Mun Fred Thompson feta í fótspor Reagans?

Seint og um síðir, en engum að óvörum, hefur Fred Thompson, fyrrum öldungadeildarþingmaður frá Tennessee, nú loksins lýst yfir framboði sínu til embættis forseta Bandaríkjanna. Hann gerði það með sannkölluðum Hollywood-brag í kvöldþætti Jay Leno, með sama stíl og Arnold Schwarzenegger lýsti yfir ríkisstjóraframboðinu í Kaliforníu fyrir fjórum árum. Thompson er þekktastur fyrir leikferil sinn og við hæfi að tilkynningin um framboðið komi með showbiz-brag að vissu marki eftir allar sögusagnirnar og vangavelturnar um forsetaframboðið sem hefur staðið mánuðum saman.

Mér líst mjög vel á það að Thompson gefi kost á sér. Ég held að það sé mun opnari barátta um útnefninguna framundan hjá Repúblikanaflokknum fyrir þessar forsetakosningar en Demókrataflokknum, þar sem flest bendir nú til að Hillary Rodham Clinton, fyrrum samstarfsmaður Thompsons í öldungadeildinni, fái jafnvel allt að því krýningu. George W. Bush, forseti Bandaríkjanna, getur ekki gefið kost á sér til endurkjörs og Dick Cheney, varaforseti, fer ekki fram, svo að staðan er galopin hjá repúblikunum og gott að vænlegum valkostum fjölgi. Það blasir við að baráttan muni standi á milli Thompson, Mitt Romney og Rudy Giuliani. John McCain virðist heillum horfinn.

Það eru að verða þrír áratugir liðnir frá því að Ronald Reagan var kjörinn forseti Bandaríkjanna, tæplega sjötugur að aldri, elstur til þessa. Að baki átti Reagan leikferil og hafði verið í kjörnu pólitísku embætti áður sem ríkisstjóri í Kaliforníu. Reagan var þó aldrei talinn úrvalsleikari og myndir hans þóttu misjafnar. Það verður allavega seint sagt um Reagan að hann hafi verið einn stórleikaranna í bransanum. Það verður sennilega hið sama sagt um Thompson. Hann var aldrei aðalleikari en þess þá frekar sem trausti maðurinn inni í misjafnlega sterkum myndum, sumum þeirra stórmyndum og lék jafnan mann sem þurfti að horfast í augu við stórt verkefni sem takast þurfti á við án hiks.

Gott dæmi um þetta eru tvenn hlutverk Thompsons; flugumferðarstjórans staðfasta í Die Hard 2 og starfsmannastjóra Hvíta hússins sem horfist í augu við þann veruleika að geðsjúkur maður er með vinnuveitanda hans, sjálfan forsetann, í sigtinu í In the Line of Fire. Fred Thompson hefur oft sagt að hann hafi endað sem leikari tilviljana vegna. Hann hafi aldrei ætlað sér það hlutskipti. Enda varð Thompson ekki leikari fyrr en á seinni hluta níunda áratugarins og hafði fram að því verið lögmaður og vakti til dæmis athygli í lagateyminu í Watergate-málinu á áttunda áratugnum, sem varð pólitískur banabiti Richards Nixons, sem neyddist til að segja af sér forsetaembættinu eftir mikil átök við þing og hæstarétt.

Thompson hefur reyndar leikið forseta, allavega tvisvar að mig minnir. Hann lék Grant, 18. forsetann, í sjónvarpsmyndinni Bury My Heart at Wounded Knee nýlega og í annarri mynd fyrir nokkrum árum líka, man þó ekki nafnið á henni í svipinn. Thompson hefur oft leikið lögreglumann, saksóknara eða þingmann - sem átti vel við, bæði áður og eftir að hann sat í öldungadeildinni. Hann hefur verið bæði í gamanmyndum og dramatískum myndum með spennuívafi. Fyrrnefndar tvær myndir standa þar eflaust fremst en hann var líka í Feds, endurgerð Born Yesterday, Cape Fear, Class Action og Days of Thunder. Svo lék hann í nokkrum þáttum af Sex and the City, ekki amalegur ferill fyrir forsetaefni.

