með öllu óásættanlegt.

Nú hefur svo leyfið fyrir tjaldbúðunum verið afturkallað eftir læti seinustu daga. Prestsetrarsjóður veitti leyfið, enda eru tjaldbúðirnar í landi prestsetursins Valþjófsstaðar. Á morgun mun lögregla grípa til sinna ráða til að koma fólkinu burt og vísa því frá. Hafa mótmælendur sagst halda mótmælum áfram með einum hætti eða öðrum, ef marka má vefrit þeirra, savingiceland.org. Verður merkilegt að fylgjast með atburðum þarna á næstunni. Eru þessi mótmæli svo sannarlega ekki neinum til sóma. Það er auðvitað ekki hægt að ætlast til að allir séu sammála um virkjun og álver fyrir austan, en það á að vera hægt að búast við að mótmæli séu bæði málefnaleg og friðsamleg. Það er mjög mikilvægt að lögreglan taki til sinna ráða. Það er algjörlega ótækt að horfa lengur á stöðu mála með þessum hætti og þau vinnubrögð sem atvinnumótmælendurnir beita þar. Það á ekki að vera líðandi að eignir fyrirtækja eða mannvirki á staðnum verði fyrir skemmdum og ráðist sé að þeim sem þarna vinna. Um er að ræða löglegar framkvæmdir fyrirtækjanna á staðnum og taka verður á því með hörku ef mótmælendurnir fara yfir strikið.

Eins og flestir vita er framundan verslunarmannahelgin, ein af stærstu ferðahelgum ársins. Eins og oft áður er haldin hér á Akureyri fjölskylduhátíð þar sem margt er skemmtilegt á dagskrá. Búast má við miklum mannfjölda í bænum og skemmtilegu andrúmslofti eins og fyrri ár. Í fyrra var fjölmennasta útihátíð ársins hér í bænum og var virkilega gaman að fara um bæinn. Þá streymdi fólk í bæinn og voru 15-16.000 gestir hér. Mikið blíðviðri var alla helgina og hátíðin að mestu leyti til fyrirmyndar. Mestan skugga á hátíðina settu vandræðin með tjaldsvæðið hér í Þórunnarstrætinu. Á því hefur nú verið tekið með nýjum reglum um svæðið, þar sem nú mega aðeins vera fjölskyldufólk með fellihýsi, tjaldvagna og húsbíla. Var gott að tekið var á þeim málum og vonandi mun þessi ágalli, annars góðrar útihátíðar, heyra sögunni til. Enginn vafi er að Ein með öllu er mikil lyftistöng fyrir verslunar- og þjónustuaðila í bænum og mun hátíðin styrkja bæinn og stöðu hans til muna, eins og jafnan áður. Meðal skemmtiatriða verða Sálin, Papar, Stuðmenn, Nýdönsk, Hildur Vala, Nylon og Davíð Smári. Svo er auðvitað rúsínan í pylsuendanum brekkusöngurinn á íþróttavellinum að kvöldi sunnudagsins. Framundan er því hin besta helgi.

Sir Edward Heath fyrrum forsætisráðherra Bretlands og leiðtogi breska Íhaldsflokksins, var jarðsunginn frá dómkirkjunni í Salisbury í gær. Rúmlega 1600 manns voru viðstödd útförina, þar á meðal allir eftirmenn Heath á leiðtogastóli flokksins og meðal þeirra því t.d. fyrrum forsætisráðherrar landsins, þau Margaret Thatcher barónessa, og Sir John Major. Bæði hafa þau minnst Heath með glæsilegum hætti eftir andlát hans, hinn 17. júlí sl. Thatcher felldi Heath af leiðtogastóli flokksins árið 1975 og milli þeirra ríkti kalt stríð um stefnuáherslur innan flokksins eftir það, en ennfremur viss gagnkvæm persónuleg virðing. Ennfremur voru viðstaddir útförina fjöldi breskra stjórnmálamanna sem bæði höfðu unnið með Heath á löngum ferli innan flokksins og eins þeir sem voru pólitískir andstæðingar hans. Í pistli mínum hinn 18. júlí sl. fjallaði ég um Heath, feril hans og persónuna á bakvið pólitíkusinn. Fór ég jafnframt yfir álit mitt á honum sem stjórnmálamanni. Heath hafði mikil áhrif í breskum stjórnmálum - hann var kjörinn á breska þingið í þingkosningunum 1951 og sat á þingi í hálfa öld, allt til þingkosninganna í júní 2001. Heath var leiðtogi breska Íhaldsflokksins í áratug, 1965-1975, og var forsætisráðherra Bretlands í fjögur ár, 1970-1974. Við leiðarlok er Heath, að mínu mati, minnst sem öflugs forystumanns og litríks talsmanns hægristefnu.

Um síðustu helgi fór ég austur í bústað fjölskyldunnar í Núpakot í Aðaldal og þar var gott að slappa af í góðra vina hópi. Það var grillað, skemmt sér og síðast en ekki síst hlegið dátt saman - það er ekkert betra en gleði og tær ró á góðum stað. Frábært var að geta átt helgi án tölvu, sjónvarps og að mestu var slökkt á símanum - algjör friður eins og best gerist. Hið besta var auðvitað að nær allan tímann var mikill hiti og tær sumarblíða. Var gaman að fara í smáferðalag á laugardeginum. Haldið var um Tjörnesið austur fyrir að Ásbyrgi. Alltaf er gaman að koma í Ásbyrgi. Þar er yndisleg náttúrufegurð sem gaman er að sýna gestum og ekki síður að njóta sjálfur. Þar er falleg kyrrð og sannkölluð ró. Það jafnast fátt á við það að vera þar. Dvaldist ég í tvö sumur í sumarbúðunum á Ástjörn. Svæðið þekki ég því vel - þar var gott að vera og gaman að njóta náttúrufegurðar og geta dvalið í friði og ró, en nóg er af því á svæðinu. Þetta er sannkölluð náttúruperla. Á heimleiðinni litum við í minjasafnið að Mánárbakka en safnið hefur fyrir löngu vakið athygli og hvet ég alla til að skoða safnið hans Aðalgeirs á Mánárbakka. Alltaf er svo gaman að spjalla við Aðalgeir. En já þetta var góð helgi fyrir austan - þar sem ró og skemmtun var aðalsmerki.

Notalegt og gott sumarveður hefur verið hér á Akureyri seinustu dagana. Það er notalegt þessa dagana að hafa það rólegt, fara í sund, grilla, hjóla um og labba í Kjarnaskógi. Það er alltaf gaman af fallegu sumri og góðu veðri. Þessa dagana er ég að lesa ljóðabækur meistara Davíðs frá Fagraskógi. Hann hefur alltaf heillað mig með ljóðasnilld sinni. Hann talar beint til hjartans míns oft og hefur alla tíð verið í miklu uppáhaldi hjá mér. Fáum íslenskum skáldum tókst betur að tjá sig frá hjartanu, er þá sama hvort átt er við gleði, sorg, ástina eða lífskraftinn. Davíð tjáði af stakri snilld sannar tilfinningar og varð eitt ástsælasta skáld okkar á 20. öld. Það er alltaf styrkjandi að lesa ljóð Davíðs, þar fær maður gleði og líka kraft til að horfast í augu við lífsins gátur og flækjur hvunndagsins. Í ljóðabókinni Að norðan, sem kom út árið 1936, orti hann um bæinn við fjörðinn fagra. Er við hæfi að enda í dag á lokaerindi þessa fallega kvæðis.

Því gleðin angar frá iðjagrænum hlíðum,
ástin streymir þaðan, með sumarblænum,
tignin ljómar af fjallatindum fríðum,
fjörðurinn safnar gjöfum handa bænum,
loftið er milt og mjöllin hvergi hreinni,
máninn fegri, né stjörnuskinið bjartara.
Hér gætu menn numið af náttúrunni einni
að njóta lífsins - fagna af öllu hjarta.

Saga dagsins
1945 Verkamannaflokkurinn vinnur öllum að óvörum þingkosningarnar í Bretlandi - stríðshetjan Sir Winston Churchill missir forsætisráðherrastólinn til Clement Attlee leiðtoga stjórnarandstöðunnar, mjög óvænt - Churchill leiddi stjórnarandstöðuna eftir tapið og varð forsætisráðherra 6 árum síðar.
1952 Eva Peron forsetafrú Argentínu, deyr úr krabbameini, 33 ára að aldri - Eva naut mjög mikilla vinsælda í Argentínu og var elskuð af landmönnum og dauði hennar var þjóðinni nokkuð reiðarslag.
1956 Stjórnvöld í Egyptalandi ríkisvæða Súez-skurðinn - þeirri ákvörðun var mótmælt um allan heim.
1963 Þúsundir manna farast eða slasast lífshættulega í jarðskjálfta í bænum Skopje í Júgóslavíu.
2000 George W. Bush velur Dick Cheney sem varaforsetaefni sitt - unnu kosningarnar 2000 og 2004.

Snjallyrðið
Þið þekkið fold með blíðri brá,
og bláum tindi fjalla,
og svanahljómi, silungsá
og sælu blómi valla,
og bröttum fossi, björtum sjá
og breiðum jökulskalla.
Drjúpi hana blessun drottins á
um daga heimsins alla.
Jónas Hallgrímsson skáld (1807-1845) (Íslandsminni)

Engin fyrirsögn

Sunnudagspistillinn
Í sunnudagspistli í dag fjalla ég um þrjú fréttamál vikunnar:

- í fyrsta lagi fjalla ég um fjölmiðlaumhverfið í ljósi þess að ný fréttastöð í sjónvarpi hefur brátt göngu sína. Má leiða líkum að því að ef hún gangi upp muni hún marka þáttaskil í fréttamennsku hérlendis og jafnvel verða Ríkisútvarpinu mjög skeinuhætt. Er ekki annað hægt fyrir fréttafíkil en mig að lýsa yfir ánægju með þessa nýju stöð og með þessu að hafa alltaf aðgang að fréttaumfjöllun og ferskum fréttum á netinu eða í sjónvarpi þegar að hentar. Það er ekki amalegt að geta gengið að öflugum fréttum og spjalli um dægurmálin eins og kalda vatninu í krananum – alltaf aðgengilegt, svo fremi að maður sé við tölvu eða sjónvarp í verkefnum hvunndagsins. Þetta eru vissulega þáttaskil. Fyrsta spurningin sem vaknar þó er litið er kalt á myndina er: hvernig stendur þetta undir sér? Er virkilega nægt streymi frétta til að halda uppi slíkri stöð og er rekstrargrundvöllurinn slíkur að hann standi undir þessu verkefni. Allt eru þetta hugleiðingar og spurningar sem svör koma fljótt við er stöðin hefur hafið göngu sína. Fjalla ég ennfremur um Ríkisútvarpið, en þar blasa við breytingar samhliða útvarpsstjóraskiptum. 23 umsóknir komu um embætti útvarpsstjóra og nefni ég hvernig ég vilji að næsti útvarpsstjóri verði og tel rétt að Elín Hirst eða Páll Magnússon taki við starfinu.

- í öðru lagi fjalla ég um John G. Roberts sem hefur verið tilnefndur dómari við hæstarétt Bandaríkjanna. Rétturinn er stjórnlagadómstóll og því dæmir hann fyrst og fremst í málum sem rísa vegna ágreinings um stjórnarskrá Bandaríkjanna. Dómarar við réttinn eru ekki bundnir neinum aldursmörkum og eru því skipaðir til dauðadags, nema þeir biðjist lausnar frá setu þar eða gerast sekir um brot á lögum og verða vegna þess að láta störfum. Gott dæmi um þetta er að forseti réttarins, William Rehnquist, sem hefur setið á forsetastóli frá árinu 1986, hefur setið í réttinum í 33 ár, eða frá árinu 1972, eða síðan í forsetatíð Richard M. Nixon. Einn dómarinn er orðinn hálfníræður. Aðeins einn þeirra er yngri en sextugur, Clarence Thomas, sem er fæddur árið 1948. Ekki hefur losnað sæti í réttinum í áratug, en síðast var skipað í réttinn árið 1994 er Bill Clinton tilnefndi Stephen Breyer. Fer ég yfir stöðu mála í réttinum og ferlið sem nú tekur við vegna valsins á Roberts.

- í þriðja lagi fjalla ég um eymd Framsóknar sem hefur birst stjórnmálaáhugamönnum um nokkuð skeið. Merkilegt var að flokksfélagið í kjördæmi sjálfs forsætisráðherra þjóðarinnar skyldi boða til aðalfundar síns helgina fyrir verslunarmannahelgina, semsagt í júlí. Þá er eins og nærri má geta margir á faraldsfæti og lítið um að vera í pólitíkinni. Reyndar gengur á ýmsu í sama kjördæmi innan Framsóknarflokksins vissulega. Það er alveg greinilegt að mikill eymdarbragur er yfir Framsóknarflokknum í borginni. Í hverri Gallup-könnuninni á eftir annarri mælist flokkurinn með innan við 5% í kjördæmi forsætisráðherrans. Það hefur ekki ræst að Framsóknarflokkurinn muni sjálfkrafa styrkjast samhliða því að taka við forsæti ríkisstjórnarinnar.

Pólitíska ræman

Eitt áleitnasta hitamál bandarískrar stjórnmálasögu á 20. öld er óneitanlega morðið á John Fitzgerald Kennedy forseta Bandaríkjanna, í Dallas í Texas, föstudaginn 22. nóvember 1963. Hann hafði þá setið á forsetastóli í Bandaríkjunum í rúmlega 1000 daga. Atburðarás þessa sólbjarta nóvemberdags í Dallas hefur verið umfjöllunarefni margra bóka og kvikmynda og þetta sjónarhorn er sérstakt mjög, enda er þarna beint sjónum að mörgum samsæriskenningum málsins. Þessi kaldi föstudagur í borginni varð hörmungarviðburður, en engu að síður sögulegur. Ráðgert var að forsetahjónin myndu ásamt ríkisstjórahjónunum keyra um borgina í opnum bíl til að heilsa almenningi. Í hádeginu keyrði bílalestin í gegnum Dealey Plaza í miðborg Dallas. Á slaginu 12.30 er bílalestin beygði inn á Elmstræti kváðu við skothvellir. Þrjú skot lentu í forsetanum en eitt í John Connally ríkisstjóra. Bílalestin hélt í kjölfarið rakleiðis á Parkland sjúkrahúsið sem var skammt frá. Hálfri stundu eftir skotárásina var Kennedy forseti, úrskurðaður látinn. Hann var 46 ára að aldri. Fráfall hans er einn nöturlegasti atburður 20. aldarinnar og muna margir hvar þeir voru staddir er þeir fengu fregnina af dauða forsetans.

Andlát hans var tilkynnt skömmu síðar opinberlega í fjölmiðlum, fyrst í útsendingu CBS af sjónvarpsfréttamanninum Walter Cronkite. Fráfall hans var gríðarlegt áfall fyrir Bandaríkjamenn. Miklar vonir voru bundnar við forsetann sem tákn nýrra tíma og andlát hans mikið reiðarslag. Þjóðarsorg var um allan heim í kjölfar þess að fregnin um morð hans fór um heimsbyggðina. Lyndon B. Johnson varaforseti, sór embættiseið sem 36. forseti Bandaríkjanna, um borð í forsetaflugvélinni kl. 14.38, tveim klukkustundum eftir lát forsetans með eiginkonu sína, Lady Bird, og ekkju forsetans, Jackie, sér við hlið. Að því loknu var haldið með lík Kennedys til Washington. Sama dag var Lee Harvey Oswald handtekinn vegna morðsins. Hann var myrtur tveim dögum síðar af næturklúbbseigandanum Jack Ruby, er flytja átti hann milli borgarfangelsis og sýslufangelsis í Dallas. 29. nóvember 1963 skipaði Johnson forseti sérstaka nefnd undir forsæti Earl Warren forseta hæstaréttar, til að rannsaka morðið á Kennedy. Bar nefndin nafn Warrens. Tæpu ári síðar, í september 1964, skilar nefndin skýrslu sinni. Þar kemur fram niðurstaða hennar að Oswald hafi verið einn að verki.

Að margra mati er sem spurningunni um hver myrti forsetann hafi ekki verið svarað með fullnægjandi hætti. Opinber rannsóknarnefnd komst að þeirri niðurstöðu að Lee Harvey Oswald hefði framið morðið og verið einn að verki en margir aðhyllast þá kenningu að árásarmennirnir hafi verið tveir og sumir segja allt að fjórir. Einnig hafa komið fram kenningar um að mafían, bandaríska leyniþjónustan, útsendarar erlendra ríkja eða jafnvel Johnson forseti, hafi skipulagt ódæðið. Allt frá unglingsárum hafði Oliver Stone fylgst með miklum áhuga með rannsókninni á morðinu á Kennedy forseta. Hann ákvað því að gera þessa mynd um rannsóknina og þær samsæriskenningar sem fóru um allan heiminn þess efnis að stjórnvöld hefðu átt þátt í morðinu og hann gerði myndina frá sjónarhorni Jim Garrison sem fór fremstur í fylkingu þeirra sem vildu að málið yrði kannað til fulls og allar samsæriskenningarnar kannaðar og málið galopnað. Myndin varð umdeild en mögnuð lýsing á þessu þekkta morðmáli.

Er fátt meira viðeigandi fyrir áhugamenn um þetta valdamesta embætti stjórnmálaheimsins, forsetaembættið í Bandaríkjunum, en að kynna sér þetta umdeilda sjónarhorn á morðið á einum kraftmesta stjórnmálamanni Bandaríkjanna á 20. öld, sem hvarf af sjónarsviðinu með vofeiflegum hætti fyrir rúmum fjórum áratugum. Skylduáhorf fyrir alla unnendur stjórnmálasögu og úrvalskvikmyndagerðar.

Saga dagsins
1956 Þriðja ríkisstjórnin undir forsæti Hermanns Jónassonar tekur við völdum - hún sat í rúm 2 ár.
1959 Nikita Khrushchev Sovétleiðtogi og Richard Nixon varaforseti Bandaríkjanna, rífast opinberlega á amerískri sýningu í Moskvu - rifrildið gengur undir nafninu The Kitchen Debate og varð mjög frægt.
1967 Charles De Gaulle forseti Frakklands, ergir með áberandi hætti kanadísk stjórnvöld í heimsókn sinni til Kanada með stuðningsyfirlýsingu við frjálst Québec með orðum sínum: Vive le Québec libre!.
1980 Gamanleikarinn Peter Sellers deyr í London, 54 ára að aldri - Sellers var án vafa einn af helstu gamanleikurum 20. aldarinnar og varð víðfrægur um allan heim fyrir leik sinn í fjölda gamanmynda.
1987 Jeffrey Archer lávarður, vinnur sigur í meiðyrðamáli fyrir dómstólum gegn slúðurblaði - málið var síðar tekið upp þegar ljóst var að hann hafði framið meinsæri og logið fyrir rétti og hlaut hann fjögurra ára fangelsisdóm árið 1999 sem markaði lok stjórnmálaferils hans. Hann var látinn laus 2003.

Snjallyrðið
Tíminn líður en minningar lifa
í hjarta eru lífsins gleði og tár
allar lífsins vonir í huganum lifa
þó fenni í sporin ávallt koma ný ár.

Með allar lífsins vonir héldum saman
í gegnum alla hina skipulögðu lífsgöngu.
Markmiðin breyttust en minningar lifðu,
myndirnar varðveitast í gegnum ævigöngu.

Eignast vildi ég ljóma og gleði í hjarta og sál
draumana mína eignast ég vildi með þér,
lífið breyttist snöggt og alltof fljótt kól hjartabál
það fennir í sporin en mynd þinna minninga geymi enn.
Stefán Friðrik Stefánsson (Myndir minninganna)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Óhætt er að fullyrða að Ríkisútvarpið sé á krossgötum. Á þessu ári eru 75 ár liðin frá stofnun þessa rótgróna ríkisfjölmiðils. Um þessar mundir eru einnig að eiga sér stað breytingar á yfirstjórn fyrirtækisins. Markús Örn Antonsson útvarpsstjóri, hefur sagt starfi sínu lausu og hættir eftir rúman mánuð, þann 1. september nk. Þann dag tekur hann til starfa í utanríkisþjónustunni og mun í vetur verða sendiherra Íslands í Kanada. Deilt var um störf Markúsar í vetur samhliða fréttastjóraráðningu hjá fréttastofu útvarps og hann hefur nú ákveðið að skipta um vettvang. Markús Örn starfaði lengi hjá RÚV, var lengi fréttamaður hjá Sjónvarpinu og varð útvarpsstjóri, eftir störf að stjórnmálum, árið 1985. Hann var ráðinn borgarstjóri í Reykjavík árið 1991 og hætti sem útvarpsstjóri. Hann var borgarstjóri í þrjú ár en hóf aftur störf hjá RÚV er hann var ráðinn framkvæmdastjóri útvarps árið 1996. Markús Örn var að nýju ráðinn sem útvarpsstjóri árið 1997. Nú þegar að Markús Örn er á útleið, endanlega að því er virðist óneitanlega, úr starfi útvarpsstjóra og lætur af störfum hjá Ríkisútvarpinu eftir langt starf blasir við að breytingar séu framundan hjá Ríkisútvarpinu og þar þurfi að stokka verulega upp.

Í ítarlegum pistli á íhald.is í dag fjalla ég um Ríkisútvarpið og það sem framundan er þar. Framundan er þar ráðning á nýjum útvarpsstjóra, eins og fyrr segir. Í gær rann út umsóknarfrestur um embættið. Er fresturinn rann út höfðu 22 lagt inn umsókn, þ.á.m. reynt fjölmiðlafólk og áhugafólk um ríkisfjölmiðilinn af ýmsu tagi ennfremur. Margt hefur breyst í fjölmiðlaumhverfinu á undanförnum árum og við Ríkisútvarpinu blasir allt annað landslag á fjölmiðlamarkaði en fyrir einungis átta árum er Markús Örn Antonsson var öðru sinni ráðinn til starfa á útvarpsstjórastól. Því vakti það óneitanlega athygli að þegar þetta mikla starf, stjórnendastarf þessarar öflugu fjölmiðlastofnunar ríkisins, var auglýst voru ekki gerðar neinar hæfniskröfur eða útlistað nánar hverskonar aðila væri auglýst eftir eða hvaða sýn hann hefði til verkefnisins. Í grunninn tel ég mikilvægt að á þessum stóli sitji aðili sem hafi starfað að fjölmiðlum, þekki starfsumhverfið því mjög vel og sé sviðsvanur á þessum vettvangi. Meðal umsækjenda eru margir slíkir aðilar. Við blasir að á 75 ára afmæli sínu að Ríkisútvarpið sé í tilvistarkreppu og erfiðleikar blasi við stofnuninni. Óhjákvæmilegt er að breyta þurfi til í innra kerfi Ríkisútvarpsins.

