Ný forysta til verka í Framsóknarflokknum

29. flokksþingi Framsóknarflokksins lauk síðdegis í dag. Þetta var stutt flokksþing hjá Framsóknarflokknum, aðeins rétt um sólarhringur. En nóg var þar þó af verkefnum. Tilgangur þess var fyrst og fremst að velja flokknum nýja forystu og greinilega til að hefja nýja sókn eftir mikla niðursveiflu í pólitískri umræðu seinustu ár og mánuði, en flokkurinn mælist aðeins með um eða rétt yfir 10% fylgi í skoðanakönnunum. Halldór Ásgrímsson kvaddi stjórnmálin á flokksþinginu og sagði skilið við forystu flokksins eftir aldarfjórðung á formanns- og varaformannsstóli. Á mánudag mun hann láta af þingmennsku og halda í aðrar áttir eftir um margt sögulegan stjórnmálaferil sinn. Jón Sigurðsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, var kjörinn eftirmaður hans og mun takast á hendur það verkefni að leiða flokkinn í gegnum erfiðan kosningavetur. Næg verkefni bíða hans í forystu flokksins.

Guðni Ágústsson, landbúnaðarráðherra, vann endurkjör á varaformannsstóli og sigraði Jónínu Bjartmarz, umhverfisráðherra, með nokkrum yfirburðum. Guðni lagði mikið undir í kjörinu, enda lagði hann ekki í formannsslaginn við Jón Sigurðsson. Hann mat stöðuna rétt og sá að landsbyggðarkjarni hans myndi skipta sköpum hvort sem að Jón eða Siv yrðu kjörin til verka á formannsstóli. Hvað svo sem segja má um Guðna má reyndar fullyrða með nokkurri vissu að hann sé hinn ekta framsóknarmaður að flestra mati og víst er að stjórnmálin væru nokkuð litlaus án hans, en hann hefur oftar en ekki vakið mikla athygli fyrir framgöngu sína í pólitík og hnyttinn talsmáta um menn og málefni stjórnmálanna. Það er mitt mat að Guðni hafi lesið rétt í spilin og lagt rétt undir. Hvað svo sem segja má um ákvörðun hans að leggja ekki í formannsslaginn má fullyrða að hann haldi sínum pólitísku völdum eftir brotthvarf Halldórs.

Fyrirfram var ljóst fyrir þetta flokksþing að tekist yrði á um ritaraembættið, enda höfðu fjórir mjög góðir kostir komið þar fram. Svo fór ekki er á hólminn kom. Öllum varð ljóst eftir kjör í formanns- og varaformannsembættið að Framsóknarflokkurinn þyrfti að tefla konu fram til ritarastarfans. Það fór því svo að alþingismennirnir Birkir Jón Jónsson og Kristinn H. Gunnarsson stigu til hliðar og hvöttu flokksmenn til að velja konu. Fyrirfram hafði ein kona, Sæunn Stefánsdóttir varaþingmaður og pólitískur aðstoðarmaður Jóns Kristjánssonar á ráðherrastóli, gefið kost á sér til embættisins. Greinilegt var með fyrrnefndum yfirlýsingum að samstaða myndi að mestu nást um hana. Sæunn hlaut um 75% atkvæða og örugga kosningu en Haukur Logi Karlsson hlaut um 15%. Hefði kona valist til formanns- eða varaformannsembættisins hefðu mál eflaust farið á annan veg en Sæunn tefldi rétt eins og Guðni er til þingsins kom.