Fred Thompson sóttist eftir sæti í öldungadeildinni í Tennessee í kjölfar þess að Al Gore varð varaforseti árið 1992. Kosið var um sæti Gore árið 1994 til tveggja ára, til að klára kjörtímabil hans. Thompson vann frambjóðanda demókrata með allavega 20% mun og náði þar með sæti af demókrötum. Hann lék það eftir í kosningunum 1996 er hann sóttist eftir eigin sex ára tímabili. Thompson tilkynnti strax í upphafi að hann myndi aðeins fara fram tvisvar og stóð við það loforð með því að hætta í öldungadeildinni í ársbyrjun 2003, eftir átta ára þingmennsku.

Thompson tókst að ná kjöri í fylki sem Clinton hafði unnið nokkuð afgerandi bæði í forsetakosningunum 1992 og 1996 og var sögulega tengt demókrötum vegna þess að Gore var þaðan. Hann átti stóran þátt í sigri George W. Bush í Tennessee árið 2000. Sá sigur varð sögulegur og mjög áberandi, enda hefði Al Gore orðið forseti Bandaríkjanna ef honum hefði tekist að sigra í heimafylkinu sínu. Þá hefði Flórída aldrei skipt máli fyrir Gore. Kaldhæðnislegt og sennilega var tapið þar mun sárara fyrir Gore en að ná ekki að hafa sigur í sólskinsfylkinu Flórída.

Thompson hóf aftur leik þegar að hann hætti í öldungadeildinni. Það vakti athygli að hann hóf leik í sjónvarpsþáttaröðinni Law and Order árið 2002, nokkrum mánuðum áður en kjörtímabili hans lauk formlega. Með því varð hann fyrsti þingmaður Bandaríkjanna sem starfaði við leik samhliða þingmennskunni. Hann var í leikarahópi Law and Order í fimm ár, í hlutverki saksóknarans Branch. Law and Order hefur alla tíð verið einn af mínum uppáhaldsþáttum og það var eftirsjá af Thompson úr leikaraliðinu fyrr á árinu er hann hóf undirbúning forsetaframboðsins.

Það munu margir fagna forsetaframboði Thompsons. Það hefur vantað afgerandi fulltrúa íhaldsmanna til framboðs í bandarísku forsetakosningunum og hann fyllir visst tómarúm sem þótti áberandi meðal frambjóðenda repúblikana. Hann kemur með ekki síðri stjörnuljóma í framboðið og Rudy Giuliani og getur höfðað til breiðs hóps landsmanna ef hann heldur rétt á spilunum. Beðið hefur verið lengi eftir framboðinu og ljóst að viss eftirvænting hefur verið eftir því hvaða tóna hann muni leggja með forsetaframboði sínu.

Það verður sérstaklega horft til þess hvernig að Thompson muni leggja framboðið upp hvað varðar tengsl við Bush forseta. Eins og flestum er í fersku minni hélt Thompson utan um útnefningaferli John Roberts og Samuel Alito sem forseta hæstaréttar Bandaríkjanna og dómara við réttinn á nokkurra mánaða skeiði 2005-2006 er sæti Williams Rehnquists og Söndru Day O´Connor losnuðu og þótti þar koma vel fram hversu vel Bush forseti treystir honum. Það verður því fylgst með því hvort að forsetinni leiki hlutverk í framboðinu.

Fyrst og fremst er með framboði Thompsons tryggt að enn meiri fjör verður í útnefningaslag repúblikana um það hver verði fulltrúi flokksins í kosningunum sem marka endalok stjórnmálaferils George W. Bush. Vegna óvinsælda forsetans verður fylgst með afstöðu frambjóðendanna til forsetans og verka hans og verður þar væntanlega helst litið til Thompsons, sem sterks frambjóðanda úr suðurríkjunum og með tengsl í þau svæði sem helst hafa markað lykilstöðu Bush í stjórnmálum.