Í pistlinum rek ég væntanlegar breytingar á RÚV samhliða frumvarpi til breytinga á útvarpslögum sem rætt verður á þingi í vetur og minni á skoðanir mínar í þeim efnum. Eins og fyrr segir blasir nýtt fjölmiðlaumhverfi við nýjum útvarpsstjóra. Er mikilvægt að við starfinu taki fjölmiðlamanneskja sem þekkir sviðið mjög vel og þau verkefni sem við blasa. Vona ég að menntamálaráðherra ráði til starfans þann aðila sem er líklegur til að stýra þessu fleyi rétta átt, í markvissa átt til uppstokkunar og breytinga og leiði vinnuferlið þar með öðrum hætti og taki til hendinni. Ekki veitir af því ef RÚV á að standa undir nafni sem fjölmiðill allra landsmanna, en ekki safnhaugur erlends afþreyingarefnis t.d. í sjónvarpi. Menntamálaráðherra heldur á þessu ferli og það er Þorgerðar Katrínar að velja til starfans þann sem hún vill að vinni á sínum forsendum og leiði RÚV með þeim hætti sem frumvarp hennar gerir ráð fyrir að RÚV verði á komandi árum. Verður fróðlegt að sjá hver sá aðili muni verða.

Eins og kom fram hér á vefnum í vikunni hefur George W. Bush forseti Bandaríkjanna, tilnefnt John G. Roberts sem dómara við hæstarétt Bandaríkjanna. Í umfjöllun minni á miðvikudag fór ég yfir stöðu mála og spáði því að deilur myndu verða um skipan hans og harðvítug flokkspólitísk rimma (les: drullukast í leðjupolli). Ólíklegra er nú en áður að svo verði. Roberts hefur nefnilega á tveim dögum tekist að mestu að heilla öldungadeildarþingmenn beggja stóru flokkanna. Meira að segja hörðustu andstæðingar hægriíhaldsgildanna í senatinu eru orðnir hikandi um að Roberts fái mótstöðu í takt við það sem spáð var. Roberts fór í gær og hitti leiðtoga flokkanna í öldungadeildinni og í þingnefndinni sem hann mun koma fyrir í staðfestingarferlinu. Óhætt er að segja að þingmennirnir hafi heillast af dómaraefninu. Enginn þorir að draga feril hans, hið minnsta jafnvel, í efa og ljúka allir lofsorði á störf hans. Búast má við að hann fái á sig margar krefjandi spurningar og sótt verði að honum með því. En hinsvegar minnka sífellt líkurnar á hvassyrtu staðfestingarferli. Eru flestir spekingarnir vestanhafs farnir að spá því að Roberts muni fljúga með hraði inn í réttinn og mæti lítilli mótspyrnu er á hólminn komi.

Ég á marga geisladiska sem ég set á þegar ég vil hafa það rólegt og spá í hlutunum í mjúkri ró. Ég er einnig til í það að setja harðasta metalrokk á og get svifið með hraði beint í háklassík gömlu snillinganna. Ein er þó sú geislaplata sem ég set á þegar ég skrifa og vil íhuga málin mjög vel. Það er diskur sem fær mig til að hugsa hlutina mjög vel og slakar á í kringum mig. Ég er að tala um Sálma, undurfagra geislaplötu Ellenar Kristjánsdóttur, sem kom út fyrir seinustu jól. Hef ég alla tíð dáðst mjög að söng Ellenar, sem býr yfir lungamjúkri og fimri söngrödd sem líður áfram eins og lækurinn úti í sveit, tær og svo innilega fagur. Ég held að ég geti sagt með sanni að fáir diskar hafi náð að heilla mig meira, eða rói mig meira niður í erli hversdagsins. Það er viss upplifun að hlusta á lögin tólf á disknum og kemst maður í róandi andrúmsloft sem oft er svo sannarlega þörf á. Þarna eru fjöldamörg góð lög, öll eru þau stórfengleg. Þarna eru gömlu góðu sálmalögin sem hafa fylgt manni í gegnum gleði og sorg lífsins: Nú legg ég augun aftur, Heyr himnasmiður, Ó Jesú bróðir besti, Ástarfaðir himinhæða, Hærra minn guð til þín, Ó faðir gjör mig lítið ljós og fleiri. Þetta er svo sannarlega einstök perla, sem allir verða að eignast.

Enginn vafi leikur á því að Raggi Bjarna sé einn vinsælasti söngvari þjóðarinnar. Hann er sígildasti söngvarinn í dag, maður allra aldurstímabila og fangar hug og hjarta þjóðarinnar þegar að hann syngur lög sín. Hann sýndi og sannaði kraft sinn með því að gefa út plötu fyrir seinustu jól og slá algjörlega í gegn, enn á ný. Hann hefur, ótrúlegt en satt, eignast nýjan og ferskan hlustendahóp, unga fólkið, og er klassasöngvarinn (að mínu mati). Það var merkilegt að heyra af því að plötufyrirtækin hefðu hafnað, eða haft efasemdir, um að gefa út plötuna með honum fyrir jólin seinustu. Hann tók áhættuna, gaf út plötuna sjálfur og hún varð ein mest selda plata ársins 2004. Það efast enginn lengur um vinsældir Ragga Bjarna allavega. Nú hefur hann gefið út aðra plötu, sem er full af smellum og flottum takti að hætti Ragga. Keypti ég mér hana í vikunni og mæli eindregið með henni. Þetta er klassaplata með besta núlifandi söngvara þjóðarinnar. Alla tíð hef ég metið verk hans, enda hefur maður alist upp með klassasmellum hans seinustu áratugina og þeir verða sífellt betri með aldrinum, eins og sá sem syngur. Hvet alla til að skella sér í taktinn með Ragga Bjarna og fá sér nýju plötuna.

Eins og vel hefur komið fram á ég góð tengsl austur á firði. Um daginn fékk ég góða sendingu að austan - vænan kassa með bitaharðfiski frá Sporði. Fátt er betra að borða og ekkert er meiri freisting sem sannkallað nammi en bitafiskurinn að austan. Frændi minn, Atli Börkur Egilsson, er eigandi þessa rótgróna fyrirtækis. Er harðfiskurinn frá Sporði að mínu mati einn allra besti harðfiskur landsins. Fékk ég senda bæði poka með ýsu og steinbít. Bæði er alveg einstaklega gott, en ekkert jafnast á við steinbítinn. Hvet ég alla til að fá sér bitafisk ef þeir eiga kost á. Alveg frábært nammi. :)

Saga dagsins
1245 Kolbeinn ungi Arnórsson lést, 37 ára að aldri - Kolbeinn ungi var höfðingi af ætt Ásbirninga.
1929 Landakotskirkja í Reykjavík formlega vígð - hún er kirkja kaþólska söfnuðarins hér á Íslandi.
1965 Sir Alec Douglas-Home biðst lausnar sem leiðtogi breska Íhaldsflokksins - hann varð leiðtogi flokksins og forsætisráðherra við afsögn Macmillan árið 1963 - tapaði kosningum árið 1964 og var utanríkisráðherra í ríkisstjórn eftirmanns síns, Edward Heath, árin 1970-1974. Hann lést árið 1995.
1977 Deng Xiaoping nær fullum völdum eftir dauða Mao Zedong árið áður - varð einráður í Kína að mestu við það og ríkti sem yfirmaður einræðisstjórnar Kommúnistaflokksins allt til dauðadags 1997
2003 Uday og Qusay Hussein, synir Saddams Husseins, felldir í skotbardaga í N-Írak - faðir þeirra náðist síðar sama ár í holu við bóndabæ við Tikrit. Síðar á árinu verður réttað yfir Saddam í landinu.

Snjallyrðið
Nú hverfur sól í haf
og húmið kemur skjótt.
Ég lofa góðan Guð
sem gefur dag og nótt,
minn vökudag, minn draum og nótt.

Þú vakir faðir vor
ó, vernda börnin þín
svo víð sem veröld er
og vonarstjarnan skín,
ein stjarna hljóð á himni skín.

Lát daga nú í nótt
af nýrri von og trú
í myrkri hels og harms
og hvar sem gleymist þú
á jörð sem átt og elskar þú.

Kom nótt, með náð og frið,
kom nær, minn faðir hár,
og leggðu lyfstein þinn
við lífsins mein og sár,
allt mannsins böl, hvert brot og sár.
Sigurbjörn Einarsson biskup (1911) (Nú hverfur sól í haf)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Seinustu dagana hef ég verið á ferðalagi vítt og breitt. Vefurinn hefur borið þess merki á meðan að ég hef verið lítið við tölvu og bloggið lítið verið uppfært á meðan því stóð. Nú er ég aftur kominn heim til Akureyrar og færslurnar fara því að verða reglulegri á ný. Þeir sem líta á bloggið eiga því von á tíðari skrifum en verið hefur í mánuðinum en færslur seinustu vikna hafa verið óvenju fáar, eins og athugulir gestir hafa séð mjög vel. Sumarið hér fyrir norðan hefur verið hæðótt. Seinustu daga hefur verið sól og brakandi blíða og það hefur verið notað. Í gær fór ég í notalegan og góðan göngutúr í Kjarnaskóg og fínan hjólatúr með því auðvitað. Á heimleiðinni kom ég við í Brynju og fékk mér þar besta ís í heimi (að mínu mati allavega). Hann er rosalega góður, hefur alla tíð verið og mun alla tíð verða (að því gefnu að menn kasseri ekki uppskriftinni!!). Nú spyrja sjálfsagt einhverjir hvort ráðlegt sé að fara í göngutúr og langan hjóltúr og hjóli svo að því loknu beint í næstu ísbúð og fái sér þar Brynjuís. Eflaust er það öfug röð á heilsusamlegu líferni að einhverra mati, en hvað með það. Það skiptir engu máli, þetta er forgangsröðun sem hentar þegar manni vill líða vel á góðum og fögrum degi í bænum við fjörðinn fagra (það er ekki flóknara en það).

Um síðustu helgi fór ég austur á firði. Þangað er alltaf gaman að koma. Með aldrinum er mér alltaf að skiljast betur og betur hversu austfirska taugin er sterk í mér. Ég hef enda farið oftar austur á firði á þessu ári en jafnan áður. Í gamla daga var sumarferð austur á firði fastur liður í tilverunni. Mamma er að austan og alltaf var farið í vikutíma (stundum lengur) í ferð til Eskifjarðar og litið til Valda frænda, Stínu konu hans, fjölskyldu þeirra og auðvitað litið til Friðriks afa. Það voru skemmtilegar ferðir, hreint ógleymanlegar. Stína hefur alltaf verið höfðingi heim að sækja, eldhúsið hennar var einstakt og fyrir matgæðing eins og mig jafnaðist ekkert á við að heimsækja þessa einstöku konu, þá sem ávallt síðar. Það er ekki laust við að þegar þessar línur séu ritaðar fari minningarstígurinn á fulla ferð í huganum. Mér fannst tilveran fyrir austan dofna mjög þegar að afi og Valdi kvöddu þennan heim með skömmu millibili á síðasta áratug. Það er ekki eins að fara austur síðan, það hefur alltaf eitthvað vantað síðan. Báðir voru þeir öflugir karakterar og settu mikinn svip sinn á tilveruna fyrir austan. En austur er alltaf gaman að fara. Þar er eitthvað sem heillar mig og einhvernveginn finn ég betur með aldrinum hversu vænt mér þykir um þetta svæði. Það skiptir mig máli.

Í síðustu ferð fór ég í Stríðsminjasafnið á Reyðarfirði og hitti gott og skemmtilegt fólk. Safnið er gulls ígildi fyrir sagnfræðilegan áhugamann, eins og mig. Þangað var gaman að koma. Reyndar er skömm frá því að segja að þetta var fyrsta ferð mín þangað frá því það var opnað fyrir áratug. Alltaf hef ég ætlað að fara í það, en nú kom loks að því. Reyndar sé ég alltaf betur, nú þegar Reyðarfjörður blómstrar, hversu góður bær þetta er og fullur af tækifærum og náttúrufegurð. Í dag birtist á vef SUS pistill minn um stöðu mála fyrir austan, en þar er ótrúleg uppbygging á öllum sviðum. Þessi pistill talar sínu máli. Þeir sem lesa hann sjá eflaust þar hvaða hug ég ber til Austfjarðanna og þess sem þar á sér stað samhliða álvers- og virkjunarframkvæmdum á Austurlandi. Fer ég yfir það mál með mínum hætti. Hef ég alltaf haft mjög ákveðnar skoðanir á stóriðjumálunum fyrir austan og hika aldrei við að tjá þær. En ég er semsagt kominn heim aftur. Ferðin austur var skemmtileg - enda var gott veður og fallegt um að líta. Austfirska þokan var þó á sínum stað - það er alltaf eitthvað heillandi við hana.

Undanfarinn mánuð hafa félagarnir Guðbrandur Einarsson og Bjarki Birgisson gengið hringinn í kringum landið saman undir kjörorðinu "Haltur leiðir blindan". Um er að ræða glæsilegt afrek hjá þeim félögum. Bjarki er hreyfihamlaður og Guðbrandur er næstum því blindur. Þeir hafa sigrast á hverri þraut á leiðinni og farið í gegnum þær með glans. Í gær komu kapparnir til Akureyrar. Var stutt móttökuathöfn þeim til heiðurs við Leirunesti, við innkomuna í bæinn. Þar tók Kristján Þór Júlíusson bæjarstjóri, á móti þeim ásamt fleiri bæjarfulltrúum. Labbaði hópurinn með þeim frá Leirunesti og í bæinn. Bjarki og Guðbrandur eru nú rúmlega hálfnaðir á hringferð sinni og eiga nú eftir að fara bara frá Akureyri suður til borgarinnar. Er óhætt að fullyrða að þeim hafi tekist að vekja athygli á málstaðnum og hefur allsstaðar verið tekið með kostum. Akureyri er engin undantekning og ánægjulegt að heyra í þeim hljóðið og finna kraftinn í þeim, þrátt fyrir langa göngu um landið. Það er ánægjuefni að fylgjast með þessum köppum á ferð sinni. Vonandi gengur þeim vel alla leið á leiðarenda.

Fleiri kappar hafa verið á hringferðinni en þeir Bjarki og Guðbrandur. Á föstudag lauk Eggert Skúlason hringferð sinni um landið. Hjólaði hann hringinn til styrktar Hjartaheill, landssamband hjartasjúklinga, og vakti athygli með því á þörfu og góðu málefni. Var Eggert þrjár vikur að fara hringinn. Sjálfur fékk Eggert hjartaáfall fyrir fjórum árum. Á ferð sinni fékk hann marga þekkta Íslendinga til að hjóla með sér. Vann Eggert þetta með glæsilegum hætti að mínu mati og á hrós skilið. Með þessu fékk hann marga til að hugsa um þessi mál með markvissum hætti, þess er þörf, enda eru hjartasjúkdómar algengir og málefnið sem vakið er máls á er gríðarlega mikilvægt. Það er mikilvægt að allir landsmenn styrki félagasamtök á borð við LHS, sem vinna að hag og heill okkar allra. Er það hvatning fyrir okkur öll að styrkja málefnið eftir að hafa heyrt af afrekum Eggerts í þágu LHS. Hvet ég alla til að hringja í 907-2001 eða 907-2003 og styrkja þetta góða málefni. Í tilefni þessa átaks Eggerts samdi Akureyringurinn Jónsi frábært lag sem var einkunnarorð hjólatúrsins og meginstef þess. Hvet ég alla til að hlusta á smellinn Slag fyrir slag eftir Jónsa.

Undanfarnar vikur hefur Sverrir Páll Erlendsson íslenskukennari við MA, verið með athyglisverða (og ekki síður mjög góða) pistla á Rás 1. Er hann einn af fimm einstaklingum sem sjá um þáttinn Sögumenn samtímans, þar tala þau til fólks um hugleiðingar sínar. Sem jafnan fyrr er Sverrir Páll ófeiminn við að tjá skoðanir sínar. Er gaman að hlusta á hugleiðingar hans og get ég ekki annað en bent á þessa pistla hans hér á vefnum. Þessar hugleiðingar þessa góða íslenskukennara okkar Akureyringa í MA eru jafnan góðar og eiga erindi við fólk. Sérstaklega vakti athygli mína góðar hugleiðingar Sverris Páls um íslenskt mál og málrækt almennt í ljósi amerískra menningaráhrifa á tungumálið (en eins og gefur að skilja er íslenskt mál megináhugamál Sverris Páls sem mikils postula í málrækt). Hefur Sverrir Páll nú um nokkuð skeið haldið úti áhugaverðum bloggvef um málrækt, sem hann kallar Mannamál, sem jafnan er gaman að líta á. En ég hvet alla til að hlusta á pistla Sverris Páls eða lesa þá og önnur skrif hans. Áhugavert, eins og jafnan þegar Sverrir Páll tjáir skoðanir sínar.

Þegar heim var komið úr fríinu mikla var Baldurshagi horfinn. Það var óneitanlega svolítið merkileg tilfinning að labba þennan stutta spöl sem er héðan frá Þórunnarstræti 136 að Baldurshaga, hér rétt fyrir neðan í götunni og skoða vinnusvæðið - húsið var farið. Auðvitað vissu allir að þetta væri handan við hornið, vinnuframkvæmdir komnar á fullt og allt í fulle swing þarna. En merkilegt var að sjá húsið farið. Þetta hús var merkilegt kennileiti þar sem það var og setti svip á bæinn, eins og öll hús sem eiga merka sögu og hafa sál sem talar framan í þá sem framhjá því keyrðu, hjóluðu eða gengu dag hvern til fjölda ára. En nú er það farið og í staðinn koma tvær blokkir, kraftmiklar og tignarlegar. Fögur hús á fögru svæði í hjarta bæjarins. Verður gaman að sjá framkvæmdirnar á næstunni.

Saga dagsins
1914 Sigurður Eggerz verður ráðherra Íslands - Sigurður var einnig forsætisráðherra árin 1922-1924.
1944 Franklin D. Roosevelt forseti Bandaríkjanna, útnefndur forsetaefni demókrataflokksins í fjórða skiptið - Roosevelt sat á forsetastóli lengur en nokkur annar, rúm 12 ár, eða allt til dauðadags 1945.
1963 Skálholtskirkja formlega vígð við hátíðlega athöfn af Ásgeiri Ásgeirssyni þáv. forseta Íslands.
1969 Bandaríkjamaðurinn Neil Armstrong stígur fyrstur manna fæti á tunglið - við það tækifæri féllu hin fleygu spakmæli hjá Armstrong: "That's one small step for man but one giant leap for mankind."
1994 Tony Blair kjörinn leiðtogi breska Verkamannaflokksins - hann varð forsætisráðherra Bretlands 2. maí 1997, eftir kosningasigur flokksins, og setið síðan við völd og unnið þrjár þingkosningar í röð.

Snjallyrðið
Ástarfaðir himinhæða,
heyr þú barna þinna kvak,
enn í dag og alla daga
í þinn náðarfaðm mig tak.

Náð þín sólin er mér eina,
orð þín döggin himni frá,
er mig hressir, elur, nærir,
eins og foldarblómin smá.

Einn þú hefur allt í höndum,
öll þér kunn er þörfin mín,
ó, svo veit í alnægð þinni
einnig mér af ljósi þín.

Anda þinn lát æ mér stjórna,
auðsveipan gjör huga minn,
og á þinnar elsku vegum
inn mig leið í himin þinn.
Steingrímur Thorsteinsson skáld (1831-1913) (Ástarfaðir himinhæða)

Engin fyrirsögn

John Roberts tilnefndur í hæstarétt

George W. Bush forseti Bandaríkjanna, tilkynnti í Hvíta húsinu í gærkvöldi að hann hefði tilnefnt John G. Roberts sem dómara við hæstarétt Bandaríkjanna í stað Söndru Day O'Connor sem setið hefur í réttinum allt frá árinu 1981. Tilkynnti hún um afsögn sína hinn 1. júlí sl. og hafði síðan verið uppi mikill orðrómur um hver yrði tilnefndur í hennar stað. Nú þegar tilkynnt hefur verið um valið fer málið fyrir Bandaríkjaþing. Mun Roberts koma fyrir þingnefnd seinni hluta ágústmánaðar og svara þar spurningum um lögfræðileg álitaefni og tengd málefni. Nefndin mun í kjölfarið kjósa um tilnefninguna og fer málið svo fyrir öldungadeildina í heild sinni. Hljóti Roberts meirihluta atkvæða (fleiri en 50 atkvæði) er hann réttkjörinn til setu í réttinum. Valið á Roberts kom að mörgu leyti ekki á óvart, en þó hafði verið talið líklegra seinustu daga að Alberto Gonzales dómsmálaráðherra Bandaríkjanna, og dómararnir Priscilla Owen, Edith Jones og Edith Clement yrðu fyrir valinu. Fullyrt var lengi vel í gær að Clement hefði orðið fyrir valinu og fluttu fréttastöðvar fréttir þess efnis að sú yrði raunin en þau drógu fullyrðinguna til baka þegar leið að tilkynningunni í Hvíta húsinu og ljóst var að hún hefði ekki hlotið tilnefninguna.

Bush forseti, ræddi við fjölda aðila áður en hann tók ákvörðun. Mun fjöldinn vera rúmlega 10 manns sem raunverulega kom til greina í embættið. Roberts var alla tíð meðal þeirra sem helst komu til greina en þegar nær dró ákvörðuninni var talið að möguleikar hans hefðu minnkað og fjölmiðlar fjölluðu mest um konurnar sem fyrr eru nefndar og Gonzales. Tilkynnt var í gær að forsetinn myndi tilkynna um val sitt á hæstaréttardómara í stað Söndru klukkan níu að kvöldi að bandarískum tíma í beinni sjónvarpsútsendingu á öllum sjónvarpsstöðvum. Var það nýmæli, en jafnan hefur valið verið tilkynnt með lágstemmdum hætti á blaðamannafundi með annarri framsetningu, en Bush boðaði til blaðamannafundar í austurálmu Hvíta hússins. Var talið að um konu væri að ræða og orðrómurinn um Edith Clement varð allnokkur. CNN taldi sig svo örugga um að hún yrði dómaraefnið að þau fullyrtu að hún hefði flogið ásamt manni sínum frá New Orleans til Washington og væri í borginni. Stóðu þeir við fréttina þar til kom í ljós að eiginmaður Edith var í New Orleans og að hún væri þar líka. Þá varð ljóst að hún var ekki dómaraefnið.