Framsóknarflokkurinn stendur nokkuð breyttur eftir að loknu þessu sögulega flokksþingi sínu. Halldór Ásgrímsson er horfinn af velli og ný forysta tekur við flokknum af honum. Jón Sigurðsson hlaut gott umboð til formennsku, sama má segja um þau Guðna og Sæunni sem hlutu góða kosningu til sinna miklu verka á kosningavetri. Það blandast engum hugur eftir þetta flokksþing að þar fæddist ný pólitísk stjarna á sama tíma og lífsreyndur flokksmaður varð flokksformaður, sem fáum hefði órað fyrir jafnvel fyrir aðeins örfáum mánuðum. Það verður fróðlegt að fylgjast með verkum Jóns Sigurðssonar á formannsstóli Framsóknarflokksins og ekki síður Sæunnar Stefánsdóttur sem ritara flokksins. Bæði eru að koma ný inn til verka í forystusveit og munu verða áberandi á Alþingi næstu mánuðina og væntanlega í kosningabaráttunni.

Sæunn Stefánsdóttir er greinileg ný pólitísk stjarna. Fyrir aðeins nokkrum mánuðum hefðu fáir spáð því að hún hlyti hinn valdamikla sess sem ritaraembættið er innan Framsóknarflokksins. Ritarinn stjórnar öllu innra starfi flokksins og er formaður landsstjórnar hans. Sæunn mun á mánudag taka formlega sæti á Alþingi er Halldór Ásgrímsson lætur af þingmennsku eftir langa þingsetu, en hann er sem kunnugt er starfsaldursforseti Alþingis. Það er skemmtileg tilviljun að þingsæti Halldórs erfist til ungrar konu, forystukonu innan flokksins. Halldór var 26 ára þegar að hann tók sæti á Alþingi árið 1974 og Sæunn Stefánsdóttir er 27 ára þegar að hún kemur nú inn í þingflokk og forystusveit Framsóknarflokksins. Allra augu verða á henni í verkum sínum og má fullyrða að þar fari framtíðarkona innan flokksins, sem eigi eftir að láta til sín taka.

Að síðustu: margir hafa sent mér póst og haft samband við mig um þessi miklu skrif um Framsóknarflokkinn og haft áhuga á það hversu vel ég fjalla um leiðtogakjör í litlum stjórnmálaflokki. Ástæðan fyrir því að ég fjalla um þessi mál er einföld. Ég hef áhuga á stjórnmálum, ég hef áhuga á því að spá í pólitík. Því fær ekkert breytt að Framsóknarflokkurinn er áhrifamikill flokkur, þrátt fyrir minnkandi fylgi greinilega seinustu mánuði, og hann hefur verið flokkur áhrifa í stjórnmálasögu landsins alla tíð. Ég lít á þennan vef sem vettvang stjórnmálapælinga minna. Ég fjalla vel um þessi mál því að mörgu leyti hef ég ávallt metið Framsóknarflokkinn nokkurs, hann er stofnun í stjórnmálalitrófi landsins og verið áberandi þar alla mína ævi. Það er því eðlilegt að ég hafi áhuga á forystumálum hans og vilji skrifa um þau.

Ég verð enda ekki var við annað en að allra flokka fólk hafi áhuga á að analísa þá stöðu sem þar er. Það gildir það sama um stjórnmálaáhugamenn í öllum flokkum, þar á meðal mig, og svo auðvitað fræðimenn víða sem fylgjast með stöðu mála. Ég fer ekki leynt með það að ég hef alla mína ævi verið ósammála Framsóknarflokknum að mörgu leyti og haft aðra skoðun á fjölda hitamála en fram hafa komið innan hans og forystumanna hans í öll þau ár sem ég hef fylgst með stjórnmálum. En þeir sem ætla sér að fylgjast með stjórnmálum og ætla að reyna að komast hjá því að horfa til Framsóknarflokksins í pólitískum pælingum og spámennsku á opinberum vettvangi á sama tíma ættu að finna sér eitthvað annað að gera. Ég fell ekki í þá gryfju, hreint út sagt. Þetta er flokkur með sögu, einkum valdasögu, sem er merk.

