Richard Widmark látinn

Bandaríski leikarinn Richard Widmark er látinn, 93 ára að aldri. Widmark var einn af hörkutólunum í kvikmyndunum á gullaldartíma Hollywood á fimmta og sjötta áratug 20. aldarinnar og þekktur fyrir eftirminnilega túlkun sína á litríkum karakterum í glæpamyndum og vestrum. Augnaráðið hans er margþekkt og rómað, og hann þótti fágaður og vandvirkur leikari.

Besta kvikmyndin á ferli Widmarks er án nokkurs vafa hans fyrsta leikverk á hvíta tjaldinu, Kiss of Death (sjá næstu klippu og neðst), frá árinu 1947, en fyrir leiksigur sinn í hlutverki Tommy Udo hlaut Widmark í senn heimsfrægð og óskarsverðlaunatilnefningu, sem varð hans eina á löngum og litríkum leikferli. Kiss of Death er náttúrulega ein af stórmyndum fimmta áratugarins - sífellt betri með árunum. Handrit Ben Hecht og Charles Lederer er auðvitað klassi og samleikur Widmark með Victor Mature og Karl Malden alveg eðall. Ein af þessum pottþéttu gömlu myndum.



Árið 1950 náði hann öðrum hápunkti á ferlinum með tveim glæsilegum túlkunum. Widmark var flottur sem bragðarefurinn Harry Fabian í Night and the City. Þar er hann skemmtileg illkvittnislegur og eiginlega ekki hægt að komast hjá því aðeins að hata þennan blessaða karakter örlítið. Gene Tierney, sú vanmetna stjarna gullnu tímanna í Hollywood, er þarna líka í essinu sínu. Widmark var yndislega góður sem dr. Clint Reed í kvikmynd Elia Kazan, Panic in the Streets, en auk hans áttu Jack Palance og Paul Douglas stjörnuleik þar. Widmark og Marilyn Monroe voru svo yndisleg saman í Don´t Bother To Knock árið 1952 og þar komst Anne Bancroft á kortið í bransanum.



Ein þessara gömlu og góðu Widmark-mynda var ennfremur Pickup on the South Street (sjá klippu hér fyrir ofan) árið 1953 þar sem hann lék vasaþjófinn Skip - Thelma Ritter drottning gullnu og hnyttnu brandaranna í Hollywood er þar yndisleg sem ávallt ásamt Jean Peters sem ávallt glansaði á hvíta tjaldinu. Í The Broken Lance árið 1955 voru Widmark og Spencer Tracy í essinu sínu sem feðgar er lenda harkalega saman. Tracy var alltaf bestur þegar að hann lék einbeitta menn með hugsjónir og kraft og túlkun hans á Matt Devereaux er traust og góð. Widmark smellpassar í hlutverk Joe og Jean Peters lék enn og aftur á móti honum, þarna sem ástin hans.

Í Cobweb árið 1955 var Widmark í kvennafans með þeim Gloriu Grahame, Lauren Bacall og Lillian Gish og lék Dr. McIver með glans. Charles Boyer og hann áttu magnaðan samleik í átökum og samtölin eru flott. Grahame er yndisleg sem eiginkona Widmarks í myndinni og Gish, sem var ein af traustustu leikkonum gullaldartímans í Hollywood og fékk því miður aldrei óskarinn þrátt fyrir margar ógleymanlegar túlkanir, glansar þarna. Widmark var svo góður við hlið John Wayne í The Alamo árið 1960, einni bestu vestramynd allra tíma. The Alamo var hiklaust besta vestramyndin hans Widmarks.



Í hinni stjörnum prýddu Judgment at Nuremberg (sjá klippu) árið 1961 var Widmark í hlutverki Lawsons og leiftraði þar. Handritið er yndislegt og myndin ein af þessum tímalausu klassíkerum sem allir kvikmyndaunnendur verða að sjá - sérstaklega gaman að sjá einmitt kraftmikla túlkun í Widmark. Annars er þetta ein þessara kvikmynda þar sem er mikið og gott persónugallerí og varla veikan blett að finna í leiktúlkunum. Aðrar góðar myndir Widmark á sjöunda áratugnum voru Two Rode Together, Ford-myndin Cheyenne Autumn, Madigan og The Bedford Incident.