John G. Roberts er fæddur 27. janúar 1955 í Buffalo í New York-fylki. Eiginkona hans er Jane Sullivan Roberts og eiga þau tvö börn, Josephine og Jack. Roberts útskrifaðist frá Harvard árið 1979 og átti glæsilegan námsferil að baki þar. Hann var um tíma aðstoðarmaður Rehnquist forseta hæstaréttar Bandaríkjanna. Hann starfaði um tíma í bandaríska dómsmálaráðuneytinu og Hvíta húsinu en hefur verið dómari við áfrýjunardómstólinn í Washington frá 2003. Ferill hans er glæsilegur og hann kemur víða nærri og verður seint hægt að finna að fræðimannsferli hans og starfsferli sem dómara og lagasérfræðings. Hinsvegar er hann mun hægrisinnaðri í skoðunum en hin hófsama íhaldskona Sandra og hætt við að átök verði um tilnefningu hans. Segja má að viðbrögðin við tilnefningu Roberts í hæstarétt hafi verið mjög flokkaskipt. Repúblikanar fögnuðu mjög tilnefningu hans og hrósuðu forsetanum fyrir valið. Demókratar voru sumir jákvæðir en flestir þeirra frekar neikvæðir og sögðu harðvítugt staðfestingarferli framundan. Roberts þykir vera íhaldssamur og því er hætt við að demókratar reyni að flokkseinkenna þessa tilnefningu og finna höggstaði á þeim tilnefnda og ekki síður þeim sem valdi hann, forsetanum sjálfum.

Þetta hefur oft gerst en ekki alltaf tekist. Besta dæmið um misheppnaðar skipanir í réttinn var þegar að Lewis Powell tilkynnti um starfslok sín sumarið 1987. Reagan forseti tilnefndi Robert Bork til embættisins en öldungadeildin hafnaði honum, 58-42. Þá tilnefndi Reagan í staðinn Douglas H. Ginsburg en hann varð að draga sig til baka vegna orðróms um dópneyslu hans fyrr á árum. Þá var í þriðju tilraun tilnefndur Anthony Kennedy og tók hann loks við embætti, nokkru eftir formleg starfslok Powell. Hvað varðar Roberts nú má búast við mikilli hörku frá báðum hliðum ef út í átök fer. Frjálslyndir telja hann ekki viðeigandi dómaraefni, hann hafi að þeirra mati lagst gegn mál- og trúfrelsi og gæti þrengt lagaramma þess sem dómari. Þá segir hópur, sem berst fyrir frjálsum fóstureyðingum, að Roberts hafi skrifað lögfræðiálit árið 1990 þar sem færð voru rök fyrir því að hæstiréttur ætti að breyta afstöðu sinni til fóstureyðinga. Frægt er málið, Roe v. Wade árið 1973, þar sem réttur kvenna til fóstureyðinga var staðfestur. Nýir dómarar gætu snúið þeim tímamótadómi og hert lagarammann. Þó hefur Roberts ekki sagst telja rétt að gera það. En nú tekur við merkilegt ferli málsins. Staðfestingarferlið mun verða gegnumskrifuð pólitík. Alveg einfalt!

Búast má við enn frekari breytingum á hæstarétti á komandi mánuðum, í kjölfar þess að eftirmaður Söndru hefur tekið þar sæti. Þegar er ljóst að stutt er í að forseti réttarins, hinn áttræði William Rehnquist, láti af störfum, enda hefur hann greinst með krabbamein og er orðinn nokkuð veiklulegur. Sást við embættistöku Bush forseta í janúar að heilsa hans er brothætt og hægt að slá því föstu að hann láti brátt af störfum. Hann hefur verið í réttinum frá forsetatíð Nixons og forseti hans frá árinu 1986. Aðeins einn forseti hefur setið lengur en hann í sögu réttarins. Þrátt fyrir að Rehnquist hafi nýlega lýst yfir að hann ætli ekki að hætta, hefur hann sagt að hann muni sitja í réttinum svo lengi sem heilsa hans leyfir. Það er því ljóst að starfslok gætu orðið á hverri stundu. Einnig blasir við að John Paul Stevens, sem er 85 ára, hætti brátt í réttinum. Hann hefur verið dómari frá 1975 (í forsetatíð Fords). Það eru því miklar breytingar í sjónmáli og ljóst að Bush forseti getur með vali sínu á eftirmönnum þessara dómara sem teljast hægrisinnaðir breytt réttinum og hvernig hann muni dæma í stórum og vandasömum málum á komandi árum.

Saga dagsins
1627 Guðbrandur Þorláksson biskup á Hólum, lést, 85 ára gamall - Guðbrandur var biskup í 56 ár.
1783 Eldmessan á Kirkjubæjarklaustri haldin - meðan að sr. Jón Steingrímsson flutti þrumandi ræðu yfir sóknarbörnum sínum stöðvaðist framrás hraunsins úr Skaftáreldum, skamman spöl frá kirkjunni.
1944 Adolf Hitler lifir af banatilræði - hann svipti sig lífi er seinna stríðið var loks tapað í maí 1945.
1951 Abdullah I Jórdaníukonungur myrtur í mosku í Jerúsalem - Abdullah var þá sjötugur að aldri.
1960 Sirimavo Bandaranaike kjörin í embætti forsætisráðherra Ceylon (Sri Lanka) - Sirimavo varð fyrsti kvenforsætisráðherra heimsins og einnig fyrsta konan er kjörin var til leiðtogastarfa í pólitík.

Snjallyrðið
Heyr himnasmiður
hvers skáldið biður.
Komi mjúk til mín
miskunnin þín.
Því heiti eg á þig,
þú hefur skaptan mig,
ég er þrællinn þinn,
þú ert Drottinn minn.

Guð, heit eg á þig,
að græðir mig.
Minnst mildingur mín,
mest þurfum þín.
Ryð þú röðla gramur,
ríklyndur og framur,
hölds hverri sorg
úr hjarta borg.

Gæt, mildingur mín,
mest þurfum þín,
helst hverja stund
á hölda grund.
Set, meyjar mögur,
málsefni fögur.
Öll er hjálp af þér
í hjarta mér.
Kolbeinn Tumason (1170-1208) (Heyr himnasmiður)

Engin fyrirsögn

Sunnudagspistillinn
Í sunnudagspistli að þessu sinni fjalla ég um tvö fréttamál vikunnar:

- í fyrsta lagi fjalla ég um heimilisrifrildið innan R-listans þar sem innri valdaerjur kristallast vel þessa dagana. Tók umræðan um stöðuna innan þessa meirihlutaafls í borginni nýja stefnu í viðræðunefndinni í vikunni þar sem mál voru settluð með merkilegum hætti og reynt að breiða yfir heimiliserjurnar. Eftir að viðræðunefndin var sett af tímabundið og umræðan færð að nýju í bakherbergin, sem eru að verða aðalsvistarverur R-listans, áttu margir von á að svefn færðist yfir málið fram yfir verslunarmannahelgi. Ekkert myndi gerast - ró og friður tækju við í bakherbergjunum við að plottast um völdin, stólana og áhrifin sem fylgja völdunum sem flokkarnir hafa haft í rúman áratug. Það sem gerst hefði jafnan myndi gerast enn eina ferðina, plottið tæki völdin og menn létu sig hverfa úr sviðsljósinu og allir leyfðu því að hafa sinn gang og óánægjuraddirnar myndu þagna fljótt. Sú varð, merkilegt nokk, alls ekki raunin. Undir lok vikunnar tók Össur Skarphéðinsson leiðtogi Samfylkingarinnar í Reykjavík norður og fyrrum formaður flokksins, að hefja skrif á bloggvef sínum með afgerandi hætti um stöðu borgarmálanna og viðræðnanna um áframhaldandi R-listasamstarf. Talar hann þar af krafti um stöðu mála. Fer ég yfir stöðu mála vegna merkilegrar atburðarásar seinustu vikuna.

- í öðru lagi fjalla ég um Sir Edward Heath, sem lést um helgina, 89 ára að aldri. Fer ég yfir stjórnmálaferil hans og það sem ég tel skipta máli er fjallað er um þann litríka karakter sem Heath bjó yfir. Heath var einn af mest áberandi stjórnmálamönnum Breta á 20. öld og verður minnst sem slíks, en hann var forsætisráðherra Bretlands í upphafi áttunda áratugarins, leiddi Íhaldsflokkinn í áratug og sat á breska þinginu samfellt í hálfa öld.

Sir Edward Heath
1916-2005

Sir Edward Heath fyrrum forsætisráðherra Bretlands, er látinn, 89 ára að aldri. Óhætt er að fullyrða að með Heath er fallinn í valinn einn litríkasti stjórnmálamaður Bretlands á 20. öld. Hann var umdeildur og ennfremur heillandi að merkilegu leyti. Tekist á um kosti hans og galla. Hann sannaði hinsvegar vel á löngum stjórnmálaferli hvers hann var megnugur og var kraftmikill maður sem barðist með kjafti og kló fyrir málefnum sínum og hugsjónum flokksins sem hann leiddi. Hann var sannur í forystu og verkum og ennfremur öflugur í að standa vörð um það sem hann trúði á í pólitískum veruleika Bretlands og þau gildi sem hann taldi hin einu réttu. Ted Heath var risi í breskum stjórnmálum, eins og Margaret Thatcher benti réttilega á í yfirlýsingu við andlát hans. Hann var kjörinn á breska þingið í þingkosningunum 1951 og sat á þingi í hálfa öld, allt til þingkosninganna í júní 2001. Var Heath alla tíð áberandi í þingsalnum í Westminster. Heath lét finna fyrir sér og var óhræddur við að tjá skoðanir sínar, sama á hverju gekk innan flokks sem og í stjórnmálatilverunni í Bretlandi. Hann kom öllum á óvart með því að sigra með nokkuð afgerandi hætti í leiðtogakjöri Íhaldsflokksins árið 1965 og leiddi hann flokkinn í gegnum súrt og sætt í áratug.

Heath varð fyrsti maðurinn af almúgaættum til að leiða Íhaldsflokkinn. Fram að því höfðu það verið hefðarmenn af öflugum ættum sem höfðu verið valdir til forystu þar. Kjör hans markaði því þáttaskil í sögu flokksins. Íhaldsflokknum mistókst að komast til valda undir forystu Heath í kosningunum 1966. Árið 1970 var aftur komið að kosningum. Þá sigraði Heath og Íhaldsflokkurinn, Harold Wilson þáv. forsætisráðherra og Verkamannaflokkinn, með naumum hætti. Heath lofaði því í kosningabaráttunni að standa fyrir "hljóðlátri byltingu" til að binda enda á langvarandi samdrátt í bresku efnahagslífi. Sigurinn var það naumur að Wilson neitaði að játa ósigur sinn fyrr en liðið var fram á annan sólarhring eftir kosninguna. Hann baðst lausnar og Heath fékk umboð drottningar til að mynda stjórn. Heath sat á forsætisráðherrastóli í fjögur ár, allt til ársins 1974. Sá tími markaðist af miklum verkefnum og fjölda úrlausnarefna. Þrátt fyrir loforðin mistókst Heath að efna loforðið vegna harðvítugra vinnudeilna og átaka við verkalýðshreyfinguna. Hann boðaði til þingkosninga og spurði kjósendur hverjir ættu að stjórna landinu, hann eða vinstriöflin. Hann tapaði kosningunum og Wilson komst til valda að nýju.

Segja má að Heath verði helst minnst fyrir það á stormasömum valdaferli að hafa samið um aðild Bretlands að Efnahagsbandalagi Evrópu, EBE, árið 1972 og hafa leitt landið þar inn ári síðar með formlegum hætti. Heath tókst á forsætisráðherraferlinum að breyta ímynd sinni með nokkuð áberandi hætti og verða alþýðlegur leiðtogi, þó með íhaldssömum hætti og hélt í grunngildi hægristefnu sem leiðarljós sitt við stjórnvölinn. Þrátt fyrir að honum mistækist að halda völdum í þingkosningunum 1974 og tapaði aukakosningum síðar sama ár var hann alla tíð virtur fyrir verk sín á valdastóli og stjórnmálalega forystu. En þrátt fyrir að hafa verið risi innan síns flokks á tíu ára leiðtogaferli og virtur fyrir forystu sína var gerð atlaga að honum árið 1975 og Margaret Thatcher, sem var menntamálaráðherra í ráðuneyti Heath, bauð sig fram í leiðtogakjöri. Þáttaskil höfðu orðið og Thatcher var táknmynd nýrra tíma í breskum stjórnmálum og kom með ferska sýn í hugsjónaheim hægrimanna í Evrópu. Henni tókst að sigra Heath í fyrri umferð leiðtogakjörsins, hlaut 130 atkvæði gegn 119 atkvæðum hans. Það var ekki nóg til að tryggja sigur Thatcher og náði hún kjöri í seinni umferðinni eftir að Heath hafði dregið sig formlega í hlé frá leiðtogaembættinu.

Þrátt fyrir að Edward Heath og Margaret Thatcher sýndu hvoru öðru kurteisi í kjölfar kjörsins var öllum ljóst að hann fyrirgaf henni aldrei það að hafa farið fram gegn sér og komið sér frá völdum innan flokksins. Kuldinn milli þeirra varði alla tíð síðan. Lágstemmd kurteisi var þeirra á milli við opinberar athafnir en bakvið tjöldin innan þingflokks Íhaldsflokksins geisaði kalt stríð þeirra á milli um stefnu og áherslur. Hann neitaði að taka sæti í skuggaráðuneyti Thatchers eftir tapið í leiðtogakjörinu og tók sæti á aftari bekkjum þingsalarins og talaði með sínum hætti um málin og tók upp eigin stíl við framsetningu skoðana sinna. Hann afþakkaði ennfremur ráðherrasæti í stjórn frú Thatchers er Íhaldsflokknum tókst loks að komast í ríkisstjórn í maí 1979, eftir fimm ára stjórnarandstöðu. Thatcher ríkti í ellefu og hálft ár og leiddi flokkinn samfellt í fimmtán ár. Hún varð einn sigursælasti stjórnmálamaður í stjórnmálasögu Bretlands. Engu að síður var skuggi Heath alltaf að baki henni og hann hikaði ekki við að reyna með lítt duldum hætti að finna að forystu hennar og stefnu. Hann átti erfitt með að leyna gleði sinni er Thatcher var steypt af stóli í innri valdabaráttu í Íhaldsflokknum árið 1990.

Fræg er sagan af því er fréttamaður BBC spurði Heath að því í desember 1990 hvort hann hafi brugðist við falli Thatcher með því að kalla "gleði - gleði!". Hann hikaði örlítið við spurningunni en svaraði svo með háðsku glotti. "Nei, ég sagði það þrisvar". Heath tók aldrei sæti í lávarðadeild breska þingsins og var áberandi í forystu breskra stjórnmála með sínum hætti allt fram á nýja öld, eftirmönnum sínum á leiðtogastóli flokksins til lítillar gleði. Hann varð aldursforseti breska þingsins í kjölfar kosninganna 1992, en þá lét Margaret Thatcher af þingmennsku. Heilsu hans hrakaði ört í kjölfar þess að hann vék af þingi fyrir fjórum árum og hann lést að kvöldi sunnudags að heimili sínu í Salisbury. Þingmenn og forystumenn bresku flokkanna í gegnum seinustu áratugina minntust Heath við andlát hans. Sérstaklega hjartnæm var kveðja Margaret Thatcher til forvera síns á leiðtogastóli og þótti mér merkilegt að lesa yfirlýsingu hennar vegna andláts Heaths. Ennfremur var hans minnst í breska þinginu í dag þar sem Tony Blair og Michael Howard fluttu glæsilegar ræður þar sem þeir minntust pólitískrar forystu Heaths.

Við andlát Ted Heath minnast evrópskir hægrimenn öflugs forystumanns sem setti sterkan svip á alþjóðastjórnmál og pólitíska litrófið í Bretlandi. Persónulega þótti mér alltaf mikið til hans koma sem stjórnmálamanns. Hann var þekktur fyrir að tala með áberandi hætti þegar hann hafði skoðanir og ekki síður að vera sannur í baráttu fyrir þeim verkefnum sem hann barðist fyrir. Þannig eiga stjórnmálamenn auðvitað að vera. Heath var þekktur fyrir að vera blíður og hvass í senn, í merkilegum hlutföllum. Persónulega þótti mér merkilegt að kynna mér pólitíska forystu hans þegar ég var yngri. Skrifaði ég ritgerð um hann í framhaldsskóla á sínum tíma og er þessi frásögn að nokkru byggð á henni. Þó að Thatcher sé að mínu mati merkasti leiðtogi breskra íhaldsmanna frá dögum Churchills, er Heath ekki fjarri að baki henni. Bæði höfðu þau áhrif, nútímavæddu breska Íhaldsflokkinn og færðu hann rétta leið til valda og áhrifa. Þá sýn vantar í dag og þegar Heath er kvaddur vakna spurningar um hvert flokkur þeirra stefni nú. En við leiðarlok er Heath, að mínu mati, minnst sem öflugs forystumanns og litríks talsmanns hægristefnu.

Saga dagsins
1918 Nelson Mandela fæðist í bænum Qunu í S-Afríku - hann sat á forsetastóli í S-Afríku 1994-1999.
1918 Samningar um frumvarp til sambandslaga undirritaðir. Frumvarpið var svo að lokum samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu þremur mánuðum síðar. Lögin tóku svo formlega gildi hinn 1. desember 1918.
1947 Breytingar samþykktar á hinni formlegu valdaröð Bandaríkjanna, á eftir forseta og varaforseta koma forseti fulltrúadeildarinnar, leiðtogi meirihlutans í öldungadeildinni og utanríkisráðherra, sem fram að því hafði verið þriðji í valdaröðinni. Misskilningur á valdaröðinni varð heimsfrægur er Reagan forseti var skotinn í mars 1981 og Alexander Haig sem var utanríkisráðherra, tók sér þá forsetavald meðan George Bush varaforseti, var á leiðinni frá Texas til Washington. Haig var af blaðamönnum bent á að Tip O'Neill forseti fulltrúadeildarinnar hefði forsetavaldið. Reagan setti Haig af árið eftir.
1969 Edward Kennedy öldungadeildarþingmaður, keyrir bifreið sinni framaf brú og lendir í tjörn á Chappaquiddick eyju í Massachusetts-fylki. Kennedy slapp lifandi, en ung kona, Mary Jo Kopechne drukknaði. Kennedy tilkynnti ekki um slysið fyrr en 10 tímum síðar, líklegast þótti að Kennedy hefði verið drukkinn og ekki þorað að tilkynna slysið vegna skaðans sem það ylli ferli hans. Síðar varð ljóst að hann hafði verið próflaus í fimm mánuði fyrir slysið afdrifaríka. Ferill Kennedys skaðaðist nokkuð og náði hann ekki árangri í forsetaframboði 1980. Kennedy hefur átt sæti í öldungadeildinni frá 1962.
2003 Dr. David Kelly vopnasérfræðingur breska varnarmálaráðuneytisins, finnst látinn í skóglendi skammt frá heimili sínu í Oxfordshire. Í kjölfar dauða hans kom í ljós að hann var einn af helstu heimildarmönnum BBC fyrir fréttum um að breska ríkisstjórnin hafi ýkt einum of ógnina af íröskum stjórnvöldum og vopnaeign þeirra, en því hafði áður verið neitað. Litlu munaði að dauði dr. Kelly, eftirmálinn og rannsókn á vinnubrögðum ríkisstjórnar Bretlands myndi fella Tony Blair af valdastóli.

Snjallyrðið
Nú sefur jörðin sumargræn.
Nú sér hún rætast hverja bæn
og dregur andann djúpt og rótt
um draumabláa júlínótt.

Við ystu hafsbrún sefur sól
og sofið er í hverjum hól
í sefi blunda svanabörn
og silungur í læk og tjörn.

Á túni sefur bóndabær
og bjarma á þil og glugga slær.
Við móðurbrjóstin börnin fá
þá bestu gjöf sem lífið á.

Nú dreymir allt um dýrð og frið
við dagsins þögla sálarhlið,
og allt er kyrrt um fjöll og fjörð
og friður drottins yfir jörð.
Davíð Stefánsson skáld frá Fagraskógi (1895-1964) (Nú sefur jörðin)

Engin fyrirsögn

Saga af fallandi gengi innan hræðslubandalags

Eins og sjá má hér að ofan var eitt sinn glatt á hjalla innan R-listans. Fyrir seinustu kosningar skelltu frambjóðendur listans sér saman í sund (allt er hægt að gera fyrir ljósmyndara og PR-sérfræðinga) og brostu sínu bjartasta sólskinsbrosi framan í ljósmyndarana. Þó vantaði þar Alfreð Þorsteinsson, en einhverra hluta vegna var þessi lífsreyndi frambjóðandi og forystumaður Orkuveitunnar að mestu falinn í kosningabaráttunni 2002. En hvað með það, nú virðist eitthvað farið að kárna gamanið á þessum bænum. Þessa dagana eiga sér stað miklar og flóknar samningaviðræður um framtíð R-listans. Þar er tekist á um skiptingu valda, það virðist vera það eina sem er í raun fjallað um. Það þarf að skipta bitlingunum og valdastöðunum svo allir séu sáttir. Lengi hefur verið aðall R-listans að allir hafa verið jafnir og getað unað sáttir með að skipta völdunum eins jafnt og hægt er og svo hefur verið dassað með óháðu Samfylkingarfólki á básana svo allir geti unað sáttir við stöðuna.