En já, spennandi tímar eru framundan í íslenskum stjórnmálum. Nú hafa Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson báðir horfið á braut og yfirgefið stjórnmálin eftir mjög langa og farsæla stjórnmálaforystu í ríkisstjórn landsins og Geir H. Haarde og Jón Sigurðsson hafa tekið við forystu stjórnarflokkanna nokkrum misserum fyrir alþingiskosningar. Það verður fróðlegt að sjá hvernig að stjórnarsamstarfið gangi undir forystu þeirra á þessum kosningavetri og hvort að þetta langlífa stjórnarsamstarf lifi lengur en fram að kosningum. Það yrði sögulegt ef að það yrði áfram við völd. Fyrst og fremst er merkilegt að Framsóknarflokkurinn skyldi ekki velja öflugar konur til forystu, en þeim gafst tækifærið en nýttu það ekki. En þær standa sterkar eftir, einkum Siv sem fékk góða kosningu þrátt fyrir tap.

En við stjórnmálaáhugamönnum blasir ný forysta Framsóknarflokksins. Það verður hennar hlutverk umfram allt að lægja öldur í sundruðum og ósamstilltum flokki og tryggja að hann komi ekki sem laskað fley að landi í kosningunum. Þeirra bíður mikið og erfitt verkefni, það má fullyrða það með nokkrum sanni.

Jón kjörinn formaður Framsóknarflokksins

Jón Sigurðsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, hefur verið kjörinn formaður Framsóknarflokksins. Hann er þrettándi formaður Framsóknarflokksins frá stofnun flokksins árið 1916, fyrir 90 árum. Jón sigraði Siv Friðleifsdóttur, heilbrigðisráðherra og ritara Framsóknarflokksins, í formannskjörinu. Hann hlaut 412 atkvæði eða tæp 55%. Siv Friðleifsdóttir hlaut 336 atkvæði eða rúm 44%. Jón tekur við formennsku flokksins af Halldóri Ásgrímssyni, fyrrum forsætisráðherra, sem nú hættir í stjórnmálum eftir þriggja áratuga litríkan stjórnmálaferil og tólf ára setu á formannsstóli. Er úrslitin voru kynnt á Hótel Loftleiðum á tólfta tímanum var Halldór hylltur fyrir störf sín í þágu flokksins, en hann hefur verið í forystusveit flokksins í aldarfjórðung.

Jón Sigurðsson, formaður Framsóknarflokksins, verður sextugur á miðvikudag, hann er fæddur 23. ágúst 1946. Jón varð iðnaðar- og viðskiptaráðherra í júní þegar að Halldór Ásgrímsson hætti í ríkisstjórn. Hann varð með því fyrsti maðurinn til að gegna ráðherraembætti án þess að vera þingmaður frá því að Ólafur Ragnar Grímsson var fjármálaráðherra 1988-1991. Jón hefur til fjölda ára verið virkur í starfi Framsóknarflokksins og gegnt mörgum trúnaðarstörfum fyrir hann og var seðlabankastjóri 2003-2006. Það vakti mikla athygli að hann ákvað að fórna öruggum seðlabankastjórastól fyrir óvissu stjórnmálanna.

Ég vil óska Jóni Sigurðssyni, formanni Framsóknarflokksins, til hamingju með kjörið. Hann vann nokkuð góðan sigur þrátt fyrir harða baráttu um embættið. Það verður hans hlutverk að taka við þessum elsta flokk landsins núna þegar að stjórnmálaferli Halldórs Ásgrímssonar er lokið. Það verður fróðlegt að sjá hvernig Jóni gangi á formannsstóli á næstu mánuðum, er landsmenn fá betur að kynnast stjórnmálamanninum Jóni Sigurðssyni, en aðeins eru tveir mánuðir síðan að hann fór í stjórnmálin, eins og fyrr segir.

Fróðlegt verður að sjá hvar Jón fari fram að vori, enda öllum ljóst að formaður Framsóknarflokksins verður ekki utanþings lengur en fram að næstu kosningum. Það verður verkefni Jóns að leiða flokkinn á kosningavetri og í gegnum næstu alþingiskosningar. Fullyrða má að þar muni örlög flokksins ráðast og hvort að hann nái að snúa vörn í sókn. Altént er öllum ljóst að með formannskjöri Jóns Sigurðssonar verður áferðarbreyting á flokknum.