Eftirminnilegasta leiktúlkun Widmarks á síðari tímum er hiklaust þegar að hann lék Hr. Ratchett í Murder on the Orient Express (sjá klippu) árið 1974. Hann er drepinn snemma í myndinni en á samt mörg gullin augnablik. Persónugalleríið er auðvitað yndislegt í þessari snilldarsögu Agöthu Christie og hinn kaldrifjaði bissnessmaður verður eftirminnilegur í túlkun Widmarks, þó að leikkonurnar Lauren Bacall og Ingrid Bergman eigi þar bestu stundirnar auk Albert Finney, sem er brilljant í hlutverki Poirots. Bergman fékk óskarinn fyrir pottþétta túlkun sína á sænska kristniboðanum. Skylduáhorf!



Auk þessa mætti nefna túlkun hans í Rollercoaster (myndin er kannski ekki snilldarverk en túlkun Widmarks á Hoyt er algjör klassi), Blackout (sjá klippuna hér fyrir ofan) Twilight´s Last Gleaming og Against All Odds, en hann glansar enn og aftur þar sem gullna týpan að öfluga vonda karlinum. Eftir Against All Odds sást hann varla leika og ég held að það sé rétt munað hjá mér að hann hafi ekki leikið síðan á níunda áratugnum, allavega man ég ekki eftir neinum stórverkum hans síðan þá.



Richard Widmark var eftirminnilegur og traustur leikari - einn af þeim gömlu góðu sem lagði allt í túlkunina og var sannur í tjáningu. Einn af þessum gömlu risum hvíta tjaldsins sem hafði karakter og kraft í að gera vondu karlana enn harðskeyttari en aðrir og hafði augnaráðið til að krydda frammistöðuna hvort sem hann var að leika hjartahlýja menn eða skepnur í mannsmynd.

Richard Widmark látinn

Athugasemdir

[Haraldur Haraldsson, 26.3.2008 kl. 20:40]

Þarna ertu í essinu þinu Stefán,engin slær þer þarna við/ Blessuð sé myning Richard  Widmark/Halli gamli

[Ægir , 26.3.2008 kl. 21:33]

Skemmtileg minning um fínan leikara hjá þér Stefán! Blessuð sé minnig hans.

 Kveðja Ægir.

p.s. var hann sænsk ættaður?

[Stefán Friðrik Stefánsson, 26.3.2008 kl. 22:06]

Takk kærlega fyrir kommentin og góð orð. Gott að þið höfðuð gaman af að lesa.

Jamm Ægir, faðir Richard Widmark var sænskur.

mbk.

[AK-72, 26.3.2008 kl. 23:26]

Frábær leikari fallinn frá og blessuð sé minning hans. Horfði á eina af myndum hans fyrir aðeins tveimur dögum: Hell and high water þar sem hann lék fyrrum kafbátaskipstjóra fenginn í hættuför, og gerði það af stakri prýði. Widmark hafði einnig þann hæfileika að geta leikið hetjuna og skúrkinn til skiptis og verið trúverðugur sem bæði, og það kannski sést vel í einum af fjölmörgum vestrum hans: The last wagon(færð síðar í visindaskáldsgöuform sem Pitch black) sem var ágætis ræma. Þar fer hann frá því að vera illmennið yfir í að verða að dökkri hetju. Á tímabilinu 50-60 lék hann í fjölmörgum vestrum einnig og mörgum góðum en mæli með að kíkja á Yellow sky, Broken lance og Garden of evil þar sem hann stelur senunni frá Gary Cooper.

Kíkti á imdb og síðasta myndin hans er frá 1991: True colors og svo er það voice-over í sjónvarpsmynd um Lincoln. 

[Stefán Friðrik Stefánsson, 27.3.2008 kl. 00:51]

Takk fyrir kommentið AK-72 og fína viðbót í upptalningu um góð verk Widmarks. Það eru svo margar myndir í viðbót sem ég hefði getað talið upp og vildi helst, en þetta var orðið langt og ágætt. Á allar þessar myndir sem ég tel upp og sá um páskana Kiss of Death, Murder on the Orient Express og ckup on the South Street. Allt virkilega góðar myndir. Kiss of Death var auðvitað myndin sem kom honum á kortið og er hans besta verk, án vafa, en hann gerði svo margt annað frábært að það hefði ekki dugað þetta pistilsbrot til að fara yfir. Skrifaði bara um það sem mér var eftirminnilegast og lét það duga. En þetta var frábær leikari, enda jafnvígur á að vera hetjan og óþokkinn. Þeim fækkar alltaf þessum gömlu góðu frá gullaldarárum Hollywood.

mbk.