Svo einfalt er það nú ekki eftir að óháði borgarstjóri Samfylkingarinnar hrökklaðist frá. Nú vill enginn óháða stjórnmálamenn því það hentar ekki og Framsókn berst í bökkum við að reyna að halda áhrifum sínum. Neikvæð ásjóna Alfreðs í Orkuveitunni virðist vera að ríða Framsókn í borginni að fullu. Það sást á mánudag að margt á að reyna til að halda R-listanum saman. Þá umpólaðist Samfylkingin til að halda samstarfinu saman. Það þótti ekki nógu gáfulegt og PR-heillavænlegt að "dömpa" Framsóknarflokknum og kasta samstarfinu fyrir róða í skugga nýlegrar skoðanakönnunar sem sýndi Sjálfstæðisflokkinn með meirihluta í borginni. Kippt var í spotta af æðstu stöðum og umræðurnar í viðræðunefndinni svokölluðu settar til hliðar í undirnefnd og málið tekið úr kastljósi fjölmiðla. Ekki þótti ráðlegt að kafsigla R-listanum í skugga þessarar könnunar. Margar fréttir hafa borist af því seinustu daga hver atburðarásin hafi verið. Ljóst er þó að innan Samfylkingarinnar kom kallið sem bjargaði R-listanum.

Framsókn var að ganga úr skaftinu vegna hugmynda Samfylkingarinnar um ójafnara vægi innan R-listans en verið hafði. Rætt hafði verið um 4 borgarfulltrúa Samfylkingar og 2 hjá Framsókn og VG, og jafnvel vildi Samfylkingin meira en það. Framsókn var því við það að ganga út og ekki þótti rétt að slitin kæmu í kjölfar könnunar sem sýndi fallandi gengi R-listans og ekki síður raunhæfa möguleika á hreinum meirihluta Sjálfstæðisflokksins. Reyndar er það nú svo að R-listinn er alveg orðinn strandaður í pólitískri forystu sinni, bæði innbyrðis og á vettvangi borgarmálanna. R-listinn hefur svikið kosningaloforð sín og gengið gegn öllu því sem hann lofaði að gera og stefna að með áhrifum sínum í kosningabaráttunni 1994 þegar ólíkir flokkar sameinuðust á bakvið einn frambjóðanda gegn einum flokki. Nú sameinar það eitt ólíkt fólk, ólíkar stefnur og áherslur að vera á móti Sjálfstæðisflokknum.

Það eitt er sameiningarafl R-listans og heldur liðinu saman þó það treysti vart orðið hvort öðru. En hversu lengi heldur einn flokkur ósáttu fólki og óánægjuöflum saman? Ætli komi ekki brátt að því að sjóði uppúr þessum veikbyggða potti eymdar andstöðuafla Sjálfstæðisflokksins? Ég held það, en það sést af atburðum vikunnar innan R-listans og óskiljanlega vitlausri yfirlýsingu viðræðunefndar R-listans í vikunni (sem sagði ekki neitt) að þetta er bara hræðslubandalag - einfalt mál. Nú er það svo að ég vona að R-listinn haldi áfram saman og fari fram í næstu kosningum og svari fyrir verk sín. Það er nauðsynlegt að vinstrimennirnir svari fyrir stjórn Alfreðs Þorsteinssonar (í þeirra nafni) innan Orkuveitunnar, það er nauðsynlegt að svarað verði fyrir það sem viðgengist hefur á valdaskeiði meirihlutans undanfarinn áratug. Það er síðast en ekki síst rökréttast að flokkarnir fari allir saman og svari fyrir heildarsýn sína í þrennum kosningum sem hefur ekki ræst og hefur aðeins orðið hryggðarmynd.

Með því að splitta upp flokkunum geta þeir farið fram án þess að svara fyrir fortíðina og eymdarbrag R-listans (hræðslubandalagsins) undanfarinn áratug. Ef það er eitthvað sem er mikilvægara en annað er það að þessi öfl fari fram saman og svari fyrir verk sín. Það gengur greinilega brösuglega að tryggja það og sést vel á öllum vinnubrögðunum að óbragð er í munni við samningagerðina. Enginn þorir þó að stökkva fyrir borð í annan bát og heldur vistinni áfram, þrátt fyrir allt sem gerst hefur. Vinnubrögð seinustu daga innan R-listans og yfirlýsingin óskiljanlega eru augljós merki þess að hér er um hræðslubandalag að ræða gegn einum flokki. Á sama tíma og Sjálfstæðisflokkurinn hefur komið með raunhæfar og djarfar hugmyndir í skipulagsmálum, hefur heimsótt vinnustaði og markað sér skýra og afgerandi stefnu hefur ríkt ósætti og stefnuleysi í forystusveit og stefnumörkun R-listans. Þetta blasir við.

Skipulagsmálin kristalla vandræðaganginn umfram allt. Við bætist svo fréttir seinustu daga um uppsagnir starfsmanna á gæsluvöllum borgarinnar og þeirrar mannvonsku sem þar kemur fram. Er þar komin félagshyggjan sem R-listinn var byggður utan um? Er nema von að spurt sé. En þessi skoðanakönnun um daginn þjappar kannski R-listaflokkunum saman og fær þá til að standa saman um að verja verk sín í kosningabaráttu. Það er þó ljóst að borgarbúar eru að verða þreyttir á R-listanum, hræðslu- og hagsmunabandalagi í borgarmálum. Skal það engan undra!.

Saga gærdagsins
1954 Mexíkóski listmálarinn Frida Kahlo deyr, 47 ára að aldri. Sagt var frá litríkri ævi hennar og listferli í kvikmyndinni Frida árið 2002. Salma Hayek fór á kostum við túlkun á listakonunni Fridu.
1960 John Fitzgerald Kennedy öldungadeildarþingmaður, formlega útnefndur forsetaframbjóðandi demókrataflokksins, á flokksþingi þess í New York - Kennedy vann sigur í forsetakosningunum síðar sama ár og varð yngsti forseti landsins í sögu þess. Kennedy forseti féll fyrir morðingjahendi í Dallas
í Texas, 22. nóvember 1963. Hann var þá 46 ára að aldri og hafði setið rúma 1000 daga í embætti.
1984 Walter Mondale forsetaefni demókrata, útnefnir Geraldine Ferraro sem varaforsetaefni sitt - Ferraro var fyrsta konan (er enn sú eina) er var í framboði í forystu í forsetakjöri í Bandaríkjunum.
1985 Live Aid-tónleikarnir voru haldnir í London, til styrktar hungruðum í Afríku. Tveim áratugum síðar, 2. júlí 2005, voru Live 8-tónleikarnir haldnir í átta helstu iðnríkjum heims, til að hvetja þau til að efla þróunaraðstoð í Afríku, í aðdraganda fundar iðnveldanna í Gleneagles í Skotlandi í júlí 2005.
2000 Víetnam og Bandaríkin undirrita viðskiptasamning - markaði tímamót í samskiptum landanna.

Snjallyrðið
I’ve lived a life that’s full.
I’ve traveled each and every highway;
And more, much more than this,
I did it my way.

Regrets, I’ve had a few;
But then again, too few to mention.
I did what I had to do
And saw it through without exemption.

Yes, there were times, I’m sure you knew
When I bit off more than I could chew.
But through it all, when there was doubt,
I ate it up and spit it out.
I faced it all and I stood tall;
And did it my way.

I’ve loved, I’ve laughed and cried.
I’ve had my fill; my share of losing.
And now, as tears subside,
I find it all so amusing.

To think I did all that;
And may I say - not in a shy way,
No, oh no not me,
I did it my way.

For what is a man, what has he got?
If not himself, then he has naught.
To say the things he truly feels;
And not the words of one who kneels.
The record shows I took the blows
And did it my way!
Frank Sinatra söngvari og leikari (1915-1998) (My Way)

Engin fyrirsögn

Sunnudagspistillinn
Í sunnudagspistli í dag fjalla ég um þrjú fréttamál vikunnar:

- í fyrsta lagi fjalla ég um hryðjuverkin í London. Fer ég yfir stöðu mála og tjái skoðanir mínar á hryðjuverkaógninni og þeim þáttum sem ég tel standa eftir er farið er yfir það sem gerst hefur og sagt hefur verið um baráttuna gegn hryðjuverkum. Hryðjuverkaárásin í London er auðvitað ekki einvörðungu árás á breskt samfélag, breska þegna og tilveru þeirra. Um er að ræða vægðarlausa aðför að öllum sem tilheyra vestrænu samfélagi. Staðan er einfaldlega þannig að enginn getur verið óhultur fyrir hryðjuverkasamtökum á borð við al-Qaeda. Þau ráðast með grimmdarlegum hætti að vestrænum gildum og tilverunni sem við teljum skipta mestu máli, og einkennist af frelsi og lýðræði. Fannst mér ánægjulegt að sjá hversu vel leiðtogar heimsins sameinuðust í viðbrögðum sínum, t.d. á leiðtogafundinum í Gleneagles í vikunni. Þar stóðu þeir allir sameinaðir er Blair ávarpaði heimsbyggðina og las yfirlýsingu í nafni þeirra. Samstaða gegn hryðjuverkum kristallaðist þar með áberandi hætti. Sú samstaða skiptir gríðarlega miklu máli, er horft er fram á veginn í kjölfar þessarar mannskæðu hryðjuverkaárásar í Lundúnum.

- í öðru lagi fjalla ég um stöðuna í borgarpólitíkinni. Í gær birtist skoðanakönnun Gallups á fylgi stjórnmálaaflanna þar. Merkilegustu tíðindi þeirrar könnunar eru óneitanlega þau að Sjálfstæðisflokkurinn mælist þar með meirihluta. D-listinn mælist með 50,2%, R-listinn 49% og F-listinn mælist með tæpt prósent, 0,8%. Þetta eru merkilegar tölur og nýtt pólitískt landslag sem opnar nýja umræðu um stöðu borgarmálanna, nú þegar innan við ár er til borgarstjórnarkosninga. Sjálfstæðismenn í borginni geta vel við unað með stöðu mála. Þeir eru að uppskera vel þessa dagana. Skipulagstillögur D-listans voru metnaðarfullar og djarfar. Þær vöktu verðskuldaða athygli. Tillögurnar opnuðu nýja sýn í skipulagsmálum og nýja og metnaðarfulla umræðu um málaflokkinn. Það er alveg ljóst að skipulagsmálin verða kosningamálið í borginni í næstu kosningum. Það er alveg ljóst að sóknarfæri D-listans í komandi átökum í kosningabaráttunni eru til staðar og sigur ætti að vera innan seilingar ef rétt er haldið á spilum.

- í þriðja lagi fjalla ég um atvinnumótmælendurna fyrir austan, að Kárahnjúkum, og kostuleg vinnubrögð þeirra við að tjá skoðanir sínar. Nú hafa þessir atvinnumótmælendur tjaldað um hásumarið fyrir austan við Kárahnjúka til að reyna að vekja á sér athygli. Það er svosem varla stórtíðindi, að mínu mati, að fólk tjaldi svona um hásumarið á fögrum reit fyrir austan og kynni sér stöðu mála við Kárahnjúka. Ég ætla svona rétt að vona að þetta fólk hafi gaman af að kynna sér mikilvægar framkvæmdir við Kárahnjúka og nauðsynlega uppbyggingu til heilla austfirskri byggð og atvinnulífi í Fjarðabyggð. Verra er að heyra af mótmælum þeirra að Végarði í Fljótsdal þar sem þau eyðilögðu kynningabæklinga Landsvirkjunar og vöktu á sér athygli með því auðvitað. Tjái ég skoðanir mínar um þessi kostulegu mótmæli austur á fjörðum.

Pólitíska ræman

Thirteen Days er pólitísk úrvalsmynd eins og þær gerast bestar, byggð á raunverulegum atburðum og fjallar um þrettán sögulega daga í októbermánuði 1962 er alheimurinn var á barmi kjarnorkustyrjaldar. Við lok seinni heimsstyrjaldarinnar árið 1945 náðu Bandaríkín og Sovétríkin ekki samkomulagi sín á milli um það hvernig ætti að ganga frá málefnum heimsins sem var í sárum eftir hið langa og mannskæða stríð. Fór svo að það skall á heiftúðug milliríkjadeila milli þessara stórvelda, hið svokallaða kalda stríð sem helgaðist af því að ríkin gripu ekki til vopna gegn hvoru öðru. Þessi saga gerist eins og fyrr segir í október 1962 en þá var kalda stríðið í hámarki. Bæði Bandaríkin og Sovétríkin höfðu þá vígbúist af kappi og reyndu ákaft að fylgjast með öllu því sem hinn aðilinn gerði. Njósnir urðu sífellt mikilvægari þáttur í starfsemi ríkjanna og þegar bandarískur kafbátur tekur myndir af sovéskum kjarnorkueldflaugum á Kúbu (sem var hertekin af kommúnistanum Fidel Castro árið 1959) ætlar allt um koll að keyra því þeim er beint að Bandaríkjunum, vöggu kapitalismans í heiminum.

John F. Kennedy forseti Bandaríkjanna, er á báðum áttum um hvað eigi að gera í málinu en ákvörðunin um næstu aðgerðir er hans, enda er forseti Bandaríkjanna einn valdamesti maður heims. Hershöfðingarnir vilja að forsetinn heimili að ráðist verði tafarlaust inn í Kúbu og eyjan verði hertekin með valdi, en það gæti þýtt hörð viðbrögð Sovétmanna og endað í heljarinnar kjarnorkustyrjöld stórveldanna. Ef Kennedy forseti aðhefst ekkert í málinu er hins vegar sá möguleiki vel fyrir hendi að stór hluti þjóðarinnar yrði þurrkaður út á einu augnabliki. Líf milljóna jarðarbúa eru þannig sett á herðar Kennedys Bandaríkjaforseta og fylgjumst við gaumgæfilega með 13 magnþrungnum dögum í lífi John Fitzgerald Kennedy forseta og ráðgjafa hans, sem reyna að komast að þeirri niðurstöðu sem bjargar mannkyninu frá eilífri glötun. Hörkuvel leikin og vönduð úrvalsmynd leikstjórans Roger Donaldson sem segir meistaralega frá þessum magnþrungnu dögum í mannkynssögunni sem voru áhrifamiklir bæði fyrir forsetatíð Kennedys og ekki síst heimsbyggðina alla.

Hér fara á kostum óskarsverðlaunaleikstjórinn Kevin Costner, Steven Culp, Dylan Baker, Henry Strazier og Bruce Greenwood sem fer á kostum í hlutverki John F. Kennedy, 35 forseta Bandaríkjanna. Semagt; pólitískt meistaraverk sem allir sagnfræðiáhugamenn jafnt sem spennumyndaunnendur mega alls ekki missa af. Ómissandi úrvalsmynd sem segir af 13 ógleymanlegum dögum!

Saga dagsins
1970 Dr. Bjarni Benediktsson forsætisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, eiginkona hans, Sigríður Björnsdóttir og dóttursonur, Benedikt Vilmundarson, fórust í eldsvoða á Þingvöllum. Bjarni fæddist 30. apríl 1908. Á löngum stjórnmálaferli var hann borgarstjóri í Reykjavík, utanríkisráðherra, dómsmálaráðherra, menntamálaráðherra, heilbrigðisráðherra og iðnaðarráðherra. Bjarni gegndi embætti forsætisráðherra frá árinu 1963. Bjarni var formaður Sjálfstæðisflokksins í 9 ár, frá 1961.
1970 Ríkisstjórn undir forsæti Jóhanns Hafstein tók við völdum við andlát Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra - stjórn Jóhanns sat í rúmt ár, allt til valdatöku vinstristjórnarinnar, 14. júlí 1971.
1980 Viðskipti með kort frá Eurocard hófust formlega á Íslandi - fyrstu Visa kortin komu árið eftir.
1985 Rainbow Warrior, skip Greenpeace-samtakanna, sprengt upp í Auckland-höfn í Nýja Sjálandi.
2004 Thomas Klestil fyrrv. forseti Austurríkis, jarðsunginn í Vín - hann sat á forsetastóli 1992-2004.

Snjallyrðið
Ein í huga mér
lifir þín mynd
svo heil og sönn.
Sem aðeins lítil stund
væri mér liðin hjá
síðan þú varst
hér enn í faðmi mér.

Ein í hjarta mér
lifa þín orð,
þitt vinarþel
sem aldrei sveik þó ég
gæti ei skilið allt
sem þú gafst
mér þá af hjarta þér.

Þó ár og fjarlægð skilji okkur að
og engin geti komið í þinn stað
mun samt minning þín lifa
á meðan lifi ég.
Og ég þakka vil
þá dýru gjöf
að lífið leit til mín
og leiddi mig til þín.
Friðrik Erlingsson rithöfundur (Minning þín)

Engin fyrirsögn

Hryðjuverk í London

50 eru látnir í London eftir hryðjuverkin í gær og fjöldi fólks er alvarlega slasað. Mannlífið í borginni hefur farið úr skorðum sínum eftir hryðjuverkaárásina. Erfitt er að komast um, umferðarhnútur hefur myndast á milli staða og með því að lama neðanjarðarlestakerfið eru auðvitað lamaðar samgöngur á mikilvægum punktum í borginni. Áfallið er mikið og breskt samfélag er sem lamað eftir árásirnar. Kemur þetta hryðjuverk sem þruma úr heiðskíru lofti eftir að London var í vikunni valin sem vettvangur Ólympíuleikanna árið 2012. Í London er undarleg stemmning í kjölfar þessara hryðjuverka. Í raun má segja að íbúar borgarinnar séu sterkir og standi eftir þessa árás staðráðið í að standa vörð um gildi tilveru sinnar og láti þessa grimmdarlegu aðför að sér styrkja sig í baráttunni gegn hryðjuverkum. Ró er yfir borginni og íbúarnir þar eru að jafna sig á áfallinu og segja má að ótrúlegt sé að svo mannskætt hryðjuverk hafi verið unnið, enda eru fá merki þess sjáanleg í miðborginni.

Í ítarlegum pistli mínum á íhald.is í dag fer ég yfir þetta mál og skrifa um skoðanir mínar á stöðu mála. Eins og sjá má af efstu myndinni var þessi hryðjuverkaárás mjög óvægin og skelfileg. Enginn vafi leikur á því að hryðjuverkahópur hafi staðið þarna að baki. Ef marka má fréttir breskra fjölmiðla er ljóst af ummælum sérfræðinga að hér hafi verið að baki hópur hryðjuverkamanna sem starfað hafi í Bretlandi beint við undirbúning sprengjuárásanna. Þessi árás leiddi til dauða fólks af öllum kynþáttum og því af ólíkum uppruna. Meðal þeirra sem létust eru fólk frá Sierra Leone, Ástralíu, Portúgal, Póllandi og Kína auk Bretlands. Í dag heimsótti Elísabet II Englandsdrottning, særð fórnarlömb hryðjuverkaárásanna, á sjúkrahúsi í London. Drottningin ávarpaði fjölmiðlamenn við það tækifæri og sagði að þessar árásir styrktu samstöðu landsmanna og myndu ekki lama þjóðarsál Bretlands. Ennfremur heimsóttu prinsinn af Wales og hertogaynjan af Cornwall særða á sjúkrahúsi í borginni.

Tony Blair forsætisráðherra Bretlands, kom aftur til leiðtogafundar átta helstu iðnríkja heims í Gleneagles í Skotlandi í gærkvöldi. Það var gríðarlega mikilvægt að hann skyldi fara til London um leið og þessar skelfingar áttu sér stað og eiga þar fund með borgaryfirvöldum og ríkisstjórninni. Ennfremur var mjög rétt viðbrögð af hans hálfu að ávarpa þjóðina frá Downingstræti 10. Ekki síður var rétt að fundurinn skyldi halda áfram og viðræður þjóðarleiðtoganna um mikilvægustu verkefni samtímans héldu áfram. Í dag lauk fundinum formlega með yfirlýsingu leiðtoganna og undirritun hennar. Meðal helstu niðurstaðna fundarins er að iðnríkin ætla að tvöfalda aðstoð við þróunarríkin, úr 50 milljörðum dollara í 100 milljarða, fyrir lok áratugarins. Iðnríkin ætla ennfremur að þjálfa 20.000 friðargæsluliða fyrir Afríkulönd gegn því að þau tryggi lýðræði og jákvæða stjórnarhætti. Niðurstaða fundarins er því jákvæð og ánægjulegt að sjá hana í kjölfar hinna velheppnuðu Live8-tónleika um síðustu helgi, sem vakti máls á aðstoð við Afríkulöndin.

En í heildina er alveg ljóst að baráttan gegn hryðjuverkum hefur tekið á sig nýja mynd við tíðindi gærdagsins í Lundúnum. Atburðir gærdagsins eru áminning til allrar heimsbyggðarinnar um grimmd og ennfremur þess efnis að hryðjuverk á vestrænt samfélag verða ekki liðin. Þeim er svarað af fullri hörku. En mikilvægast er eins og ég hef sagt að standa vörð um samstöðu þjóðanna í baráttunni. Nú er tækifærið til að sameinast í baráttunni gegn hryðjuverkum af enn meiri krafti en áður.

Saga dagsins
1965 Lestarræninginn Ronald Biggs sleppur úr varðhaldi - Biggs gaf sig fram sjálfviljugur árið 2001.
1986 Kurt Waldheim fyrrv. framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, verður forseti Austurríkis - hann var mjög umdeildur vegna meintrar þátttöku sinnar í starfi nasista í styrjöldinni á fimmta áratugnum.
1987 Ríkisstjórn undir forsæti Þorsteins Pálssonar tekur við völdum - miklir erfiðleikar í samstarfi einkenndi starf stjórnarinnar allan starfstíma hennar. Hún sprakk í beinni útsendingu í sjónvarpi í septembermánuði 1988 í kjölfar mikils ósættis milli leiðtoga stjórnarflokkanna um efnahagsmálin.
1992 Thomas Klestil sendiherra hjá SÞ, tekur við embætti forseta Austurríkis. Hann lést 6. júlí 2004.
2003 Írönsku síamstvíburarnir Ladan og Laleh Bijani deyja eftir aðgerð í Singapore, þar sem reyna átti að skilja þær í sundur. Ladan og Laleh urðu vel þekktar um allan heim vegna fötlunar sinnar.

Snjallyrðið
Ó, blessuð vertu sumarsól,
er sveipar gulli dal og hól
og gyllir fjöllin himinhá
og heiðarvötnin blá.
Nú fossar, lækir, unnir, ár
sér una við þitt gyllta hár,
nú fellur heitur haddur þinn
um hvíta jökulkinn.

Þú klæðir allt í gull og glans,
þú glæðir allar vonir manns,
og hvar sem tárin kvika á kinn,
þau kyssir geislinn þinn.
Þú fyllir dalinn fuglasöng,
nú finnast ekki dægrin löng,
og heim í sveitir sendirðu æ
úr suðri hlýjan blæ.