Flokkur á krossgötum velur nýjan formann

Halldór Ásgrímsson hefur nú kvatt forystusveit Framsóknarflokksins og yfirgefið íslensk stjórnmál eftir þriggja áratuga litríkan stjórnmálaferil. Í dag er komið að því að eftirmaður hans sem formaður flokksins verði kjörinn á flokksþinginu á Hótel Loftleiðum, svo og kosið um það hverjir gegni embættum varaformanns og ritara. Kjörið hefst nú í morgunsárið og kl. 11:00 verður því formlega lýst yfir hvort að Jón Sigurðsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, eða Siv Friðleifsdóttir, heilbrigðisráðherra, verði næsti formaður Framsóknarflokksins, sá þrettándi í röðinni í 90 ára sögu flokksins. Jón og Siv eru mjög ólík og er því hægt að fullyrða með mikilli vissu að breytingar verði á flokknum sama hvort þeirra muni sigra og taka við keflinu af Halldóri Ásgrímssyni.

Í sumarbyrjun hefði fáum dottið í hug að seðlabankastjórinn Jón Sigurðsson yrði jafnvel eftirmaður Halldórs á formannsstóli og eða að hann yrði ráðherra í ríkisstjórninni og fórnaði öruggum bankastjórastól sínum fyrir óvissa framtíð stjórnmálanna. Kom innkoma hans flestum stjórnmálaáhugamönnum á óvart, enda situr Jón ekki á Alþingi og hafði aldrei verið kjörinn fulltrúi flokksins á opinberum vettvangi stjórnmála. Hlaut hann mjög stórt ráðuneyti og vakti athygli hversu mikla trú fráfarandi formaður og þingflokkurinn höfðu á honum. Jón nýtti sér tómarúmið eftir að Halldór fór úr ríkisstjórn til að tilkynna formannsframboð sitt snemma og kom greinilega varaformanninum Guðna Ágústssyni það mjög að óvörum að hann lagði ekki í baráttu við hann. Jón hefur lengi verið í innra starfi flokksins og því þekktur þar, en ekki mikið utan hans. Verði hann kjörinn bíður hans það verkefni að kynna sig og sínar áherslur fyrir þjóðinni.

Siv Friðleifsdóttir hafði verið nefnd sem formannsefni í flokknum í allt sumar og beðið var eftir ákvörðun hennar mjög lengi. Hún tilkynnti framboð sitt seint, á afmælisdegi sínum, þann 10. ágúst sl. Mörgum fannst hún vera lengi að taka ákvörðun og veita Jóni of mikið forskot. Siv er þó auðvitað ólík Jóni sérstaklega að því leyti að hún hefur helgað sig stjórnmálum í sextán ár, eða allt frá því að hún var kjörin formaður SUF, fyrst kvenna, árið 1990. Hún varð bæjarfulltrúi á Seltjarnarnesi sama ár, sigraði í prófkjöri flokksins í Reykjaneskjördæmi árið 1995, fór þá á þing, varð umhverfisráðherra árið 1999 og heilbrigðisráðherra árið 2006. Hún var utan stjórnar í tvö ár og hefur ófriðarbálið innan flokksins oft verið rakið til þess að hún missti sæti sitt. Hún lagði í formannsslaginn viss um gott gengi og taldi sig ekki þurfa langan tíma, enda myndu verk hennar fyrir flokkinn til fjölda ára tala sínu máli fyllilega.

