Boris Jeltsín látinn

Boris Jeltsín, fyrrum forseti Rússlands, er látinn, 76 ára að aldri. Jeltsín var aðalleikari í atburðarásinni eftirminnilegu í upphafi tíunda áratugarins er Sovétríkin liðu undir lok og kommúnistaveldin í Austur-Evrópu bognuðu stig af stigi eftir fall Berlínarmúrsins. Hann varð fyrsti lýðræðislega kjörni forseti Rússlands eftir einræðisstjórn kommúnista og var einn valdamesti maður heims á örlagatímum í alþjóðastjórnmálum eftir þáttaskilin sem urðu óneitanlega er Sovétríkin gufuðu upp.

Það er ansi sterkt í minningunni hvernig að Jeltsín greip frumkvæðið í Sovétríkjunum þegar að veldi kommúnismans hrundi eins og dómínókubbaröð. Hann tók af skarið er hik var á mörgum lykilmönnum og hann spilaði lykilhlutverk í því að brjóta valdaránið í Sovétríkjunum í ágúst 1991 á bak aftur. Hann markaði sér ógleymanlegan sess þar sem hann stóð upp á skriðdrekanum í miðborg Moskvu á þeim örlagaríka degi að Gorbachev hafði verið lokaður af í stofufangelsi í sumarleyfi á Krím-skaga og rændur völdum.

Jeltsín varð aðalleikari á svæðinu með þessu táknræna frumkvæði. Valdarán harðlínukommanna sem reyndu að snúa vörn í sókn fór út um þúfur. Gorbachev kom aftur heim til Moskvu eftir þessa örlagaríku ágústdaga en staðan var gjörbreytt. Jeltsín var við völd, hann hafði náð lykilstöðu sem talsmaður lýðræðis og frjálsræðis í augum vesturveldanna og Gorbachev horfði á stöðuna breytast dramatískt. Veldi kommúnistanna hrundi hratt eftir þetta. Kommúnistaflokkurinn var lagður niður fyrir lok ágústmánaðar og Jeltsín sem forseti Rússlands tók forystu. Sovétríkin liðuðust í sundur fyrir árslok 1991 og Gorbachev stóð eftir snupraður sem leiðtogi ríkis sem ekki var lengur til.

Jeltsín var mjög litríkur þjóðarleiðtogi. Hann náði að blómstra eftir að Gorbachev hrökklaðist frá völdum og Sovét-tíminn leið undir lok. Jeltsín var þekktur fyrir eftirminnilegan lífsstíl. Hann var mjög heilsulaus meginhluta forsetaferilsins og gekkst undir nokkrar mjög tvísýnar hjartaaðgerðir. Feluleikurinn með veikindi hans er eftirminnilegur, en hann stóð mjög tæpt á árinu 1996 er hann gekkst undir tvísýna og erfiða hjartaaðgerð sem haldið var í fyrstu leyndri fyrir fjölmiðlum en síðar opinberuð eftir að sýnt var fram á að myndir sem áttu að sýna forsetann við störf voru í raun eldgamlar og settar fram til að reyna að loka á orðróm.

Jeltsín vann eftirminnilegt endurkjör á árinu 1996 þrátt fyrir erfið veikindi. Þá var sennilega baráttan gegn fornum kommúnistum undir merkjum sósíalista tvísýnust. Jeltsín tókst að vinna andstæðingana með ansi sterkum hætti þá, en kosningarnar voru tvísýnni þá milli fylkinga en var eftir að Jeltsín fór frá, í forsetakosningunum 2000 og 2004. Drykkjusemi Jeltsíns var eftirminnileg ennfremur en ástríða hans á vodka fór ekki framhjá neinum. Þekkt voru drykkjulæti hans jafnvel í opinberum heimsóknum. Hann stjórnaði hljómsveit í Þýskalandsför og svaf af sér fund með forsætisráðherra Írlands í viðkomu til Dublin svo fátt sé nefnt. 

Þrátt fyrir að flestir hafi ekki átt von á að Jeltsín færi fram í forsetakosningunum 2000 kom mörgum að óvörum að hann skyldi segja af sér í áramótaræðu á skrifstofu sinni í Kreml á gamlársdag 1999. Náði Jeltsín að koma öllum á óvart og hann yfirgaf forsetaembættið og Kreml með tilþrifamiklum hætti með snöggum hætti, þvert á það sem margir höfðu átt von á. Tíð forsætisráðherraskipti einkenndu forsetaferil Jeltsíns. Undir lok forsetaferilsins lagði Jeltsín allt traust sitt á KGB-manninn forna Vladimir Putin. Hann varð starfandi forseti við afsögnina og var kjörinn í mars 2000 og hefur setið við völd, ægisterkur, alla tíð síðan.

Jeltsín markaði söguleg þáttaskil á litríkum stjórnmálaferli. Hann var umdeildur og stuðaði mjög á forsetaferlinum. En hann var einn lykilþátttakenda í sögulegri atburðarás sem lengi verður í minnum höfð.

Boris Jeltsín fyrrum Rússlandsforseti látinn