Það stefnir í spennandi forsetakosningar að ári. Flestir eru komnir á fullt fyrir löngu og sumir verið í framboði í um eitt ár. Það er til marks um djörfung og kraft Thompsons að leggja í baráttuna svo seint og verður sérstaklega áhugavert að sjá hvort að repúblikanar ákveði að velja leikara til að leiða baráttuna um Hvíta húsið af þeirra hálfu, rétt eins og fyrir þrem áratugum þegar að annar lífsreyndur leikari náði að vinna sinn eftirminnilegasta og raunverulegasta leiksigur á ferlinum.

Thompson tilkynnir framboð sitt

Luciano Pavarotti látinn

Mesti tenórsöngvari tónlistarsögunnar, meistari Luciano Pavarotti, er látinn úr krabbameini, 71 árs að aldri. Það verður ekki um það deilt að Pavarotti var fremstur óperusöngvara af sinni kynslóð og án vafa gnæfði hann yfir þeim öllum sem hlutu heimsfrægð í sínum bransa á seinni hluta 20. aldarinnar. Aðeins Enrico Caruso kemst nærri honum að sess á 20. öld. Luciano Pavarotti vann ótalmarga sigra á litríkum söngferli sínum og hlaut virðingu fólks beggja megin Atlantshafsins.

Pavarotti var umfram allt alþjóðlegur söngvari og átti aðdáendur mjög víða. Hann var líka það virkur í sínum verkum að hann gleymdist aldrei og enginn gat fetað í fótspor hans meðan að hann var enn virkur í bransanum. Ég lærði fyrst að meta snilld Pavarottis á tónlistarsviðinu á æskuárum. Amma mín var einlægur aðdáandi tenórsöngvarans frá Modena og ég erfði sannarlega þann áhuga í gegnum það. Hann snerti streng í brjósti þeirra sem hlustuðu á tónlist - söng frá hjartanu og var einlægur í túlkun sinni.

Luciano Pavarotti var virkur í sínum verkum á tónlistarsviðinu nær allt til leiðarloka. Hann var á miðri kveðjuferð sinni um heiminn þegar að hann greindist með krabbamein og varð frá að hverfa - ferðin var aldrei kláruð. Er leið að lokum sagðist hann vilja deyja heima í Modena. Hann mat land sitt og uppruna mjög mikils - sérstaklega heimabæinn Modena. Á ég langan viðtalsþátt með honum þar sem Melvyn Bragg talar við söngvarann um upprunann og ræturnar - hversu mikils hann meti það sem hann hefur átt á löngum ferli og er nú sannarlega komið tilefni til að rifja upp kynnin af þeim þætti og horfa á hann og fleiri tónlistarþætti tengda Pavarotti sem eru í safninu.

Mér fannst Pavarotti ná nýjum hæðum undir lok ferilsins þegar að hann fór að syngja með José Carreras og Placido Domingo. Í fyrsta skiptið varð það fyrir sautján árum þegar að heimsmeistarakeppnin í knattspyrnu var haldin á Ítalíu árið 1990. Þeir komu fram saman oftar en tíu sinnum og endurtóku leikinn með áberandi hætti tvisvar á HM; á Dodger leikvanginum í Los Angeles 1994 og í París, við Eiffel-turninn, árið 1998.

Seinni tónleikarnir voru sérstaklega rómaðir. Á ég Parísartónleikana á myndbandi og þeir eru mjög vinsæll valkostur þegar að ég vil hlusta á alvöru tónlist. Tenórarnir þrír slógu í gegn saman og nutu þess að syngja saman. Mér eru í fersku minni ennfremur jólatónleikarnir þeirra fyrir nokkrum árum sem slógu í gegn. Þeir tóku mjög fjölbreytt lagaval fyrir á tónleikum sínum. Allt frá fallegustu lögum óperulistarinnar; Nessun Dorma, O Sole Mio og La Donne e Mobile svo nokkur séu nefnd og tóku líka þekktar dægurlagaperlur tónlistarsögunnar fyrir.