Þú frjóvgar, gleður, fæðir allt
um fjöll og dali og klæðir allt,
og gangirðu undir gerist kalt,
þá grætur þig líka allt.
Ó, blessuð vertu sumarsól,
er sveipar gulli dali og hól,
og gyllir fjöllin himinhá
og heiðarvötnin blá.
Páll Ólafsson skáld (1827-1905) (Ó, blessuð vertu sumarsól)

Engin fyrirsögn

Hryðjuverkaárás í London

Tugir almennra borgara létu lífið í fjórum sprengingum í London í morgun og fjölmargir særðust lífshættulega. Heimsbyggðin stendur sem felmtri slegin eftir þessi mannskæðu hryðjuverk í miðborg London, sem hitta fyrir saklausa borgara og er beint að þeim þáttum sem veldur mestum skaða, samgöngukerfinu. Margir höfðu lengi búist við að hryðjuverkamenn myndu láta til skarar í Bretlandi, en þegar það gerðist varð undrun fólks þess því meiri. Áfallið er mikið og breskt samfélag er sem lamað eftir árásirnar. Lengi hefur al-Qaeda talað um að ráðast á Bretland og nú hefur það gerst, illu heilli. Lögreglu hafði ekki borist viðvörun um að hryðjuverk væru yfirvofandi. Áður óþekkt sella sem tengir sig við al-Qaeda hryðjuverkasamtökin hefur nú lýst þessu hryðjuverki á hendur sér. Bera hryðjuverkin að öllu leyti handbragð al-Qaeda.

Mjög margt er líkt með hryðjuverkinu á Spáni þann 11. mars 2004. Sprengjur í bakpokum sprungu þá í lestum í miðborginni og í úthverfum. Tæplega 200 manns létu lífið í þessu hryðjuverki. Lengi vel fullyrtu spænsk yfirvöld að ETA stæði að baki þeim, en bakpokasprengjur og koparhvellhettur sem tendraðar eru með boðum úr farsíma báru þó ekki merki um handbragð ETA. Ljóst varð því fljótt að al-Qaeda stóð að baki. Hryðjuverkaárásin í London í morgun var líkt og hryðjuverkaárásin í Madrid í fyrra bæði ófyrirleitin og grimmdarleg. Henni var einvörðungu beint gegn saklausum borgurum. Ætlunin var í senn bæði að myrða og særa óbreytta borgara. Árásunum var ekki beint að þjóðarleiðtogum eða hefðarfólki. Þeir sem féllu í valinn, særðust og urðu fyrir henni að einhverju leyti er saklaust fólk sem ekkert hefur sér til sakar unnið.

Vinnubrögð af þessu tagi og árásin sem slík, í senn bæði nú og í fyrra á Spáni, ætti að sannfæra alla heimsbyggðina um hvernig al-Qaeda og tengd hryðjuverkasamtök vinna. Þau skeyta engu um mannslíf, svífast einskis til að ráðast að vestrænum gildum og mannlegri tilveru. Hér er auðvitað ekki einvörðungu um að ræða árás á breskt samfélag, breska þegna og tilveru þeirra. Þetta er auðvitað aðför að öllum sem tilheyra vestrænu samfélagi. Þessu ber að taka með þeim hætti og það ber auðvitað að bregðast við ákveðnum hætti. Uppræta þarf hryðjuverkasamtök sem vinna með þessu tagi og ráðast að saklausum borgurum með svo grimmdarlegum og ógeðfelldum hætti. Jafnframt má búast við að vestrænt samfélag sameinist í viðbrögðum sínum.

Tony Blair forsætisráðherra Bretlands, var staddur á leiðtogafundi átta helstu iðnríkja heims í Gleneagles í Skotlandi þegar hryðjuverkaárásin í London átti sér stað í morgun. Hann ávarpaði bresku þjóðina og heimsbyggðina alla vegna þessa skelfilega voðaverks frá Skotlandi í morgun. Hann sagði þar að hryðjuverkaárásirnar hefðu verið gerðar vegna þess að á sama tíma væru leiðtogar helstu iðnríkja heims að funda. Sagði hann það sérstaklega villimannslegt að árásirnar hefðu verið gerðar á sama tíma, og þjóðarleiðtogar sætu á fundi til að ræða um aðgerðir til að aðstoða Afríku og draga úr loftslagsbreytingum. Þá sagði forsætisráðherrann að þrátt fyrir þetta illverki hryðjuverkamanna myndu Bretar standa vörð um þau gildi og lifnaðarhætti sem þeir hefðu alla tíð haft í heiðri og staðfesta landsmanna, væri meiri en hryðjuverkamanna, sem vildu í senn valda saklausu fólki dauða og limlestingum og koma fram öfgastefnu víðsvegar um heim.

Blair sagði í yfirlýsingu sinni að hann og ríkisstjórn hans myndu í samstarfi við landsmenn alla berjast gegn vágestinum. Ekki kæmi til greina að láta hann eyðileggja það sem byggt hafði verið upp í bresku samfélagi. Blair kom fram af festu og krafti með yfirlýsingu sinni og sannaði styrk sinn sem stjórnmálamanns að mínu mati með ræðu sinni í Skotlandi í morgun. Hann var augljóslega mjög skelkaður er hann flutti ræðuna og sýndi með tignarlegum hætti rétt viðbrögð og að mínu mati var þetta með betri ræðum stjórnmálaferils forsætisráðherrans. Í kjölfar ræðunnar kom hann fram opinberlega með þjóðarleiðtogunum og þeir sýndu fram á samstöðu sína. Eftir hádegið hélt forsætisráðherrann svo til London til að fylgjast betur með stöðu mála. Fundurinn hélt áfram í Gleneagles og tók Jack Straw utanríkisráðherra Bretlands, við stjórn hans í fjarveru forsætisráðherrans sem er væntanlegur að nýju til Gleneagles í kvöld.

Eins og sjá má af myndinni hér að ofan komu leiðtogar iðnríkjanna átta á fundinum í Gleneagles fram opinberlega saman auk gesta sinna á fundinum, leiðtogum annarra ríkja. Þeir stóðu þar saman meðan Blair las yfirlýsingu í nafni þeirra allra. Þetta skelfilega hryðjuverk varð til þess að þeir urðu sammála um framkvæmdir og orðið samstaða verður vonandi lykilorð þessa leiðtogafundar, er honum lýkur formlega. Það þarf að vinna sameinað að þeim verkefnum sem skipta máli, samstaða og samheldni þarf að verða niðurstaða þessa fundar. Það má ekki láta hryðjuverkaöflin eyðileggja þennan fund og yfirskyggja hann með þessum skelfilega verknaði. En nú þegar dagur er að kveldi kominn er efst í huga allra að standa saman, allir heimsbúar séu sameinaðir í baráttunni gegn hryðjuverkum. Það er ásetningur þessara niðurrifsafla að sundra samstöðu heimsins. Það mun ekki takast, svo lengi sem við stöndum saman gegn þeirri ógn sem blasir við.

Saga dagsins
1917 Ríkisstjórn kommúnista mynduð í Rússlandi, í kjölfar þess að keisaranum var steypt af stóli.
1954 Lag með Elvis Presley spilað í fyrsta skipti í útvarpi - tónlist Elvis markaði mjög mikil þáttaskil.
1967 Óskarsverðlaunaleikkonan Vivien Leigh deyr í London, 53 ára að aldri. Á 30 ára leikferli sínum hlaut hún tvisvar óskarsverðlaun: fyrir túlkun á Scarlett O'Hara í Gone with the Wind og Blanche í A Streetcar Named Desire. Vivien var um tíma gift Shakespeare-leikaranum Sir Laurence Olivier.
1983 Ray Charles konungur soultónlistarinnar, hélt góða tónleika á Íslandi - hann lést í júní 2004.
1996 Vesturfarasetrið opnað á Hofsósi - það er safn um vesturferðir Íslendinga undir lok 19. aldar.

Snjallyrðið
Nú andar suðrið sæla vindum þýðum.
Á sjónum allar bárur smáar rísa
og flykkjast heim að fögru landi ísa,
að fósturjarðar minnar strönd og hlíðum.

Ó, heilsið öllum heima rómi blíðum
um hæð og sund í drottins ást og friði.
Kyssið þið, bárur, bát á fiskimiði.
Blásið þið, vindar, hlýtt á kinnum fríðum.

Vorboðinn ljúfi, fuglinn trúr, sem fer
með fjaðrabliki háa vegaleysu
í sumardal að kveða kvæðin þín!
Heilsaðu einkum, ef að fyrir ber
engil með húfu og rauðan skúf, í peysu.
Þröstur minn góður, það er stúlkan mín.
Jónas Hallgrímsson skáld (1807-1845) (Ég bið að heilsa)

Engin fyrirsögn

Loks eftir langan dag
lít ég þig, helga jörð.
Seiddur um sólarlag
sigli ég inn Eyjafjörð.
Ennþá á óskastund
opnaðist faðmur hans.
Berast um sólgyllt sund
söngvar og geisladans.

Ástum og eldi skírð
óskalönd birtast mér.
Hvílíka drottins dýrð
dauðlegur maður sér!
Allt ber hér hinn sama svip;
söm er hin gamla jörð.
Hægara skaltu skip,
skríða inn Eyjafjörð.

Allt það, sem augað sér,
æskunnar hörpu knýr,
syngur og segir mér
sögur og ævintýr.
Mild ertu, móðir jörð.
Margt hefur guð þér veitt.
Aldrei ég Eyjafjörð
elskaði nógu heitt.
Davíð Stefánsson skáld frá Fagraskógi (1895-1964) (Sigling inn Eyjafjörð)

Engin fyrirsögn

Menning á listasumri á Akureyri

Fagurt og gott veður var hér á Akureyri á laugardaginn og ánægjulegt að eiga þá góðan dag í bænum á listasumri og kynna sér þann mikla fjölda spennandi menningarviðburða sem eru í bænum. Fékk ég góða gesti hingað til mín um helgina, vini mína, þá Gunnar Ragnar Jónsson og Þórð Vilberg Guðmundsson. Gafst okkur tími til að líta í bæinn, líta á menninguna, ræða saman og eiga góða stund saman og fara yfir marga hluti. Ekki var veðrið á laugardaginn slæmt og því notalegt að fara í bæinn og líta á menninguna. Sumarið hér fyrir norðan hefur verið kalt og votviðrasamt að undanförnu og því var veðrið á laugardaginn gleðiefni. Hinsvegar stóð sú sæla skammt enda rigndi eins og hellt væri úr fötu á sunnudeginum og í gær. Í dag er veðrið hinsvegar mun skárra. Ef marka má veðurspána stefnir í gott veður um helgina og gott grillveður og stemmningin ætti þá að vera enn betri en hefur jafnan verið í sumar. En á laugardaginn var gott veður og við notuðum það svo sannarlega á menningarröltinu um miðbæinn. Það er okkur menningarunnendum hér á Akureyri ánægjuefni að geta sýnt gestum okkar þessa miklu breidd í menningarlífinu okkar og það sem er í gangi.

Eins og ég sagði frá í bloggfærslu minni 24. mars sl. er gott að vera menningaráhugamaður á Akureyri enda er menningarflóran hér gríðarlega fjölbreytt. Listasumarið er hafið nú enn eitt árið og blómstrar allt af áhugaverðum menningarviðburðum, eins og jafnan áður. Fyrst fórum við í Listasafnið á opnun nýrrar sýningar þar. Er það sýning að nafni Skrýmsl, er fjallar, eins og nafnið gefur til kynna, um ófreskjur og kynjaverur af öllum gerðum í íslenskri myndlist. Úlfhildur Dagsdóttir bókmenntafræðingur, valdi verkin og er óhætt að segja að sýningin sé fjölbreytt og áhugaverð. Það er gaman að líta á hana og hvet ég þá sem til bæjarins koma að gera sér ferð á safnið og líta á sýninguna. Á sýningunni eru verk eftir 23 listamenn, en þeir eru t.d. Alfreð Flóki, Ásgrímur Jónsson, Ásmundur Sveinsson, Brynhildur Þorgeirsdóttir, Dunganon, Erró, Finnbogi Pétursson, Gabríela Friðriksdóttir, Gunnar Örn Gunnarsson, Hulda Hákon, Jón Gunnar Árnason, Kristín Gunnlaugsdóttir, Magnús Kjartansson, Magnús Tómasson, Margrét Jónsdóttir, Ólöf Nordal, Sigurjón Ólafsson, Valgerður Guðlaugsdóttir og Þorri Hringsson. Var ánægjulegt að fara á opnunina og ræða þar við vini og kunningja.

Eftir það litum við í Ketilhúsið, sem er rétt fyrir neðan Listasafnið í Listagilinu okkar á Akureyri. Þar var hægt að kynnast kínverskri list og menningu. Unnur Guðjónsdóttir sá um sýninguna og þar var hægt að falla inn í hugarheim Kínverja, menningarlíf þeirra og síðast en ekki síst kynnast kínverskum veigum. Var þar boðið upp á kínverskt hvítvín og rauðvín og bjór. Ég verð nú reyndar að viðurkenna alveg fúslega fyrir þér lesandi góður að ég hef smakkað betri borðvín á minni ævi en þau kínversku en það var áhugavert að fá smakk þarna. Bjórinn kínverski var allnokkuð sterkur, svo ekki sé nú meira sagt, en hann var á milli 7 og 8%. Þó hann væri sterkur virkaði hann þó frekar lítt spennandi. Það er því seint hægt að segja að kínversk vín séu betri, en áhugavert var að kynnast þeim. Þarna voru sýndar kínverskar myndir, kínverskur klæðnaður, kínverskar landslagsmyndir og kínversk tónlist ómaði um salinn. Unnur er þekkt fyrir ferðaklúbb sinn og miðlaði hún svo sannarlega kínverskri menningu og kínversku samfélagi til okkar sem litum í Ketilhúsið. Það var ánægjulegt að fara þar inn og líta á sýninguna.

Að því loknu héldum við í galleríið Svartfugl og hvítspói að Brekkugötu 3a. Þekki ég vel Brekkugötuna og andrúmsloftið þar, enda bjuggu Hanna Stefánsdóttir amma mín, og Anton Kristjánsson eiginmaður hennar og stjúpafi minn, í Brekkugötu 9 til fjölda ára, og Anton afi var þar í mörg ár með raftækjaverslun á neðstu hæðinni, en þau bjuggu á annarri hæðinni. Það eru því margar minningar tengdar Brekkugötunni í bernsku minni og reyndar fannst mér ánægjulegast að sjá það út um gluggann á galleríinu að garðurinn í Brekkugötunni heldur sér og hugsað er um hann. Amma og vinkona hennar sem einnig bjó í húsinu ræktuðu þar glæsilegan garð, og þó 16 ár séu nú liðin síðan amma flutti í Víðilundinn, eftir andlát Antons afa, er garðurinn enn glæsilegur. En já það var ánægjulegt að líta í galleríið. Þar var sýning Sveinbjargar Hallgrímsdóttur á tréristum sínum. Lengi hef ég dáðst að list Sveinbjargar. Í verkum hennar er næm og notaleg tilfinning ríkjandi og ennfremur skín í gegnum verkin fagur og tær tónn sem er allsráðandi. Það er virkilega ánægjulegt að líta á þessi verk sem eru á sýningu hennar í galleríinu sem hún á sjálf.

Sveinbjörg var bæjarlistamaður Akureyrar árið 2004 og vann af krafti það ár sem hún var bæjarlistamaður. Á sýningunni á laugardag afhenti hún bæjarstjóra verk sitt, Blær. Verður það til sýnis á bæjarskrifstofu Akureyrarbæjar í Ráðhúsinu og er gjöf hennar til bæjarins. Það verk er stórfenglegt, í einu orði sagt. Var mjög ánægjulegt að fara í galleríið og ræða við Sveinbjörgu og móður hennar, sem sjálf er listakona. Fórum við yfir marga merkilega hluti. Þekki ég vel Elínu Margréti, systur Sveinbjargar, enda höfum við verið lengi saman í flokksstarfi Sjálfstæðisflokksins hér á Akureyri og tekið saman þátt í starfi jafnréttis- og fjölskyldunefndar Akureyrarbæjar. En það er svo sannarlega við hæfi að hvetja alla listunnendur til að líta í galleríið Svartfugl og hvítspóa og kynna sér verk Sveinbjargar og listaverk hennar. Það er mikil upplifun, þægileg upplifun að fara þangað og kynna sér notaleg verk hennar. Ennfremur er gleðiefni að sjá hversu vel henni gengur í listsköpun sinni og hefur fengið mikla athygli, verðskuldaða athygli, erlendis frá fyrir verk sín.

Á sjötta tímanum á laugardag fórum við í Deigluna. Þar voru tónleikar Kristjáns Péturs Sigurðssonar er bar hið skondna heiti: "tónfræði fyrir að(fram)komna". Kristján Pétur hefur sérstakan stíl og framkomu, sem jafnan er gaman af. Þessir tónleikar voru virkilega góðir og áhugaverðir. Tók hann þar fjölda góðra laga, einkum eftir meistara Tom Waits. Var mild og notaleg stemmning allsráðandi yfir tónleikunum. Sérstaklega þótti mér mikið til lokalaganna koma og tilfinninganæms flutnings Kristjáns Péturs á þeim. Mjög gaman af þessum tónleikum og gaman að hlusta á sönginn og slappa af yfir notalegum tónum. Eftir þetta héldum í galleríið til Jónasar Viðars hinumegin við götuna og litum á verk hans og gestasýninguna "Undir Hannesi". Eftir þetta listarölt héldum við á Bautann, norðlenskasta matsölustað heimsins og fengum okkur góðan mat. Þetta var því ánægjulegur dagur í bænum og gaman að kynna sér alvöru menningarbrag norðan heiða.

Saga dagsins
1080 Ísleifur Gissurarson, fyrsti biskupinn yfir Íslandi, lést - Ísleifur hafði verið biskup í tæp 24 ár.
1851 Þjóðfundurinn var settur í Lærða skólanum í Reykjavík (nú MR) - fundurinn stóð tæpan mánuð.
1954 BBC býður í fyrsta skipti upp á kvöldfréttatíma í bresku sjónvarpi - þáttaskil í fréttamennsku.
1983 George Bush þáv. varaforseti Bandaríkjanna, kemur í opinbera heimsókn til Íslands. Bush sat
á stóli forseta Bandaríkjanna í eitt kjörtímabil, 1989-1993. Elsti sonur hans George varð forseti 2001.
1993 Jóhanna Sigurðardóttir segir af sér varaformennsku í Alþýðuflokknum - þetta varð upphaf að harðvítugum valdaátökum sem enduðu með klofningi flokksins og afsögn Jóhönnu af ráðherrastóli.

Snjallyrðið
Ég elska þig, stormur, sem geisar um grund
og gleðiþyt vekur í blaðstyrkum lund,
en gráfeysknu kvistina bugar og brýtur
og bjarkirnar treystir um leið og þú þýtur.

Þú skefur burt fannir af foldu og hól,
þú feykir burt skýjum frá ylbjartri sól,
og neistann upp blæs þú og bálar upp loga
og bryddir með glitskrúði úthöf og loga.

Þú þenur út seglin og byrðingin ber
og birtandi, andhreinn um jörðina fer;
þú loftilla, dáðlausa lognmollu hrekur
og lífsanda starfandi hvarvetna vekur.

Og þegar þú sigrandi um foldina fer,
þá finn ég að þrótturinn eflist í mér.
ég elska þig, kraftur, sem öldurnar reisir,
ég elska þig máttur, sem þokuna leysir.
Hannes Hafstein ráðherra (1861-1922) (Stormur)

Engin fyrirsögn

Sunnudagspistillinn
Í sunnudagspistli í dag fjalla ég um þrjú fréttamál vikunnar:

- í fyrsta lagi fjalla ég um umsókn Íslands í öryggisráð Sameinuðu þjóðanna og stöðu málsins á undanförnum vikum og mánuðum. Ljóst er að tekist er á innan stjórnarsamstarfsins um framtíð þess og ljóst af yfirlýsingum forsætisráðherra á fundi forsætisráðherra Norðurlandanna á Fjóni að hann ætlar að stefna að því að umsóknin verði að veruleika við andstöðu margra þingmanna og forystumanna Sjálfstæðisflokksins. Segja má að hér sé forsætisráðherra að reyna að halda andlitinu í þessu máli. Það er ekkert hernaðarleyndarmál að umsóknin um sæti í öryggisráðinu hefur lengi verið gæluverkefni hans úr langri utanríkisráðherratíð hans. Vissulega yrði það nokkur niðurlæging fyrir Halldór ef hætt yrði við framboðið. Það blasir alveg við. En burtséð frá því verður forsætisráðherra að líta blákalt á málið. Líkurnar á því að við fáum þetta sæti fara minnkandi, kostnaðurinn við framboðið er allnokkur og deilt er pólitískt um það hvort rétt sé að stefna í þessa átt. Það er bara einfaldlega þannig, þetta sjá allir. Ég túlkaði viðbrögð forsætisráðherra á Fjóni þannig að hann væri að storka samstarfsflokknum og andstæðingum umsóknarinnar og bjóða þeim upp í krappan dans. Það er sjálfsagt mál að leggja upp í það verkefni að takast á um þetta mál. Ekki tel ég annað rétt en að skerpa línurnar og fara yfir stöðu málsins nú.

- í öðru lagi fjalla ég um málefni hæstaréttar Bandaríkjanna. Sandra Day O´Connor tilkynnti á föstudag að hún hefði beðist lausnar úr hæstarétti Bandaríkjanna, eftir að hafa setið þar í 24 ár. Sandra varð fyrsta konan sem kjörin var til setu í hæstarétti Bandaríkjanna. Sandra sem er 75 ára kemur frá Texas og hefur verið þekkt fyrir að vera óhrædd við að tjá skoðanir sínar og opinskáa framkomu á opinberum vettvangi. Er hún án vafa ein áhrifamesta kona í sögu Bandaríkjanna. Reynir nú á hvað George W. Bush forseti Bandaríkjanna, gerir við val á hæstaréttardómara. Verður þetta í fyrsta skipti í ellefu ár sem dómari er skipaður við hæstarétt Bandaríkjanna. Verður öldungadeildin að samþykkja val forsetans og því ljóst að ef umdeildur kandidat er valinn að staðfestingarferlið verði harkalegt og langvinnt. Reyndar sló Bush forseti tóninn er hann sagði að valinn yrði einstaklingur sem hefði ríka réttlætiskennd og hefði að sjónarmiði mannleg gildi með þeim hætti sem reisn væri af fyrir samfélagið. Það má teygja þetta hugtak vítt og ljóst að Bush gæti komið á óvart með valinu á þeim kandidat sem mögulega tekur við af hinni áhrifamiklu Söndru Day O´Connor.