Má búast við að formannskjörið geti orðið mjög jafnt og spennandi, svo virðist enda sem að spennan innan flokksins um að hvort þeirra muni leiða þennan elsta flokk landsins hafi aukist sífellt eftir því sem nær dró. Jón var framan af talinn hafa óyfirstíganlegt forskot og talinn vera með pálmann í höndunum en innkoma Sivjar hefur breytt stöðunni og hún sífellt bætt við sig fylgi eftir því sem liðið hefur að formannskjörinu. Eru menn því ekki vissir um hvernig fari. Jón virðist hafa sterka stöðu víða um land, en sama má segja auðvitað um Siv ennfremur, enda er hún víða með sterk tengsl, enda hefur hún sem ritari flokksins í fimm ár leitt innra starf hans og verið formaður landsstjórnar Framsóknarflokksins.

Er erfitt að kortleggja stöðu Jóns, en þó eru deildar meiningar um pólitíska innkomu hans svo snögglega og telja margir það vera greinilegt útspil fráfarandi formanns til að reyna að tryggja að eftirmaður hans verði svokallaður bráðabirgðaformaður og auðvelt verði að koma einhverjum öðrum fylgismanni hans í formannsstólinn, t.d. Birni Inga Hrafnssyni, til valda síðar meir með auðveldum hætti. Sigri Siv má búast við að hún verði enginn bráðabirgðaformaður, enda er hún aðeins 44 ára gömul og því heilum 16 árum yngri en Jón Sigurðsson. Mjög deildar skoðanir virðast vera uppi víða, innan flokks sem utan, um Jón og margir hafa undrast gamaldags framkomu hans í sjónvarpsviðtölum seinustu vikurnar.

Það stefnir í spennandi kosningu um embætti varaformanns, rétt eins og um embætti flokksformannsins. Verður fróðlegt að sjá hvort að Guðni Ágústsson, sem verið hefur þingmaður frá árinu 1987, ráðherra frá árinu 1999 og varaformaður í rúm fimm ár, muni halda velli á sínum stóli, þrátt fyrir að hann hafi ekki lagt í formannsslaginn þó auðvitað augljós kostur væri, þrátt fyrir illindi milli hans og fráfarandi formanns. Atlaga Jónínu Bjartmarz að honum hefur vakið athygli og mun pólitísk framtíð Guðna ráðast af úrslitunum. Svo verður spennandi að sjá hver vinnur ritaraembættið, þar sem fjórir eru í kjöri, og verður með því í forystu alls innra starfs flokksins sem formaður landsstjórnar flokksins.

Það má búast við spennandi og jöfnum kosningum á þessu flokksþingi, væntanlega þeim mest spennandi í sögu Framsóknarflokksins allt frá árinu 1944 er Hermann Jónasson felldi Jónas Jónsson frá Hriflu af formannsstóli, eftir tíu ára formannsferil hans. Það voru mikil þáttaskil fyrir flokkinn sem fólust í því uppgjöri og brennimerktu flokkinn til fjölda ára eftir það og hafði víðtæk áhrif á heila kynslóð flokksmanna með mörgum hætti, enda hafði Jónas verið einn stofnenda og hugmyndafræðinga flokksins. Framsóknarflokkurinn var byggður á samvinnuhugsjóninni og hefur verið flokkur landbúnaðarins. Nú blasir við að hann verður að marka sér nýtt líf og nýja tilveru á pólitískum krossgötum í upphafi nýrrar aldar.

Það blasir við að mikið verkefni blasir við þeim einstakling sem hlýtur kjör sem formaður Framsóknarflokksins í dag. Það verður hlutverk nýs formanns að leiða flokkinn inn í væntanlegan kosningavetur og í þá kosningabaráttu sem framundan er, en í þeirri baráttu gætu örlög flokksins ráðist og hvort honum tekst að rífa sig upp úr þeirri miklu lægð sem hann hefur verið mjög lengi. Hvort sem að Jón eða Siv leiða flokkinn í gegnum kosningarnar má fullyrða að flokkurinn þarf að fara í verulega uppstokkun til að ná að endurheimta sína fyrri stöðu að þingkosningum loknum eftir níu mánuði.