Key Largo

Ein eftirminnilegasta kvikmynd fimmta áratugar síðustu aldar er kennd við Key Largo á Flórída. Það hefur lengi verið ein af mínum uppáhaldsmyndum. Ég rifjaði upp kynnin af henni í gærkvöldi. Það var viðeigandi að horfa á myndina í því leiðindaveðri sem er hérna fyrir norðan þessa dagana. Myndin gerist meðan að fellibylur gengur yfir og hávaðarok og það tónaði ágætlega við rokið hérna á Akureyri meðan að myndin var í tækinu. Kom merkilega vel út allavega... og myndin klikkar svo sannarlega aldrei.

Ég hef alltaf metið þessa mynd mikils og tel hana með þeim bestu sem komu frá leikstjóranum John Huston. Að mínu mati var John Huston einn af bestu leikstjórum 20. aldarinnar. Hann gerði á löngum ferli kvikmyndir á borð við The African Queen, The Misfits, The Asphalt Jungle, The Treasure of the Sierra Madre, Prizzi's Honor, Under the Volcano, The Man Who Would Be King, Casino Royale, og að ógleymdri hans allra bestu kvikmynd á ferlinum, The Maltese Falcon, sem jafnframt var frumraun hans sem kvikmyndaleikstjóra.

Það verður að mínu mati enginn sannur kvikmyndaáhugamaður til fyrr en hann hefur séð Möltufálkann, sem er yndislegasta og áhugaverðasta film noir-mynd sem kvikmyndafíkill getur séð (fyrir utan Casablanca). Huston hlaut leikstjóraóskarinn einu sinni á sínum litríka leikstjóraferli en það var fyrir The Treasure of the Sierra Madre árið 1948, sem margir telja með hans besta en faðir hans Walter Huston fékk ennfremur óskarinn fyrir leik sinn í henni. Key Largo var gerð á milli helstu annanna við gerð The Treasure of the Sierra Madre á árinu 1948 og var ekki dýr í gerð, enda einföld í sniðum. En hún varð ein af eftirminnilegustu myndunum á ferli Hustons.

Í Key Largo segir frá Frank sem ákveður að lokinni herþjónustu sinni í seinni heimsstyrjöldinni að heimsækja James Temple, fatlaðan hóteleiganda á Key Largo, og tengdadóttur hans Noru. Hún er ekkja eins af þeim sem þjónuðu í hernum sem Frank var yfirmaður í. Hann telur sig verða að heimsækja þau og bera þeim kveðju sína. Hann lendir þó fljótt eftir komuna í ótrúlegri atburðarás. Mafíósinn Johnny Rocco, sem er á flótta undan yfirvöldum, sest að á hótelinu og tekur Frank, James og Noru í gíslingu. Með Rocco í för er t.d. kærasta hans Gaye Dawn. Framkoma Rocco og t.d. meðferð á kærustunni veldur því að Frank leggur til atlögu við mafíósann.

Í Key Largo fara hjónin Humphrey Bogart og Lauren Bacall á kostum í hlutverkum Franks og Noru. Þetta var þriðja myndin sem þau léku saman í. Hinar voru To Have and Have Not and The Big Sleep. Allar eru þessar myndir stórfenglegar og með bestu myndum síns tíma. Bogart var án nokkurs vafa einn af bestu leikurum 20. aldarinnar. Hann var enda jafnvígur á að leika harðjaxl með massívu yfirbragði og ekki síður með tilfinningu. Bogart er einn mesti töffarinn í kvikmyndasögunni. Persóna hans og túlkun voru með þeim hætti að hann var fæddur leiðtogi í leik. Neistinn á milli Bogart og Bacall eru með mikilvægustu töfrum þessara mynda.

Bogart og Bacall voru þó gríðarlega ólík, bæði sem leikarar og persónur. En smullu saman þrátt fyrir 25 ára aldursmun og voru gift í um einn og hálfan áratug. Bogart lést úr krabbameini árið 1957 en Bacall lifir enn, nú orðin 83 ára gömul og enn á fullu að leika. Edward G. Robinson er skemmtilega illkvittinn og ógeðfelldur sem mafíósinn Johnny Rocco. Þetta var ein af hans bestu myndum á löngum og litríkum ferli. Claire Trevor snertir streng í brjósti áhorfandans í hlutverki Gaye og túlkar brothætta konu með tilfinningar og brotið stolt. Trevor var stórfengleg í hlutverkinu og hlaut óskarinn fyrir leik sinn og það mjög verðskuldað.