- í þriðja lagi fjalla ég um 75 ára afmæli SUS í síðustu viku. Haldinn var hátíðarstjórnarfundur í Hvannagjá á Þingvöllum í tilefni afmælisins. Heiðursgestur á fundinum var Geir H. Haarde fjármálaráðherra, varaformaður Sjálfstæðisflokksins og fyrrum formaður SUS, og flutti hann ávarp. Á þessum hátíðarstjórnarfundi voru samþykktar tvær ályktanir. Bendi ég ennfremur á skrif fyrrum formanna SUS á vef Sambands ungra sjálfstæðismanna í tilefni afmælisins.

Pólitíska ræman

The Contender er vandaður og vel gerður pólitískur spennutryllir, eins og þeir gerast bestir. Þar er sögð sagan af því er Jackson Evans forseti Bandaríkjanna, tekur þá örlagaríku ákvörðun að tilnefna fyrstu konuna, öldungadeildarþingmanninn Laine Hanson, sem varaforsetaefni sitt er sitjandi varaforseti Bandaríkjanna fellur frá rétt fyrir lok seinna kjörtímabils forsetans. Hann sér í því tvenna möguleika, báða mjög góða fyrir sig og arfleifð sína. Hann yrði með því fyrsti forseti Bandaríkjanna til að útnefna konu sem varaforseta sinn og hann yrði með því öruggur partur af stjórnmálasögu sinnar samtíðar, einnig gæti hann tryggt ítök síns flokks áfram í Hvíta húsinu eftir forsetatíð sína, ef hún næði kjöri sem eftirmaður hans. Er val forsetans á henni hefur verið tilkynnt opinberlega koma fram gögn sem greina í smáatriðum frá afar frjálslegum kynferðislegum athöfnum hennar á yngri árum sínum og með því kemst allt í uppnám þar sem öldungadeild Bandaríkjaþings (sem þarf að staðfesta varaforsetaefni sitjandi forseta) telur slíkt vart hæfa tilvonandi varaforseta Bandaríkjanna.

Meðal þeirra sem ganga lengst fram í andúð sinni á vegtyllu hennar er repúblikaninn Shelly Runyon, en honum er mjög í nöp við hana og ekki síst fortíð hennar. Hann ákveður að reyna hvað sem hann getur til að spilla fyrir framavonum hennar. Við tekur óvæginn og vægðarlaus hráskinnaleikur sem getur tekið á sig allar myndir og það kemur að því að enginn er óhultur, hvorki varaforsetaefnið né sitjandi forseti og valdhafar í Hvíta húsinu. Hér smellur allt saman til að skapa hina einu sönnu pólitísku spennumynd. Leikstjórn Rod Lurie, handritið, tónlistin, kvikmyndatakan og leikurinn eru hreint afbragð. Joan Allen fer á kostum í hlutverki varaforsetaefnisins, var tilnefnd til óskarsverðlauna fyrir leik sinn. Sama má segja um Jeff Bridges sem er flottur í hlutverki forsetans. En senuþjófurinn er Gary Oldman sem er frábær í hlutverki klækjarefsins Runyon sem reynir ALLT til að koma fyrir skipan Hanson í embættið. Oldman hefur aldrei leikið betur á sínum magnaða ferli.

Semsagt; kraftmikil, spennandi, vönduð, vel leikin og raunsæiskennd úrvalsmynd sem nefnir hlutina réttum nöfnum. Þeir sem hafa ekki séð hana og hafa áhuga á stjórnmálum, drífið endilega í því! Frábær úrvalsmynd fyrir þá sem unna alvöru kvikmyndum með pólitísku ívafi.

Saga gærdagsins
1874 Þjóðhátíð haldin í Eyjafirði til að minnast þúsund ára afmælis Íslandsbyggðar, síðar sama ár.
1907 Tveir þýskir menn drukkna á Öskjuvatni - enn þann dag í dag þykir þetta mál vera ráðgáta.
1961 Nóbelsskáldið Ernest Hemingway sviptir sig lífi í Idaho - Hemingway var þá 61 árs að aldri.
1964 Lyndon B. Johnson forseti Bandaríkjanna, undirritar hina sögufrægu réttindalöggjöf landsins.
1997 Óskarsverðlaunaleikarinn James Stewart deyr í Los Angeles, 89 ára að aldri. Stewart var einn af þekktustu leikurum sinnar kynslóðar og hlaut frægð fyrir góða túlkun á ógleymanlegum persónum.

Saga dagsins
1921 Hin íslenska fálkaorða var formlega stofnuð - hún hefur verið veitt af forseta Íslands frá 1944.
1928 Farið í fyrsta skipti á bíl yfir Öxnadalsheiðina. Þá tók ferðin frá Akureyri til Blönduóss rúma 15 tíma og var mikið ferðalag. Öllu greiðlegra er nú að aka leiðina, eða 2 tíma og vegurinn mun skárri.
1971 Jim Morrison aðalsöngvari Doors, deyr úr hjartabilun í París, 27 ára að aldri. Morrison var jarðsettur í París og er legstaður hans þar einn af helstu vettvöngum ferðamanna sem koma þangað.
1986 Sjálfvirkt farsímakerfi Landssímans formlega tekið í notkun - um var að ræða allmikil þáttaskil.
1987 Fjöldamorðinginn og nasistinn Klaus Barbie dæmdur í lífstíðarfangelsi - Barbie lést árið 1991.

Snjallyrðið
Þótt ég talaði tungum manna og engla, en hefði ekki kærleika, væri ég hljómandi málmur eða hvellandi bjalla. Og þótt ég hefði spádómsgáfu og vissi alla leyndardóma og ætti alla þekking, og þótt ég hefði svo takmarkalausa trú, að færa mætti fjöll úr stað, en hefði ekki kærleika, væri ég ekki neitt. Og þótt ég deildi út öllum eigum mínum, og þótt ég framseldi líkama minn, til þess að verða brenndur, en hefði ekki kærleika, væri ég engu bættari.

Kærleikurinn er langlyndur, hann er góðviljaður. Kærleikurinn öfundar ekki. Kærleikurinn er ekki raupsamur, hreykir sér ekki upp. Hann hegðar sér ekki ósæmilega, leitar ekki síns eigin, hann reiðist ekki, er ekki langrækinn. Hann gleðst ekki yfir óréttvísinni, en samgleðst sannleikanum. Hann breiðir yfir allt, trúir öllu, vonar allt, umber allt. Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi.
Kærleikurinn (Kor.1.1-13)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Kristín Ingólfsdóttir prófessor í lyfjafræði við Háskóla Íslands, tók í dag við embætti rektors Háskóla Íslands. Hún er fyrsta konan til að gegna embætti rektors skólans í 94 ára sögu hans. Hún sigraði Ágúst Einarsson prófessor við viðskipta- og hagfræðideild skólans, í rektorskjöri í skólanum í mars. Tekur Kristín við rektorsembættinu af forvera sínum í embætti, Páli Skúlasyni. Sigur Kristínar í mars var mjög sögulegur, úrslitin mörkuðu þáttaskil í sögu skólans. Það var óneitanlega sögulegt að kona hafi verið kjörin til forystu í skólanum og taki nú við forystu hans. Tekur Kristín við embættinu af Páli Skúlasyni á vissum kaflaskiptum í sögu hans. Nýtt og merkilegt umhverfi blasir við skólanum núna og það verður verkefni hennar að vinna að þeim þáttaskilum sem framundan eru að vissu leyti. Í kosningabaráttu sinni bauð hún sig fram sem fagmann á sínu sviði í starfi innan skólans og öflugan þátttakanda í innri uppbyggingu náms þar. Kristín bauð sig ekki fram á forsendum kyns, þrátt fyrir að vera fyrsta konan sem býður sig fram í forystu hans með þessum hætti. Öll hennar kosningabarátta var á forsendum þess að hún væri hæf til þess að leiða skólann og hefði reynslu fram að færa. Verður mjög fróðlegt að fylgjast með verkum hennar og forystu á vettvangi skólans á komandi árum.

Horfði í gærkvöldi á úrvalsmyndina Annie Hall, hina stórfenglegu kvikmynd meistara Woody Allen. Er þetta frábær mynd, hiklaust ein af mínum uppáhaldsmyndum. Í henni eru góðir kómískir þættir en einnig má finna fyrir alvarlegum undirtón og skemmtilegri sýn á nútímaástarsamband þess tíma. Er í raun sjálfsævisöguleg úttekt á sambandi Allens og Diane Keaton en þau eru bæði tvö hreint ómótstæðileg í myndinni. Hér er nóg af hinum venjulegu en alltaf óvæntu Allenbröndurum og pælingum um ástina en líka dýpri og innilegri íhuganir, enda er Annie Hall persónulegasta mynd Allens fyrr og síðar, gerð af einstakri hlýju og miklum skilningi og ógleymanlegum húmor. Fjallar um stormasamt ástarsamband grínista og söngkonu sem á sér háleit markmið í lífinu og mikla drauma. Inn á milli fljóta hressilegir brandarar og snjallar athugasemdir um lífið og tilveruna að hætti Woody Allen. Diane Keaton hlaut óskarinn fyrir leik sinn og myndin var valin besta kvikmynd ársins og Allen hlaut leikstjóraóskarinn. Klassísk kvikmynd sem verður sífellt meira meistaraverk með hverju áhorfi. Frábær mynd sem ég horfi reglulega á. Ávallt viðeigandi - alltaf ljúf.

Skjár 1 hefur undanfarnar vikur rifjað upp fyrir okkur kynnin af hinum stórkostlegu gamanþáttum Cheers sem eru með skemmtilegustu gamanþáttum í bandarísku sjónvarpi seinustu áratugina. Þættirnir gengu undir nafninu Staupasteinn, í þýðingu Guðna Kolbeinssonar, þegar þeir voru sýndir á miðvikudagskvöldum hjá Ríkissjónvarpinu hér í denn, sællar minningar. Cheers voru með langlífustu gamanþáttum í bandarísku sjónvarpi, en þeir gengu sleitulaust í heil 11 ár, eða frá 1982-1993. Leikhópurinn samanstóð af t.d. Ted Danson, Shelley Long, Kirstie Alley (sem kom inn í þættina við brotthvarf Long 1987), Nicholas Colasanto (er fór á kostum sem Coach fyrstu þrjú árin, en hann lést snögglega 1985), Rhea Perlman, John Ratzenberger, Woody Harrelson, George Wendt og Kelsey Grammer. Grammer fór á kostum í hlutverki sálfræðingsins Frasier Crane frá 1984, en fór svo í eigin þátt 1993 og var með þá allt til 2004, eða í heil 11 ár. Grammer lék því Frasier samfleytt í tvo áratugi. Voru Cheers þættir sem ég hafði gaman af til fjölda ára og horfði á, enda alveg magnaður húmor í þeim. Það er sönn ánægja að horfa á þættina, nú frá byrjun og horfa á þátt eftir þátt í seríu eftir seríu, öll 11 árin. Skjár 1 á þakkir skildar fyrir þetta framtak.

Seinustu vikurnar hef ég verið að rifja upp kynni mín af spennusögum Arnaldar Indriðasonar. Undanfarið hef ég lesið aftur Bettý og Mýrina. Seinustu dagana hef ég verið að lesa að nýju Grafarþögn, sem að mínu mati er ein af allra bestu bókum Arnaldar. Í sögunni er sögð sagan af því er mannabein finnast í grunni nýbyggingar í útjaðri Reykjavíkur og líkur benda til að glæpur hafi verið framinn. Beinin virðast vera nokkurra áratuga gömul og sérfræðingar eru fengnir til að grafa þau upp en samtímis hefur lögreglan leit að fólki sem gæti vitað eitthvað um málið. Beinafundurinn leiðir þau Erlend, Sigurð Óla og Elínborgu, nokkra áratugi aftur í tímann til sögu af konu einni og fjölskyldu hennar. Hér kemur við sögu fjölskylduharmleikur á fyrri hluta 20. aldar og leyndardómar fortíðarinnar verða grafnir upp með beinafundinum. Lengst af er beinafundurinn erfitt púsluspil en að lokum skýrist myndin og verður heildstæð frásögn af liðnum tíma og gömlu máli sem er enn í nútímanum skuggamynd í huga þeirra sem vita sannleikann. Hvet ég alla til að lesa bókina, sem það hafa ekki gert nú þegar. Svo má enginn gleyma að lesa hinar bækur Arnaldar.

Tekið er að fjara mjög undan bresku leiðtogunum Blair og Howard. Ljóst er auðvitað að báðir eru á útleið í breskum stjórnmálum á kjörtímabilinu og leiða ekki flokka sína í næstu kosningum. Bresku grínteiknararnir hjá Guardian voru fljótir að teikna pólitíska stöðu þeirra með hnyttnum hætti. :)

Saga dagsins
1936 Gone with the Wind eftir Margaret Mitchell, gefin út - varð ein vinsælasta skáldsaga aldarinnar og varð uppistaðan í einni bestu kvikmynd aldarinnar, sem bar sama nafn og gerð var á árinu 1939.
1968 Dr. Kristján Eldjárn þjóðminjavörður, kjörinn forseti Íslands, með 67,3% greiddra atkvæða - hann sigraði mótframbjóðanda sinn, dr. Gunnar Thoroddsen sendiherra, með miklum yfirburðum.
1984 Skáldkonan Lillian Hellman, deyr, 79 ára að aldri - Lillian var án vafa ein fremsta skáldkona Bandaríkjanna á 20. öld. Meðal bestu ritverka hennar eru ritin Little Foxes og Watch on the Rhine.
1992 Margaret Thatcher fyrrum forsætisráðherra Bretlands, tekur sæti í bresku lávarðadeildinni.
2002 Brasilía vinnur heimsmeistaratitilinn í knattspyrnu, eftir afgerandi sigur á Þjóðverjum í S-Kóreu.

Snjallyrðið
Sólin brennir nóttina, og nóttin slökkvir dag;
þú ert athvarf mitt fyrir og eftir sólarlag.
Þú ert yndi mitt áður og eftir að dagur rís,
svölun í sumarsins eldi og sólbráð á vetrarins ís.

Svali á sumardögum og sólskin um vetrarnótt,
þögn í seiðandi solli og syngur, ef allt er hljótt.
Söngur í þöglum skógum og þögn í borganna dyn,
þú gafst mér jörðina og grasið og guð á himnum að vin.

Þú gafst mér skýin og fjöllin og guð til að styrkja mig.
Ég fann ei, hvað lífið var fagurt, fyrr en ég elskaði þig.
Ég fæddist til ljóssins og lífsins, er lærði ég að unna þér,
og ást mín fær ekki fölnað fyrr en með sjálfum mér.
Sigurður Nordal prófessor (1886-1974) (Ást)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

George W. Bush forseti Bandaríkjanna, ávarpaði bandarísku þjóðina í gær vegna Íraksmálsins og fór yfir stöðu mála. Skv. skoðanakönnunum hefur málið aldrei verið óvinsælla en nú og forsetinn er að mælast með minnsta persónufylgi sitt í skoðanakönnunum í langan tíma. Í ræðu sinni sagði forsetinn að þær fórnir sem færðar hefðu verið í stríðinu gegn hryðjuverkaöflum í heiminum væru þess virði. Kom fram að ekki stæði til að mati hans og stjórnar sinnar að Bandaríkin breyttu um stefnu í málinu. Eins og vel kom fram í nýjustu könnun CBS-sjónvarpsstöðvarinnar fara efasemdir bandarísks almennings um réttmæti stríðsins mjög vaxandi. Bush sagði að það væri skiljanlegt að málið reyndi á þolrif Bandaríkjamanna en það sem til þyrfti væri tími, en ekki breytingar á stefnu málsins. Tek ég undir mat forsetans. Bandaríkjamenn verða að leiða ferlið allt til enda, en ekki bara að hluta. Eins og fram hefur komið er að nást árangur í landinu í kjölfar kosninganna í janúar en þetta tekur allt sinn tíma. Eins og kom fram hjá Bush stendur bandaríski herinn frammi fyrir óvini sem hefði gert Írak að þungamiðju hryðjuverkastríðsins sem háð hefur verið. Demókratar voru lítt hrifnir með ræðuna og kom fram í máli helstu leiðtoga þeirra í þinginu að forsetinn vissi ekkert hvert hann væri að fara. Repúblikanar í þinginu tóku hinsvegar undir ræðu forsetans og sögðu stefnu stjórnarinnar hina einu réttu.

Ronald Reagan fyrrum forseti Bandaríkjanna, er merkilegasti Bandaríkjamaður sögunnar ef marka má niðurstöðu nýrrar skoðanakönnunar í Bandaríkjanna. Tæplega tvær og hálf milljón Bandaríkjamanna mun hafa tekið þátt í könnuninni sem America Online og Discovery Channel stóðu fyrir. Sex forsetar Bandaríkjanna voru á meðal tíu efstu í kjörinu. Þeirra á meðal var George W. Bush forseti Bandaríkjanna, sem varð í sjötta sæti. Kannanir af svipuðum toga hafa verið haldnar í öðrum löndum. T.d. var Charles De Gaulle var valinn í Frakklandi, Konrad Adenauer í Þýskalandi og Sir Winston Churchill í Bretlandi. Ronald Reagan fæddist 6. febrúar 1911. Hann ávann sér frægð fyrst í stað sem leikari og var um tíma forseti SAG-leikarasamtakanna. Hann hætti leik í byrjun sjöunda áratugarins og hóf þátttöku í stjórnmálum. Hann gaf kost á sér til ríkisstjórakjörs í Kaliforníu árið 1966 fyrir Repúblikanaflokkinn og náði kjöri. Sat hann á stóli ríkisstjóra í 8 ár, til ársins 1975. Reagan var kjörinn forseti Bandaríkjanna árið 1980. Sat hann í embætti í tvö kjörtímabil, átta ár. Ronald Reagan var fyrsti forseti Bandaríkjanna sem beitti sér ákveðið gagn auknum ríkisútgjöldum og afskiptasemi ríkisins. Reagan tilkynnti í yfirlýsingu í nóvember 1994, að hann þjáðist af hrörnunarsjúkdómnum Alzheimer. Hann lést 5. júní 2004.

Horfði í gærkvöldi á úrvalsmyndina A Streetcar Named Desire sem er byggð á samnefndri sögu eftir Tennessee Williams, sem var ein þekktasta skáldsaga 20. aldarinnar. Árið 1947 færði kvikmyndaleikstjórinn Elia Kazan söguna á svið á Broadway og hlaut mikið lof fyrir. Fjórum árum síðar gerði hann myndina. Útkoman var ein eftirminnilegasta kvikmynd 20. aldarinnar. Mögnuð saga sem segir frá fegurðardísinni Blanche sem kemur í heimsókn til systur sinnar Stellu og mannsins hennar, Stanley. Smám saman komast þau að raun um að Blanche segir ekki alltaf satt. Hver er munurinn á sjálfsblekkingu og draumaveröld? Lánleysið blasir allsstaðar við og það eina sem hægt er að binda vonir við, eru þráin, girndin og ástin. Í aðalhlutverkum voru Vivien Leigh, Kim Hunter, Karl Malden og nýstirnið Marlon Brando, sem hafði slegið í gegn, 23 ára gamall, í hlutverki Stanley á Broadway í sýningunni 1947. Brando átti leiksigur í hlutverki Stanley Kowalski og varð stórstjarna í kvikmyndaheiminum á einni nóttu og einn frægasti leikari 20. aldarinnar. Vivien Leigh, Kim Hunter og Karl Malden fengu öll óskarinn fyrir leik sinn og Kazan var tilnefndur fyrir leikstjórn og Brando fyrir magnaðan leik sinn. Ég hvet alla kvikmyndaunnendur til að sjá þetta magnaða meistaraverk ef þeir eiga tök á því, betri mynd er vart hægt að sjá.

Í ferð minni til Bandaríkjanna í október 2004 keypti ég bókina American Evita: Hillary Clinton's Path to Power. Þar er fjallað um feril Hillary Rodham Clinton öldungadeildarþingmanns í New York og fyrrum forsetafrúar Bandaríkjanna, bæði sem stjórnmálamanns og eiginkonu stjórnmálamanns. Ekki er síður beint sjónum að persónulegu hliðinni á manneskjunni. Þetta er mjög athyglisverð og vönduð bók. Reyndar er jafnvel erfitt fyrir áhugamenn um bandarísk stjórnmál að kortleggja Clinton-hjónin og persónur þeirra til fulls. Er í bókinni að finna mjög merkilegar lýsingar á þeirri krísu sem hjónaband þeirra gekk í gegnum vegna Lewinsky-málsins á tímabilinu 1998-1999, þegar almenn umræða um það var sem mest. Er mjög merkilegt reyndar að bera saman þessa bók og sjálfsævisögu Hillary, Living History. Báðar eru áhugaverðar en óneitanlega er meira krassandi í fyrrnefndu bókinni og fara þar yfir ýmsa hluti sem Hillary skautar allhressilega yfir, eins og t.d. framhjáhald hennar og eiginmannsins og stöðu tilvistar hjónabands þeirra í kjölfarið. Er merkilegt einnig að kynnast miklum skapköstum Hillary, sem eru allverulega til staðar. Semsagt; spennandi og áhugaverð bók um ævi tveggja stjórnmálamanna sem ætti að henta vel öllum alvöru stjórnmálaáhugamönnum.