Pavarotti varð að margra mati umdeildur fyrir að syngja jafnvel óperutónlist með dægurlagatónlistafólki, umdeilt varð þegar að hann söng með Spice Girls á tónleikum og hann bauð eitt sinn gestum til sín á fræga tónleika á Ítalíu fyrir rúmum áratug og nokkrum sinnum eftir það og tók þar dúetta með jafnvel dægurtónlistafólki annarra kynslóða, jafnvel Enrique Iglesias, Annie Lennox og svona mætti lengi telja. Þetta fór ekki vel í helstu menn óperubransans. Pavarotti var lifandi í sinni tónlistarsköpun og var virkur í að syngja af krafti og lét einu skipta hvort að það væri í nafni tenóranna þriggja eða þeirra sem komu úr öðrum áttum tónlistabransans en hann sjálfur.


Örlögin haga því svo til að hann deyr nákvæmlega áratug eftir að vinkona hans, Díana, prinsessa af Wales, var jarðsungin í London. Aðdáun Pavarottis á Díönu prinsessu var einlæg og hún dáði hann ennfremur. Frægt varð þegar að hún lét sig hafa það að hlusta á hann á tónleikunum sögufrægu í Hyde Park í London í týpískri breskri hellidembu árið 1991. Ógleymanlegir tónleikar sem ég hlusta reglulega á. Sælusvipur var á prinsessunni allan tímann sem lifði sig inn í tónlist Pavarottis. Þegar að Díana dó var söngvarinn niðurbrotinn. Hann sagðist fyrst ekki treysta sér að útför hennar en gerði það að lokum og var í kastljósi fjölmiðla daginn sem Díana var jörðuð. Honum var boðið að syngja við athöfnina en sagði að sorgin hefði áhrif á röddina.

Það var mikið rætt um það þegar að Pavarotti hóf kveðjutúr sinn, vildi hætta á sínum hátindi og með sínum hætti hvort hann gæti virkilega hætt. Margir drógu það í efa. Hann hafði verið það virkur í sínum bransa og hafði óumdeildan sess meðal Ítala og ekki síður heimsbúa allra í sinni tónlist. Leiðarlokin urðu önnur en tenórinn stefndi að. Og nú er hann allur, aðeins rétt rúmlega sjötugur. Endalokin koma mjög óvænt, þó allir hafi vitað sennilega að hverju stefndi undanfarnar vikur. Hann lætur eftir sig merkilegt ævistarf sem mun halda minningu hans á lofti um alla tíð.

Og nú er meistari tenóranna þagnaður. Litríkum ferli er lokið. Hans er minnst um allan heim á þessum degi. Blessuð sé minning hans.

Luciano Pavarotti látinn

Fjölmiðlavæn skoðanaskipti á stjórnarheimilinu

Það var mjög áhugavert að sjá Geir H. Haarde, forsætisráðherra, lýsa sig ósammála ákvörðun Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur, utanríkisráðherra, um að kalla eina íslenska friðargæsluliðann heim frá Írak í Kastljósi í kvöld. Bætti hann um betur með því að segja að hann hefði ekki tekið þessa ákvörðun sem utanríkisráðherra, en eins og flestir vita hefur hann gegnt því embætti. Þetta er merkileg yfirlýsing, enda sýnir hún skoðanamun leiðtoga stjórnarflokkanna í nokkuð áberandi máli að mínu mati.

Þarna kveður vægast sagt við nýjan tón. Það er orðið verulega langt síðan að leiðtogar stjórnarflokkanna hafa talað niður ákvarðanir hvors annars í fjölmiðlum og beint spjótum sínum að þeim beint í svörum við spurningum fjölmiðlamanna. Þetta gerði Ingibjörg Sólrún líka fannst mér með áberandi hætti er hún talaði um að of litlu hefði eiginlega verið varið til kosningabaráttunnar um öryggisráðssætið af hálfu utanríkisráðherra Sjálfstæðisflokksins á síðasta kjörtímabili, sem eru eins og flestir vita þeir Geir sjálfur og Davíð Oddsson, seðlabankastjóri.