Key Largo er allt í senn heillandi og spennandi - athygli áhorfandans helst allan tímann á atburðarásinni. Einn helsti aðall myndarinnar er hversu mikið veðrið leikur stóran þátt í henni. Fellibylurinn verður að táknmynd ólgunnar á hótelinu - það er skemmtilega sjarmerandi að sjá myndina einmitt í nettu rokveðri, með hvínandi vindinn hljómandi undir úti ekki síður en í myndinni - svona svipuðu og því sem var einmitt í gærkvöldi. Sakar allavega ekki upp á stemmninguna.

Eru Íslendingar óstundvísir?

Svo virðist vera sem að óstundvísi tónlistargesta hafi sett stóran svip á tónleika söngkonunnar Noruh Jones um helgina. Hef heyrt þetta úr mörgum áttum allavega að margir hafi komið of seint, sem hlýtur að vera rosalega pirrandi fyrir þá sem hafa fyrir því að vera komnir snemma. Þetta hlýtur að vekja spurningar um það hvort að Íslendingar séu jafnan óstundvísir eður ei.

Persónulega finnst mér fátt meira pirrandi en að fólk komi of seint á leiksýningar eða á bíósýningu, þegar að ljósin hafa verið slökkt og jafnvel kemur slatti eftir byrjun og maður þarf kannski að standa upp fyrir öðrum sem eru að koma og vilja komast í sömu röðina eða eitthvað svoleiðis. Svo er reyndar eitt ömurlegasta pirrelsið að upplifa símhringingar í miðju leikriti eða bíómynd.

En hvað með það, óstundvísi á svona stundum er ekki spennandi og spillir ánægju þeirra sem snemma koma. Persónulega finnst mér við Íslendingar æði oft skiptast í tvo öndverða hópa; annaðhvort mætir fólk tiltölulega snemma og vill hafa svigrúm til að koma sér vel fyrir eða mætir svo seint að jafnvel er sýning eða atburður sem í gangi er hafinn fyrir einhverri stund og skyggir á það sem er að gerast. Þeir sem tilheyra fyrri hópnum verða óendanlega pirraðir yfir þeim seinni held ég.

Ætla svosem ekkert að fella þann dóm að Íslendingar séu yfir höfuð óstundvísir. Sumir eru bara þannig að koma frekar seint en snemma og núningur hópanna er því skiljanlegur. Það er ágætt að velta þessu samt fyrir sér hvort betra sé að vera snemma í mætingu eða of seinn. Get ekki ímyndað mér að þeir sem mættu snemma á rólega tónlist Noruh Jones hafi verið sælir yfir þeim sem mættu of seint.

Óstundvísir Íslendingar spilltu tónleikum

Umdeild auglýsing - Síminn stuðar kristna menn

Um leið og ég sá auglýsingu Símans um þriðju kynslóð farsíma þar sem sögusviðið var síðasta kvöldmáltíð Jesú Krists og hann er að hafa samskipti við Júdas í gegnum myndsímann sagði ég með sjálfum mér að þessi ætti eftir að verða hressilega umdeild. Það voru orð að sönnu. Þegar er farið að takast á um auglýsinguna og kristnir menn undir forystu biskups búnir að gera alvarlegar athugasemdir við framsetningu hennar.

Ég verð að segja alveg eins og er að mér fannst þessi auglýsing vera svona alveg á mörkunum hið minnsta. Fyrstu viðbrögð mín voru svolítil gapandi undrun. Átti ekki von á þessu svo sannarlega. Mjög nýstárleg framsetning. Ég taldi að þeir hjá Símanum myndu nú ekki leggja upp í að setja auglýsinguna svona upp. En væntanlega sjá þeir í þessari auglýsingu skondna framsetningu sem getur vakið hressilega athygli, sem virðist ætla að takast heldur betur, á meðan að kristnir menn telja þetta væntanlega guðlast eða altént mjög smekklaust. Biskupinn er allavega mjög afdráttarlaus í sínum skoðunum.