Bresku grínteiknararnir hjá Guardian eru alveg magnaðir að sjá pólitísku stöðuna með hnitmiðuðum hætti. Hér lýsa þeir ástandinu við Persaflóann nokkuð vel. :)

Saga dagsins
1952 Ásgeir Ásgeirsson bankastjóri og fyrrv. forsætisráðherra, kjörinn forseti Íslands. Ásgeir hlaut 48% greiddra atkvæða í kosningunum og sigraði þar naumlega sr. Bjarna Jónsson dómkirkjuprest.
1974 Isabel Peron tekur við embætti forseta Argentínu, af eiginmanni sínum, Juan Peron, vegna veikinda hans. Hún tók formlega við embættinu við lát hans 1. júlí. Henni var komið frá völdum í valdaráni árið 1976 og var ríkisstjórn hennar sökuð þá um mikla óstjórn og glundroða í Argentínu.
1980 Vigdís Finnbogadóttir kjörin forseti Íslands - hún hlaut tæp 34% greiddra atkvæða og sigraði Guðlaug Þorvaldsson sáttasemjara, naumlega. Vigdís Finnbogadóttir varð fyrsta konan í heiminum sem kjörin var þjóðhöfðingi í lýðræðislegum forsetakosningum. Sögulegur áfangi í jafnréttisbaráttu.
1996 Ólafur Ragnar Grímsson alþingismaður, kjörinn forseti Íslands, með 41% greiddra atkvæða.
2003 Óskarsverðlaunaleikkonan Katharine Hepburn deyr, í Old Saybrook í Connecticut, 96 ára að aldri. Á 60 ára leikferli sínum hlaut hún fjórum sinnum óskarsverðlaun og var ennfremur tilnefnd til verðlaunanna 12 sinnum. Hefur enginn hlotið fleiri óskarsverðlaun fyrir leik. Árið 2001 var Katharine Hepburn kjörin besta leikkona tuttugustu aldarinnar af hinu virta bandaríska kvikmyndariti Empire.

Snjallyrðið
Nú finn ég angan löngu bleikra blóma,
borgina hrundu sé við himin ljóma,
og heyri aftur fagra, forna hljóma,
finn um mig yl úr brjósti þínu streyma.

Ég man þig enn og mun þér aldrei gleyma.
Minning þín opnar gamla töfraheima.
Blessað sé nafn þitt bæði á himni og á jörðu.

Brosin þín mig að betri manni gjörðu
Brjóst þitt mér ennþá hvíld og gleði veldur.
Þú varst mitt blóm, mín borg, mín harpa og eldur.
Davíð Stefánsson skáld frá Fagraskógi (1895-1964) (Nú finn ég angan)

Engin fyrirsögn

Samband ungra sjálfstæðismanna
75 ára

Í gær voru 75 ár liðin frá stofnun Sambands ungra sjálfstæðismanna, ungliðahreyfingar Sjálfstæðisflokksins. Rúmu ári áður, eða hinn 25. maí 1929 var Sjálfstæðisflokkurinn stofnaður með samruna Íhaldsflokksins og Frjálslynda flokksins. Nokkur félög ungliða í flokknum eru eldri en bæði Sjálfstæðisflokkurinn og SUS. Heimdallur var t.d. stofnaður 16. febrúar 1928. Það er fyrsta stjórnmálafélag ungliða hérlendis. Vörður, félag ungra sjálfstæðismanna á Akureyri, var stofnað 10. febrúar 1929, nokkrum mánuðum fyrir stofnun flokksins. Fleiri félög voru komin til sögunnar áður en SUS var formlega stofnað á Þingvöllum 27. júní 1930. Fyrsti formaður SUS var Torfi Hjartarson, síðar tollstjóri og ríkissáttasemjari, og gegndi hann formennsku í fjögur ár. Með honum í fyrstu stjórn SUS voru Sigríður Auðuns, Ísafirði, Kristján Steingrímsson, Akureyri, Árni Mathiesen, Hafnarfirði og Guðni Jónsson, Reykjavík. Í varastjórn voru Gunnar Thoroddsen, Jóhann Möller, Sigurður Jóhannsson, Guðmundur Benediktsson og Thor Thors.

Í sögu Sambands ungra sjálfstæðismanna hafa 23 einstaklingar gegnt formennsku. Lengst á formannsstóli í sögu SUS hafa setið Jóhann Hafstein og Magnús Jónsson frá Mel. Báðir voru þeir formenn í sex ár samfleytt. Jóhann varð formaður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráðherra við fráfall dr. Bjarna Benediktssonar sumarið 1970. Áður hafði hann verið lengi borgarfulltrúi, ráðherra og þingmaður flokksins. Hann var um tíma ennfremur formaður Varðar, félags ungra sjálfstæðismanna á Akureyri. Magnús frá Mel var lengi alþingismaður og ráðherra og var forystumaður Sjálfstæðisflokksins í Eyjafjarðarsýslu og Norðurlandskjördæmi eystra til fjölda ára. Undir lok stjórnmálaferils síns var hann varaformaður Sjálfstæðisflokksins. Alls hafa verið haldin 37 sambandsþing frá stofnun Sambands ungra sjálfstæðismanna. Þau eru jafnaði haldin á tveggja ára fresti. Næsta sambandsþing SUS verður haldið í septembermánuði. Í stjórn SUS sitja 27 einstaklingar og 14 eru til vara.

Fór ég suður um helgina til að fagna afmæli SUS með góðum félögum. Afmælinu var fagnað með ýmsum hætti. Á sunnudag var afmæliskaffi í Valhöll þar sem haldið var formlega upp á þennan merka áfanga í sögu Sambands ungra sjálfstæðismanna. Flutti Hafsteinn Þór Hauksson formaður, þar stutta ræðu. Heiðursgestur við þetta tilefni, Sigurður Kári Kristjánsson alþingismaður og fyrrum formaður SUS, flutti þar hátíðarávarp. Fór hann yfir punkta í sögu SUS og minnti á grunnstefnu flokksins og SUS í gegnum tíðina: baráttuna fyrir frelsi og sjálfstæði einstaklingsins. Í gær, á afmælisdeginum, héldum við í stjórn SUS svo til Þingvalla og héldum hátíðarstjórnarfund í Hvannagjá, þar sem SUS var formlega stofnað 75 árum áður. Heiðursgestur á fundinum var Geir H. Haarde fjármálaráðherra, varaformaður Sjálfstæðisflokksins og fyrrum formaður SUS, og flutti hann ávarp. Á þessum hátíðarstjórnarfundi voru samþykktar tvær ályktanir.

Sú fyrri hljómar svo: "Í dag, hinn 27. júní 2005, eru 75 ár liðin síðan Samband ungra sjálfstæðismanna var stofnað í Hvannagjá á Þingvöllum af ungum sjálfstæðismönnum hvaðanæva að af landinu. Samband ungra sjálfstæðismanna hefur ávallt staðið vörð um hugsjónina um sjálfstæði þjóðarinnar og frelsi einstaklinga og atvinnulífs. Sú hugsjón hefur ætíð reynst vel. Sjálfstæðismenn skoða því sögu sína stoltir og þurfa ekki að fela hana eða flýja, líkt og önnur stjórnmálaöfl hafa þurft að gera. Stjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna óskar sjálfstæðismönnum um land allt til hamingju með daginn og færir öllum þeim er lagt hafa hönd á plóg í starfi ungra sjálfstæðismanna í gegnum tíðina innilegar þakkir fyrir óeigingjarnt starf. Baráttunni fyrir frelsi lýkur hins vegar aldrei þótt árangurinn hafi verið góður hingað til. Í framsæknu þjóðfélagi spretta sífellt upp ný viðfangsefni er kalla á lausnir í anda sjálfstæðisstefnunnar. Ungir sjálfstæðismenn strengja þess heit að taka áfram þátt í þeirri baráttu og víkja hvergi frá hugsjónum um sjálfstæði þjóðarinnar og frelsi til orðs og athafna."

Sú seinni hljómar svo: "Stjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna telur að á 75 ára afmæli sambandsins og í tilefni þeirra tímamóta að 90 ár eru liðin frá því að konur á Íslandi hlutu kosningarétt sé viðeigandi að minnast þeirrar konu sem fyrst kvenna varð borgarstjóri í Reykjavík og settist fyrst kvenna í ríkisstjórn á Íslandi. Auður Auðuns var atkvæðamikil stjórnmálakona sem hafði raunveruleg áhrif á íslenskt samfélag. Hún ruddi braut jafnréttis með framgöngu sinni og verður ævinlega minnst fyrir glæsilega og skörulega framkomu. Stjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna vill kanna möguleika á því að ráðist verði í uppbyggingu minnisvarða um Auði Auðuns í þakklæti fyrir þau störf sem hún vann, þjóð sinni og Sjálfstæðisflokknum til heilla." Tvær glæsilegar ályktanir og vel við hæfi á þessum tímamótum að hvatt sé til þess að stytta sé reist af frú Auði, til að heiðra hennar merka framlag í stjórnmálabaráttu og minna á sögulegan sess hennar í íslenskum stjórnmálum.

Að fundinum loknum héldu stjórnarmenn í SUS að minnisvarðanum um dr. Bjarna Benediktsson forsætisráðherra og formann Sjálfstæðisflokksins, Sigríði Björnsdóttur eiginkonu hans, og dótturson þeirra, Benedikt Vilmundarson. Þau létust hinn 10. júlí 1970 er forsætisráðherrabústaðurinn að Þingvöllum brann. Lögðu Hafsteinn Þór og Þorbjörg Helga blómsveig að minnisvarðanum við þetta tilefni. 35 ár eru í sumar frá þessum skelfilega atburði er dr. Bjarni, Sigríður og Benedikt létust. Þótti okkur við hæfi að minnast forystu dr. Bjarna í íslenskum stjórnmálum og starfa hans í þágu Sjálfstæðisflokksins og Sambands ungra sjálfstæðismanna á afmælisdegi SUS. dr. Bjarni er sá stjórnmálamaður 20. aldarinnar sem er í mestum metum hjá mér. Hef ég aldrei farið leynt með aðdáun mína á stjórnmálamanninum Bjarna og stjórnmálastefnu hans sem varð meginstef Sjálfstæðisflokksins þann langa tíma sem hann starfaði í forystusveit hans. Hef ég lesið margoft greinasafn hans, Land og lýðveldi, og jafnan þótt mikið til þess koma.

Dr. Bjarni Benediktsson var arkitekt utanríkisstefnu Íslendinga og markaði söguleg áhrif í senn bæði á íslenskt samfélag og íslensk stjórnmál. Forysta hans var Sjálfstæðisflokknum mikilvæg. Það mun vonandi aldrei gleymast hversu mikilvægur forystumaður dr. Bjarni var okkur sjálfstæðismönnum. Hann markaði stór skref í stjórnmálasögu landsins að mínu mati. Allir þeir sem kynna sér stjórnmálaferil dr. Bjarna komast fljótt að því hversu öflugur hann var, hann var sá forystumaður íslenskra stjórnmála á 20. öld sem hafði mest áhrif á að móta lýðveldinu Íslandi framtíðarstefnuna, færa Ísland fyrstu skrefin í átt að forystu í eigin málum og móta utanríkisstefnu landsins, sem hefur haldist að mestu óbreytt síðan. Íslenskt stjórnmálalitróf varð litlausara við snögglegt og ótímabært fráfall hans fyrir 35 árum. Brátt kemur út ævisaga hans sem mun rekja æviferil dr. Bjarna í ítarlegu máli. Verður ánægjulegt að lesa þá bók. Við minnisvarðann flutti Kjartan Gunnarsson framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins, stutt ávarp og minntist dr. Bjarna.

Afmælisins verður minnst næstu vikuna með sérstökum hátíðarpistlum á vef SUS þar sem nokkrir fyrrum formenn SUS rita hugleiðingar sínar í tilefni afmælisins. Þegar hafa birst góðar greinar eftir Ásgeir Pétursson fyrrum bæjarfógeta og sýslumann, og Árna Grétar Finnsson hæstaréttarlögmann. Hvet ég alla til að lesa þau skrif og þá pistla sem framundan eru á vefnum. Í sunnudagspistli um helgina fjallaði ég ítarlega um afmæli SUS og fór þar yfir það sem ég tel mestu skipta þegar saga SUS er skoðuð og þegar litið er inn í framtíðina.

Saga dagsins
1914 Franz Ferdinand hertogi, myrtur ásamt eiginkonu sinni, Sophie, af Gavrilo Princip, í Sarajevo. Morðið á þeim leiddi til upphafs deilna og að lokum varð upphafspunktur fyrri heimsstyrjaldarinnar.
1919 Versalasáttmálinn formlega undirritaður - með því lauk fyrri heimsstyrjöldinni sem stóð í 5 ár.
1991 Margaret Thatcher tilkynnir að hún gefi ekki kost á sér í bresku þingkosningunum 1992 eftir
33 ára þingferil - Thatcher lét af embætti sem forsætisráðherra Bretlands í nóvembermánuði 1990.
1997 Mike Tyson dæmdur úr leik í hnefaleikabardaga við Evander Holyfield, í kjölfar þess að hann bítur bita úr eyra hans. Tyson og Holyfield voru að keppa um heimsmeistaratitil í boxi í þungavigt.
2001 Slobodan Milosevic fv. forseti Júgóslavíu, framseldur til stríðsglæpadómstóls í Haag í Hollandi.

Snjallyrðið
Moon river, wider than a mile,
I'm crossing you in style someday,
Oh, dream maker, you heartbreaker,
Wherever you're goin',
I'm goin' your way.

Two drifters, off to see the world,
There's such a lot of world to see,
We're after the same rainbow's end
Waitin' round the bend
My Huckleberry friend,
Moon river and me.
Johnny Mercer tónskáld (1909-1976) (Moon River)

Engin fyrirsögn

Sunnudagspistillinn
Í sunnudagspistli í dag fjalla ég um þrjú fréttamál vikunnar:

- í fyrsta lagi fjalla ég um 75 ára afmæli Sambands ungra sjálfstæðismanna. Fer ég yfir sögu SUS og Sjálfstæðisflokksins sem fagnaði 75 ára afmæli sínu á síðasta ári. Jafnframt minni ég á mikilvægi þess að við ungliðarnir í flokknum vinnum vel saman að þeim verkefnum sem blasa við á komandi árum í aðdraganda tveggja kosninga sem að mínu mati þurfa að vinnast samhent og sameinað í okkar röðum. Hefur það alltaf verið grunnur míns starfs í flokknum að sjálfstæðismenn horfi fram á veginn en ekki til baka. Markmið okkar á að vera nú sem ávallt að vinna að heill Sjálfstæðisflokksins og gera allt það sem mögulega getur styrkt hann til framtíðar og eflt hann sem stærsta flokk landsins og tryggir forystu hans í landsmálum og á vettvangi sveitarstjórna um allt land. Með öflugri og virkri ungliðahreyfingu er unnið stórt skref í þá átt að heilla sífellt fleiri til fylgilags við sjálfstæðisstefnuna, sem er nú sem ávallt fyrr hin eina rétta stefna í íslenskum stjórnmálum.

- í öðru lagi fjalla ég um pólitísku krísuna í ESB. Segja má að þetta sé einhver mesta og flóknasta pólitíska kreppa sem orðið hefur innan Evrópusambandsins frá stofnun þess. Erjur hafa verið innan sambandsins síðan að Frakkar og Hollendingar felldu stjórnarskrá ESB í þjóðaratkvæðagreiðslum fyrir nokkrum vikum. Sú krísa margfaldaðist á leiðtogafundinum er ekki samdist um næstu skref í málinu. Fram kom er slitnaði uppúr milli landanna djúpstæður ágreiningur um næstu skref og markmið Evrópusambandsins. Náðist ekki samkomulag um samræmingu vegna stjórnarskrárferlisins og það sem verra var fyrir grunn ESB að ekki náðist samstaða um samkomulag um fjárlög sambandsins. Það er reyndar svo merkilegt að enn er til fólk hér á landi sem er hlynnt því að verða hluti af þessu bandalagi kaos og reglugerða. Reyndar ber lítið á þeim þessar vikurnar þegar mestu lætin ganga þarna yfir. Er það svosem skiljanlegt, enda varla við því að búast að nokkur tali fyrir því að verða hluti af þessu meðan vandræðin eru svo yfirgnæfandi og áberandi sem raun ber vitni þessar vikurnar.

- í þriðja lagi fjalla ég um skrautlegar fréttir af þotulífinu sem einkennir nú forsetaembættið og PR-mennsku forsetans í þágu vissra einstaklinga. Og ekki minnkuðu spurningarnar þegar að forsetinn var eins og PR-fulltrúi í breskum sjónvarpsþætti um Baug nýlega. Sýnd voru brot úr þessum þætti á Stöð 2 í vikunni og var merkilegt að fylgjast með því. Þar birtist maður sem kallaður er gamall nágranni, sjálfur forsetinn sem bjó eins og Bónusfeðgar á Seltjarnarnesi. Ég get ekki sagt annað en að kómískt hafi verið að sjá þetta brot úr þættinum. Segja má að mér hafi verið hugsað til þess að forsetinn væri einn PR-fulltrúi þessa fyrirtækis seinustu ár, sem hæst bar með sögulegum blaðamannafundi á Bessastöðum fyrir ári síðan. Fyrir hverja annars breytti Ólafur Ragnar annars eðli þessa forsetaembættis á undarlegum forsendum?

Pólitíska ræman

Heimildarmyndin The War Room er ein besta pólitíska mynd seinni tíma. Hún fjallar mjög nákvæmlega um kosningabaráttu Bill Clinton þáv. ríkisstjóra í Arkansas, gegn George H. W. Bush þáverandi forseta Bandaríkjanna, árið 1992. Myndin var tilnefnd til óskarsverðlauna í flokki heimildarmynda árið 1993. Er myndin mjög fróðleg og veitir skemmtilega innsýn í forsetakosningarnar 1992 þar sem Clinton vann sigur á Bush í spennandi kosningabaráttu. Voru þá kosningar háðar á nýstárlegan máta og eru áhorfendur í návígi við helstu atburðarás í innsta hring Clintons í kosningabaráttunni. Kynnist áhorfandinn vel með þessu vinnubrögðum og strategíu kosningaspekúlanta í bandarískum forsetakosningum, þar sem valdamesti maður heims er kjörinn beinni kosningu. Margt hefur breyst á þeim 13 árum sem liðin eru frá hinum eftirminnilega kosningaslag Bush og Clinton 1992. Þá var Netið ekki orðinn sá mikli þáttur í kosningabaráttu sem nú er. Nú hafa forsetaframbjóðendur allir vefsíður og eru með þær sem aðalmiðstöð baráttu sinnar og til að koma upplýsingum til almennings um kosningabaráttuna og birta þar skrif eftir sig.

Netvæðingin hefur verið hröð seinasta áratuginn og engin kosningabarátta háð á okkar tímum án notkunar Internetsins sem umfangsmikils fjölmiðils. Árið 1992 var ekkert slíkt til staðar, helst var komið upplýsingum út með viðtölum og fjöldafundum. Það er enn til staðar og hitt því hrein viðbót við umfangsmikla kosningabaráttu vestan hafs. Leiðir þetta til þess að frambjóðendurnir eru í enn meiri nálægð við almenning, kjósendur sína. Fréttamennska er ennfremur orðin harðari en var á þessum tíma og gengið mun nær frambjóðendum. Árið 1992 var staða Bush tekin að daprast eftir að hann náði sögulegu hámarki í skoðanakönnunum eftir Persaflóastríðið. Kosningabaráttan snerist að mestu leyti um efnahagsmál er á hólminn kom en ekki utanríkismál þar sem forsetinn var sterkastur fyrir. Ekki bætti úr skák að hann hafði gengið á bak orða sinna í mikilvægasta kosningaloforði sínu 1988, að hækka ekki skatta. Þekkt var frægt slagorð hans þá: Read my lips - no new taxes! Var þetta óspart spilað í kosningabaráttunni 1992 og frægt varð þegar gert var rapplag með þessum orðum og þau spiluð aftur og aftur. Þetta varð loforðið sem varð Bush að miklu leyti að falli. Kosningabaráttan varð í heildina mjög hörð og óvægin.

Myndin er góð heimild um þessa kosningabaráttu og kemst áhorfandinn í innsta kjarna kosningabaráttu Clintons og fylgist með mikilvægum augnablikum í kosningaslagnum. Þessi mynd er því í senn nauðsynlegur hluti stjórnmálasögunnar fyrir áhugamenn um pólitík og áhugaverð lýsing á pólitískum kosningaslag þar sem tekist var á um allt eða ekkert með ósvífnum hætti. Hvet ég alla þá sem unna bandarískri pólitík og lykilpunktum þessarar sögulegu kosningabaráttu árið 1992 að horfa á þessa mynd.

Saga gærdagsins
1244 Flóabardagi, eina sjóorrusta Íslendinga var háð á Húnaflóa. Bardaginn var háður á milli tveggja voldugra ætta, Sturlunga (undir forystu Þórðar kakala) og Ásbirninga (undir forystu Kolbeins unga).
1809 Danski ævintýramaðurinn Jörgen Jörgensen tók sér öll völd á Íslandi og lét fangelsa Trampe stiftamtmann og fleiri. Hann lýsti sig verndara landsins og hæstráðanda til sjós og lands. Hann sat á valdastóli í tæpa tvo mánuði. Enskur skipstjóri batt loks enda á valdaferil Jörundar þann 22. ágúst.
1985 Reynir Pétur Ingvarsson vistmaður á Sólheimum í Grímsnesi, lauk styrktargöngu sinni hringinn í kringum landið til styrktar starfinu á Sólheimum - gangan var 1.411 km. og tók hún rúmlega mánuð.
1988 Vigdís Finnbogadóttir endurkjörin forseti Íslands - hún sigraði Sigrúnu Þorsteinsdóttur með yfirburðum í kosningu og hlaut tæplega 93% greiddra atkvæða. Var það í fyrsta skipti sem sitjandi forseti Íslands fékk mótframboð og varð að heyja kosningabaráttu. Vigdís Finnbogadóttir var fyrst kjörin forseti Íslands í júní 1980 og sat Vigdís í embætti samfleytt í 16 ár, eða allt til 1. ágúst 1996.
1990 Elísabet II Englandsdrottning og Filippus hertogi af Edinborg, komu í heimsókn til Íslands.

Saga dagsins
1855 Gufuskip kom til Reykjavíkur í fyrsta skipti, það var danska gufuskipið Thor. Rúmlega tveim árum síðar kom fyrsta gufuskipið til Akureyrar. Það var þrímastrað dampskip að nafni H.M.S. Snake.
1885 Öxar við ána, ljóð Steingríms Thorsteinssonar við lag Helga Helgasonar, var flutt í fyrsta skipti við upphaf Þingvallafundar. Öxar við ána er án nokkurs vafa eitt fremsta ættjarðarljóð Íslendinga.
1963 John F. Kennedy forseti Bandaríkjanna, flytur eftirminnilega ræðu við Berlínarmúrinn og lætur hin fleygu orð, Ich bin ein Berliner, falla. Kennedy forseti féll fyrir morðingjahendi síðar á sama ári.
1990 Popptónlistarmaðurinn Bob Dylan hélt ógleymanlega rokktónleika í Laugardalshöll í Reykjavík.
2003 Strom Thurmond fyrrum öldungadeildarþingmaður, deyr, 100 ára að aldri. Thurmond sat í öldungadeild Bandaríkjaþings lengur en nokkur þingmaður, í rúma hálfa öld eða nær til dauðadags.