Ég held að það sé ekki orðum aukið að þetta veki mikla athygli, enda er um að ræða nokkuð nýmæli í samskiptum leiðtoga stjórnarflokka hérna heima sem blasir þarna við. Við sem fylgjumst með stjórnmálum vorum ekki beinlínis vön svona í löngu og farsælu samstarfi Davíðs Oddssonar og Halldórs Ásgrímssonar í áratug. Þar voru ólíkar skoðanir gerðar samstíga á lokuðum fundum og niðurstaðan varð samhent ákvörðun beggja aðila, þó eflaust hefði eitthvað verið tekist á í lokuðum herbergjum bak við tjöldin. Svona áberandi skoðanamunur og afgerandi talsmáti leiðtoga stjórnarflokkanna um ágæti ákvarðana hvors annars vekur því auðvitað enn meiri athygli en ella vegna þess.

Þessi skoðanamunur hlýtur að kalla á spurningar um hversu sterk ríkisstjórnin sé í raun og veru - hvort að veglegur þingmeirihluti hennar verði einfaldlega ekki svo veglegur vegna átaka milli manna er á hólminn muni koma. Það hefur í sjálfu sér ekki reynt mikið á ríkisstjórnina á fyrstu 100 dögum hennar. Hún hefur siglt frekar lygnan sjó og ekki tekist á við mörg lykilmál í sjálfu sér. Mörgum finnst ákvörðun hafa verið tekin um samstarfið og mörg stór mál sett til hliðar og sú stefna tekin að reynt verði að snúa skoðanir saman síðar. Það vakti mikla athygli mína allavega í kvöld að heyra forsætisráðherrann tala um að samstarfið hefði gengið vel en menn ættu þó enn eftir að finna taktinn saman.

Eitt mál enn vekur athygli þar sem ólíkar skoðanir lykilráðherra ríkisstjórnarinnar koma fram með áberandi hætti. Það eru málefni krónunnar og hugsanleg upptaka Evru. Í kvöld sagðist forsætisráðherrann ekki finna fyrir þrýstingi í þeim efnum að Evran verði tekin upp og talaði máli krónunnar. Þrátt fyrir það hafði sjálfur viðskiptaráðherrann sagt það í fjölmiðlum fyrr um daginn að horfa yrði raunhæft á þessi mál og ekki yrði umflúið að tala um stöðu krónunnar. Klikkti hann út með því að tala um aðild að myntbandalagi Evrópu. Þetta eru ráðherrar í sömu stjórninni og þeir virðast ekki vera á sömu blaðsíðu hvað þá í sama kafla í þessu máli. Þessar ólíku skoðanir eru hróplega áberandi.

Um eitt eru menn þó áberandi sammála auðvitað. Það er að Grímseyjarferjumálið sé klúður. Allir vilja þá Lilju kveðið hafa nú, enda er klúðrið svo augljóst og áberandi að enginn leggur í að neita því. Forsætisráðherrann talaði hreint út um það í kvöld. Samt vill enginn taka ábyrgð á því og mörgum finnst óhugsandi að sú ábyrgð verði á endanum pólitísk. Persónulega finnst mér afleitt að það verði ekki gert upp almennilega og tel óhugsandi annað en að það verði gert að lokum. Þrátt fyrir allt vekur mikla athygli að samgönguráðherrann hefur enn ekki beðið skipaverkfræðinginn afsökunar á að hafa lýst því yfir í bríaríi að hann vilji að hann tæki skellinn. Kristján er á hröðum flótta undan því blaðri.

Ég held miðað við yfirlýsingar frá stjórnarheimilinu á þessum haustdögum að við séum að horfa fram á líflegan þingvetur. Það eru nokkrar vikur í þingsetningu og fjörið virðist vera hafið á fullum hraða. Það sem vekur þó mesta athygli er að stjórnarandstæðingar geta slappað af - eins og fólk leggst upp í lazy boy-stólinn til að horfa á sjónvarpið - og horft á stjórnarsinna, og það meira að segja sjálfa ráðherra ríkisstjórnarinnar, tala gegn hvor öðrum á prime sjónvarpstíma. Ætli að ólgan verði mest milli stjórnarsinnanna á þessum vetri?

Geir: Hefði ekki kallað starfsmanninn heim