Það er áratugur að mig minnir liðinn frá því að Spaugstofan helgaði páskaþátt sinn íhugunum sínum um Jesú og sviðsettu atriði úr Biblíunni, þar á meðal síðustu kvöldmáltíðina. Fræg voru að auki atriði þar sem rónarnir Bogi og Örvar breyttu vatni í vín með töfrasprota, blindur maður fékk Sýn og Fjölvarpið í kaupbæti og svona mætti lengi telja. Háðfuglum var skemmt á meðan að Ólafi Skúlasyni, biskupi, og kristnum mönnum þjóðkirkjunnar var ekki beint hlátur í huga og voru frægir eftirmálar þess sem Spaugstofan gerði síðar upp í enn hlægilegri þætti þar sem Gullna hliðið eftir Davíð Stefánsson frá Fagraskógi var sett í grínbúning.

Enn og aftur er tekist á um framsetningu - nú er það eitt stærsta fyrirtæki landsins sem sviðsetur kvöldmáltíðina með lærisveinunum og Jesú vippar upp þriðju kynslóðar farsímanum og hringir í Júdas. Það verður áhugavert að sjá eftirmála þessara hressilegu átaka manna hins andlega og veraldlega auðs á næstunni.

Biskup segir nýja auglýsingu Símans smekklausa

Sóðaleg busavígsla

Það hefur þróast upp í hefð að nýnemar í framhaldsskólum séu busaðir fyrstu námsvikuna og teknir með því inn í skólasamfélagið. Í mörgum tilfellum er um að ræða athöfn sem hefur ígildi þess að vera græskulaust gaman og fólk geti jafnvel hlegið saman að athöfninni. Þess eru þó dæmi á seinni árum um að farið sé óeðlilega langt í að niðurlægja nemendur og gera lítið úr þeim með þessari athöfn.

Athygli vekur nú þessi busavígsla á Ísafirði. Mér finnst það komið út yfir öll eðlileg mörk þegar farið er að ausa rækjumjöli og flórsykri yfir nemendur og þau standa eftir skítug upp fyrir haus í for og ógeði. Það er eðlilegt kannski að gera eitthvað úr þessari athöfn en óþarfi er að láta krökkunum líða eins og þau séu niðurlægð fyrir framan aðra. Það að fá þessa yfirhalningu yfir sig hlýtur að vera í senn lexía og niðurlæging. Kannski er það tilgangurinn? Veit ekki satt best að segja hver tilgangurinn á að vera ef hrein niðurlæging fólks er tilgangurinn.

Busavígslurnar hafa á sér blæ þess að vera manndómsvígsla fyrir nýnema. Í því skyni finnst sumum allt í lagi að ganga mjög langt. Finnst að á þessu verði að vera eðlileg mörk, enda er jafnan stutt á milli þess að ganga of langt og vera með athöfn sem eigi að vera á mörkunum. Það er oft ekki gott að finna millistigið þegar að svona athöfn er skipulögð. Heilt yfir finnst mér busavígsla ekki þurfa að hljóma sem niðurlæging á nýnemum. Það er hægt að tóna alla hluti niður. En það er oft ekki þægilegt að finna mörkin sem þurfa að vera til staðar.

Það er ágætt að fá fram umræðu um þessar busavígslur. Kannski er þetta upphafið á því að fólk hugsi sig almennilega um. Jafnvel að það þurfi ekki að ausa nýnemum upp úr forarsvaði og eða rækjumjöl til að það verði hluti samfélagsins. Hvort að mildari og mannlegri leið sé ekki til staðar. Það er að mínu mati kominn tími til að þessar busavígslur verði stokkaðar upp með þeim hætti að nýnemar haldi virðingu sinni á eftir og þurfi ekki að ganga í gegnum ómannúðlega meðferð til að teljast verða einn af hópnum.

Skólameistari MÍ segir busun hafa farið úr böndunum