Snjallyrðið
Að sigla inn Eyjafjörðinn,
það er yndislegt um vor,
í björtu veðri er býr sig fugl
við bjarg og klettaskor

Er sólin heit í heiði
baðar haf og dali og fjöll.
Í háum hamraborgum
heilsa okkur þjóðfræg tröll

Um háreist hamraskörðin
hoppa lömb í frið og spekt.
Að sigla inn Eyjafjörðinn,
það er óviðjafnanlegt.
Ómar Ragnarsson sjónvarpsmaður (1940) (Að sigla inn Eyjafjörðinn)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Í dag birtist ítarlegur pistill minn um umferðarmál á íhald.is. Í vikunni hófst þjóðarátak Vátryggingafélags Íslands gegn umferðarslysum. Er þetta fimmta sumarið í röð sem VÍS stendur fyrir því. Ekki veitir af því að minna á mikilvægi þess að fara varlega í umferðinni. Í átaki VÍS að þessu sinni er athyglinni að mestu beint að þeirri nöpru staðreynd að beint samhengi sé á milli of mikils hraða og alvarlegra afleiðinga umferðarslysa. Það er margsannað að meirihluti banaslysa í umferðinni verður á þjóðvegum landsins og slys utan borgar- og bæjarmarka eru jafnan mun alvarlegri en innan þéttbýlismarka. VÍS mun samhliða þessu þjóðarátaki standa fyrir auglýsingaherferð þar sem ökumenn eru hvattir til að draga úr hraðanum. Samhliða því verður vakin athygli á nýjum leiðbeinandi umferðarmerkjum sem Vegagerðin mun setja upp í sumar á hættulegum vegaköflum á landinu. Verða þau sett upp á svokölluðum svartblettum þar sem slysahætta er jafnan mjög mikil.

Það hefur verið dapurlegt að fylgjast með fréttum seinustu vikna af alvarlegum slysum í umferðinni og dapurlegum örlögum fjölda fólks sem látið hefur lífið í þessum slysum. Nú þegar hafa 13 einstaklingar látið lífið á árinu í umferðarslysum. Sérstaklega hefur verið dapurlegt að heyra fréttir af skelfilegum umferðarslysum hér í nágrenni heimabæjar míns, Akureyri, en fjórir hafa látist í tveim hörmulegum slysum í Öxnadal seinustu vikur. Á árinu 2004 létu 23 einstaklingar lífið í 20 umferðarslysum. Ef marka má tölur sem kynntar voru við upphaf þjóðarátaksins hafa níu af 13 banaslysum á þessu ári orðið í dreifbýli, eða tæplega 70%. Árið 2004 urðu 65% banaslysa í dreifbýli. 70% banaslysa það sem af er þessu ári hafa orðið í dreifbýli. Þetta eru dapurlegar tölur sem þarna sjást. Á bakvið þessar nöpru tölur eru fjölskyldur í sárum - einstaklingar í sorg vegna sorglegs fráfalls náinna ættingja. Fer ég annars ítarlega yfir þessi mál í pistlinum og hvet fólk til að lesa hann.

Kvikmyndin verður eilíf, ég tel það allavega. Þetta er það listform sem hefur sameinað kynslóðirnar í rúma öld og heillað þær, sagt sögur og mótað fólk verulega. Áhrifamáttur kvikmyndanna er gríðarlegur. Varla er hægt að vera annarrar skoðunar eftir að hafa séð ítölsku kvikmyndina Cinema Paradiso. Þetta heillandi meistaraverk hlaut óskarinn sem besta erlenda kvikmyndin árið 1989 og fær alla sem hana sjá til að njóta kvikmyndagerðalistarinnar og gerir okkur öll að ég tel betri og mannlegri - við gleymum okkur í hugarheimi kvikmyndanna meðan myndin stendur. Slíkur er kraftur hennar. Þessi mynd hefur alltaf heillað mig og tónlist meistara Ennio Morricone í myndinni er sérstaklega eftirminnileg, eins og öll hans verk. Uppúr stendur Love Theme sem er að mínu mati fallegasta kvikmyndastef 20. aldarinnar, hvorki meira né minna. Segir frá frægum kvikmyndagerðarmanni sem snýr aftur til æskuslóða sinna á Sikiley eftir 30 ára fjarveru. Þar rifjast upp fyrir honum æskuárin og hvernig hann kynntist töfraheimi kvikmyndanna.

Hann vingaðist í æsku við sýningarstjórann í bíóinu, Alfredo, og stelst í bíóið til að gleyma innri veikleikum og raunveruleika hins ytri heims. Hann tekur síðar við starfi þessa læriföður síns og fetar slóðina í átt að frægð með því að gerast kvikmyndagerðarmaður. Líf hans snýst því allt frá æskuárum um kvikmyndina, listformið og það að finna hinn rétta tón í að njóta kvikmyndarinnar, en það er viss list útaf fyrir sig. Giuseppe Tornatore skapar hér sannkallaðan gullmola, spinnur heillandi andrúmsloft og sprelllifandi persónur. Fylgst er með reisn og hnignun kvikmyndanna á hálfrar aldar tímabili, en það var svo sjónvarpið sem drap kvikmyndahúsið sem Salvatore naut í æsku. Mikil kaldhæðni. Þetta er mynd sem er unnin af næmleika og óblandinni lotningu fyrir listgreininni - hér er lífið svo sannarlega kvikmynd. Þú munt sjá lífið í öðru ljósi þegar myndinni lýkur. Ef þú ert ekki kvikmyndaunnandi fyrir verðurðu það að lokinni myndinni. Töfrar í sinni bestu mynd. Þessa verða allir sannir kvikmyndaunnendur að sjá! Ólýsanlega góð kvikmynd.

Sumarferð okkar sjálfstæðismanna í Norðausturkjördæmi verður farin um næstu helgi, laugardaginn 2. júlí. Að þessu sinni munum við halda út í Hrísey og skemmta okkur vel saman. Þar verður borðað saman, farið í skoðunarferð um eynna, sungið saman og haft það notalegt í góðra vina hópi. Hvet ég alla sjálfstæðismenn í kjördæminu til að skrá sig í ferðina og skella sér með okkur í þessa ferð. Það er alltaf gaman að hitta flokksfélaga sína og eiga skemmtilega stund. Alltaf er gaman að fara til Hríseyjar. Nú er reyndar eyjan orðin hluti af Akureyrarbæ, en ár er nú um helgina frá því að sameining Akureyrar og Hríseyjar var samþykkt með afgerandi hætti. Það verður því notalegt og gott fyrir okkur akureyska sjálfstæðismenn að taka á móti flokksfélögum okkar í kjördæminu út í eyju, í sveitarfélaginu okkar eftir viku. Ég hlakka til að sjá mæta félaga þar á góðri stund.

Vandræðin og pólitíska krísan í ESB þessar vikurnar blasir við öllum. Bresku grínteiknararnir hjá Guardian hafa verið iðnir við að tjá stöðuna þar með skondnum grínteikningum. Þessi mynd hér er engin undantekning frá því og hún segir sína sögu sjálf. :)

Saga dagsins
1000 Kristin trú var lögtekin á Alþingi á Þingvöllum - átök höfðu verið milli kristinna og heiðingja um þessar breytingar en Þorgeir Þorkelsson Ljósvetningagoði, úrskurðaði þá að allir menn skyldu verða kristnir og friður yrði að ríkja milli þessara tveggja hreyfinga. Sátt náðist loks um þá niðurstöðu.
1865 Keisaraskurði var beitt í fyrsta skipti af Jóni Hjaltalín - barnið lifði aðgerðina en móðirin ekki.
1886 Góðtemplarar stofnuðu Stórstúku Íslands til að berjast einkum fyrir bindindi á áfenga drykki.
1934 Gunnar Thoroddsen var kjörinn til þingsetu - Gunnar var þá 23 ára gamall og er hann yngstur þeirra sem hafa hlotið kjör til þings - Gunnar varð einn af virtustu stjórnmálamönnum 20. aldarinnar. Hann varð á löngum ferli borgarstjóri, fjármálaráðherra, félagsmálaráðherra, iðnaðarráðherra og loks varaformaður Sjálfstæðisflokksins. Hann var forsætisráðherra 1980-1983. Gunnar lést haustið 1983.
1994 Jóhanna Sigurðardóttir sagði af sér embætti félagsmálaráðherra, vegna pólitísks ágreinings við Jón Baldvin Hannibalsson en hún hafði tapað formannskjöri innan Alþýðuflokksins við Jón skömmu áður. Afsögn Jóhönnu leiddi til klofnings flokksins, myndunar nýs flokks Jóhönnu, Þjóðvaka, og að lokum endaloka stjórnarsetu Alþýðuflokksins í apríl 1995. Klofningurinn skaðaði Jón og Jóhönnu.

Snjallyrðið
Hér sit ég einn og sakna þín.
Með sorg í hjarta drekk ég vín.
Og mánaljósið líkfölt skín
á legubekkinn minn.
Og aleinn sit ég þar í þetta sinn.

Hve ást þín mig á örmum bar.
Hve innileg vor gleði var,
er saman tvö við sátum þar,
svo saklaus, góð og hrein,
sem fuglar tveir, er syngja á sömu grein.

Og alltaf skal ég að því dást,
að enn skuli mitt hjarta þjást
af sömu þrá og sömu ást,
þótt sértu farin burt,
þótt sértu farin fyrir löngu burt.

Hún þykir fágæt þessi dyggð.
Ég þekki enga slíka tryggð.
En tíminn læknar hugans gryggð
og hylur gömul sár,
en sumum nægir ekki minna en ár.
Tómas Guðmundsson skáld (1901-1983) (Tryggð)

Engin fyrirsögn

Punktar dagsins

Þessa dagana er hafin af fullum krafti jarðvegsvinna á Baldurshagareitnum svokallaða hér á Akureyri. Þar munu brátt rísa tvær sjö hæða blokkir. Vinna við að taka grunn annarrar blokkarinnar er komin langt á veg. Það var í lok síðasta árs sem bæjarstjórn Akureyrar ákvað að hafna upphaflegri tillögu sem gerði ráð fyrir 12 hæða húsi á Baldurshagareitnum. Seinasta árið hefur málefni Baldurshagareitsins verið eitt helsta umræðuefnið í bæjarmálum hér. Á fundi bæjarstjórnar, 10. ágúst sl. samþykkti meirihluti bæjarfulltrúa að heimila verktaka að láta gera deiluskipulag á lóðinni, á fundi þann 5. október sl. samþykkti svo bæjarstjórn tillögu umhverfisráðs um breytingu á aðalskipulagi svæðisins umhverfis Baldurshaga sem gerði ráð fyrir að breyta óbyggðu svæði og almennu útivistarsvæði í íbúðarsvæði. Fór tillagan þá á borð Skipulagsstofnunar til athugunar. Í desember samþykkti svo bæjarstjórn eins og fyrr segir að hætta við byggingu 12 hæða húss og þess í stað kæmi á teikniborðið tvær sjö hæða blokkir. Niðurstaða málsins liggur nú fyrir og erum við hér í hverfinu því farin að horfa á byrjun framkvæmda á reitnum.

Hart hefur verið tekist á um málið. Í margra augum var um mikið tilfinningamál að ræða, hvort reisa ætti fjölbýlishús þar sem nú stendur lítið, gamalt íbúðarhús með nafninu Baldurshagi. Það er og hefur alla tíð verið grunnatriði að minni hálfu í málinu að byggt skuli á þessum reit. Deila mátti hinsvegar um lögun þess húss sem á teikniborðinu var og hvort það hentaði inn í byggðamyndina í nánasta nágrenni, en óneitanlega stakk hugmyndin í stúf við annað í hverfinu og var þónokkuð áberandi. Hef ég búið nokkurn tíma nú í Þórunnarstrætinu og tel rétt að byggja á þessum reit. Eins og fram hefur komið er mikill áhugi fyrir því að búa á þessum stað. Ekki þarf að undrast það, stutt er í verslanir og miðbæinn. Um er að ræða hjarta bæjarins. Allir þeir sem koma á þetta svæði skilja vel af hverju fólk vill búa svo nálægt miðbænum og þjónustukjarnanum á Glerártorgi. Sjálfur bý ég á þessu svæði og tel þetta besta staðinn í bænum. Miðbærinn er í göngufjarlægð, stutt er í verslanir og alla þjónustu. Þannig að ekki undrast ég af hverju byggt er á þessu svæði og ekki er ég heldur hissa á því að íbúðirnar í þessum fjölbýlishúsum seljist svo vel sem raun ber vitni.

En þessu máli virðist nú lokið. Vinnuvélar eru komnar hér á reitinn rétt fyrir neðan þar sem ég bý og væntanlega er stutt í að þetta gamla hús hverfi. Vissulega er eftirsjá af svo gömlu húsi sem sett hefur svip á sögu bæjarins og hér á Brekkunni. En í stað þess að horfa upp á húsið drabbast niður og reitinn ekki síður mun nú þar rísa öflug byggð, tvö glæsileg fjölbýlishús sem munu ekki síður setja svip sinn á svæðið hér. Ég fagna því að þessi hús munu brátt rísa.

Stjórn Varðar kom saman til fundar á þriðjudagskvöld, til þess að ræða málefni Sambands ungra sjálfstæðismanna, en sambandsþing SUS verður haldið í septembermánuði. Á fundinum samþykkti stjórnin eftirfarandi yfirlýsingu:

"Stjórn Varðar, félags ungra sjálfstæðismanna á Akureyri, lýsir yfir stuðningi við framboð Borgars Þórs Einarssonar til formennsku í Sambandi ungra sjálfstæðismanna. Vörður hvetur unga sjálfstæðismenn um land allt til að vinna sameinuð af krafti að undirbúningi komandi sveitarstjórnar- og alþingiskosninga sem framundan eru á næsta starfstímabili SUS. Með samstöðu að leiðarljósi og því að vinna sameinuð að þeim verkefnum sem framundan eru munum við ná að uppskera vel fyrir flokk okkar. Ungliðar í Norðausturkjördæmi stefna að því að vinna sameinuð á næstu tveim árum að undirbúningi þessara kosninga með stofnun kjördæmasambands ungliða í flokknum á kjördæmisþingi flokksins í september."

Framundan er eins og fyrr segir í þessari yfirlýsingu stjórnar félagsins stofnun kjördæmasambands ungliða í Norðausturkjördæmi. Það mun að mati okkar í stjórninni skapa mikilvægan samstarfsvettvang fyrir öll ungliðafélögin í kjördæminu til þess að vinna að sameiginlegum verkefnum af krafti en umfram allt í sameiningu. Þar þarf að vinna sameinuð að undirbúningi tveggja gríðarlega mikilvægra kosninga sem þurfa að vinnast bæði sameinað og samhent. Hér þarf að taka til hendi og efla starfið og það verður að vinnast með samhentum hætti. Það er von mín að ungliðahreyfingu Sjálfstæðisflokksins beri gæfa til að vinna sameiginlega að þeim verkefnum sem mestu skipta. Ég hef alla tíð unnið í Sjálfstæðisflokknum af heilindum og með það að leiðarljósi að vinna flokknum gagn, skrifað þar greinar og unnið af krafti að þeim verkefnum sem skipt hafa flokkinn miklu máli.

Ég horfði í gærkvöldi á kvikmyndina The China Syndrome. Vel gerð kvikmynd sem vann hug og hjörtu kvikmyndaaðdáenda árið 1979, og var ennfremur tilnefnd til sex óskarsverðlauna. Í henni er sagt frá tilraun yfirmanna kjarnorkuvers í Kaliforníu til að hylma yfir bilun í verinu en sjónvarpsfréttamenn komast brátt á snoðir um að eitthvað mikið sé að. Sérlega spennandi og vönduð dramatísk mynd í bland með stórkostlegum leik allra aðalleikaranna sem hittir beint og ákveðið í mark. Sérlega áhrifarík stórmynd sem er ekki einungis fagur velluboðskapur heldur raunsæ og ákveðin í allri túlkun og setur fram blákaldar staðreyndir um hörmungar sem myndu hljótast af (mögulega eða jafnvel) væntanlegu kjarnorkuslysi og af eyðileggingarmætti kjarnorkunnar og af vita vonlausu samsæri yfirmanna kjarnorkuversins til þess að reyna að þegja málið í hel. Myndin verður enn áhrifameiri vegna þess hversu látlaus hún er í uppbyggingu og framsetningu. Til dæmis er engin kvikmyndatónlist í myndinni. Lokahluti myndarinnar er mjög áhrifaríkur og í heildina má segja að myndin sé þrælpólitísk og einlæg allt í gegn.

Hér fara þau öll á kostum óskarsverðlaunaleikarnir: Jack Lemmon, Jane Fonda og Michael Douglas. Lemmon er stórfenglegur í hlutverki hins samviskusama og úrræðagóða yfirmanns í kjarnorkuverinu. Stjörnuleikur hjá einum af bestu leikurum seinustu aldar. Glansar í erfiðu hlutverki. Ekki er Fonda síðri í hlutverki hinnar gallhörðu og úrræðagóðu sjónvarpsfréttakonu, og vinnur hún sífellt betur á með hverri þraut. Eitt af bestu hlutverkum hennar. Douglas er sterkur í hlutverki hins traustlynda og vinnufúsa sjónvarpsupptökumanns. Það er semsagt úrvalsleikur sem ekki síst einkennir og mótar þessa úrvalsmynd. Þau eru öll mjög sannfærandi og gera það að verkum að myndin er sífellt spennandi og vel úr garði gerð. Lokamínúturnar eru mjög spennandi og eru með áhrifaríkustu lokamínútum í kvikmynd. Myndin fékk aukið vægi þegar alvöru kjarnorkuslys átti sér stað tæpri viku eftir frumsýningu myndarinnar, á Þriggja mílna eyju, og orsakaði að myndin setti sýningarmet yfir frumsýningavikuna, sem hélst allt þar til stjörnustríðsmyndin The Empire Strikes Back var frumsýnd, árið eftir. Sterk og öflug mynd - fyrir sanna kvikmyndaunnendur.

Undanfarna daga hef ég verið að lesa athyglisverða bók, Plan of Attack eftir Bob Woodward. Bókin fjallar um aðdraganda innrásar Bandamanna í Írak og eftirmála falls stjórnar Saddams Husseins í apríl 2003. Bókin er virkilega vönduð og skemmtileg til lestrar og fræðandi. Fer Woodward yfir marga þætti tengda málinu og veltir upp atriðum og staðreyndum sem ekki lágu fyrir áður. Fjallar hann um málið frá hlið bæði þeirra sem voru hlynntir og andvígir innrásinni í Írak og kemur með athyglisverðan vinkil á málið. Woodward er einn þekktasti blaðamaður og fréttaskýrandi Bandaríkjanna. Woodward er kunnastur fyrir að hafa ásamt félaga sínum á The Washington Post, Carl Bernstein, náð að vekja athygli á þætti nánustu aðstoðarmanna Nixons Bandaríkjaforseta, í innbrotinu í Watergate-bygginguna í júní 1972, sem lauk með því að Richard Nixon sagði af sér embætti forseta Bandaríkjanna, fyrstur manna, í ágúst 1974. Sú saga var sögð í verðlaunamyndinni All the President?s Men, árið 1976. Ég hvet alla til að kynna sér feril Woodwards með því að horfa á myndina og ekki síður lesa bókina, sem er mögnuð heimild um eitt mesta hitamál seinustu ára á vettvangi alheimsstjórnmála.

Vandræðin og pólitíska krísan í ESB þessar vikurnar blasir við öllum. Bresku grínteiknararnir hjá Guardian eru oft fljótir að sjá meginpunkta stjórnmálanna með gamansömum hætti. Það tókst þeim svo sannarlega í þessari kostulegu mynd. :)

Saga gærdagsins
1906 Óskarsverðlaunaleikstjórinn Billy Wilder fæðist í Póllandi - Wilder lést í marsmánuði 2002.
1939 Mesti hiti sem þá hafði mælst á Íslandi, 30,5°C, mælist í Berufirði - metið stóð allt til 1976.
1941 Nasistar ráðast inn í Sovétríkin - þeir náðu fyrst miklum árangri þar en hörfuðu síðan frá.
1963 Páll VI kjörinn páfi í kosningu kardinála í Róm - hann sat á páfastóli til dauðadags árið 1978.
1987 Óskarsverðlaunaleikarinn og dansarinn Fred Astaire deyr í Los Angeles, 88 ára að aldri.

Saga dagsins
1926 Jón Magnússon forsætisráðherra, deyr sviplega á Norðfirði, 67 ára að aldri. Hann hafði fylgt Kristjáni 10. Danakonungi í ferð um Norður- og Austurland. Jón varð fyrst forsætisráðherra 1917 og sat til 1922 og frá 1924 til dánardags. Eftirmaður Jóns á forsætisráðherrastóli varð Jón Þorláksson.
1974 Mesti hiti sem mælst hefur á Akureyri, 29,4°C - þetta met í hita hér á Akureyri stendur enn.
1977 Þjóðveldisbærinn í Þjórsárdal opnaður - var reistur í tilefni 1100 ára afmælis Íslandsbyggðar.
1985 Boeing 747 flugvél springur í loft upp yfir Írlandi - 329 manns létu lífið í þessu mikla flugslysi.
1995 Björgunarþyrlan TF-Líf kom til landsins - koma hennar markaði þáttaskil í björgunarmálum hér.

Snjallyrðið
Og andinn mig hreif upp á háfjallatind
og ég horfði sem örn yfir fold
og mín sál var lík í tærri, svalandi lind,
og ég sá ekki duft eða mold.

Mér þótti sem hefði ég gengið upp gil
fullt með grjótflug og hræfugla-ljóð,
fullt með þokur og töfrandi tröllheima-spil,
unz á tindinum hæsta ég stóð.

Mér þótti sem hefði ég þolað allt stríð,
allt, sem þola má skjálfandi reyr,
og mér fannst sem ég þekkti ekki háska né hríð,
og að hjarta mitt bifðist ei meir.
Matthías Jochumsson prestur og skáld á Akureyri (1835-1920) (Leiðsla)