Mun David Miliband velta Gordon Brown úr sessi?

Veik pólitísk staða Gordon Brown sem leiðtoga Verkamannaflokksins er öllum ljós eftir sögulegt afhroð í sveitarstjórnarkosningunum á verkalýðsdaginn. Margir innan flokksins horfa nú til David Miliband sem vænlegs leiðtoga ef flokkurinn bætir ekki við sig fylgi á næstu mánuðum og Bretar hafna tilraunum Browns til að bæta stöðu sína innan flokks sem utan. Tilraunir hans til að snúa vörn í sókn með fjölda viðtala virðist hafa mistekist.

Langlíf er sagan af því að Tony Blair hafi helst viljað að Miliband, sem ein af hinum ungu spútnik-stjörnum í skugga leiðtogaferils síns, yrði eftirmaður sinn. Hann hafi hinsvegar ekki talið ráðlegt að berjast gegn því að Gordon Brown tæki við sem flokksleiðtogi og forsætisráðherra fyrir ári. Þá voru samskipti Blair og Brown sannarlega við frostmark eftir ítrekaðar tilraunir Browns til að ná völdum eftir að Blair hafði svikið margfrægt samkomulag þeirra um skiptingu valda við andlát John Smith vorið 1994. Blair var orðinn of veikur til að berjast gegn Brown og fylgismönnum hans.

Taflið hefur snúist við mjög hratt. Á innan við ári er Gordon Brown orðinn jafn veikburða stjórnmálamaður og Tony Blair var eftir áratug við völd. Hann berst fyrir pólitísku lífi sínu, einkum því að leiða Verkamannaflokkinn í næstu þingkosningar. Eftir rósrauða hundrað hveitibrauðsdaga í forsætisráðherraembætti hefur stjórnmálaferill Browns sífellt orðið tragískari og stefnir í algjört skipbrot, hvort sem flokksmenn sparki honum af valdastóli fyrir kosningar eða landsmenn hafni honum í næstu þingkosningum. Afhroðið á fimmtudag var svo skelfilegt fyrir Brown að annað er einfaldlega ekki í kortunum. Íhaldsflokkurinn hefur náð sama flugi og Verkamannaflokkurinn fyrir einum og hálfum áratug.

Miliband virðist vera sá sem flestir horfa til sem framtíðarleiðtoga í flokknum, þegar að Gordon Brown yfirgefur bresk stjórnmál, hvort sem það verður af fúsum og frjálsum vilja eður ei. Miliband varð næstyngsti maðurinn, tæplega 42 ára, við völd í utanríkisráðuneytinu er hann kom þangað í kjölfar þess að Gordon Brown varð forsætisráðherra í júní 2007. Aðeins dr. David Owen var yngri, 38 ára, er hann varð utanríkisráðherra í ríkisstjórn Jim Callaghan árið 1977. Skipan hans í þennan valdamikla póst í breskum stjórnmálum sýndi og sannaði að hann var krónprins flokksins, líkt og Brown áður.

David Miliband hefur útlit krónprinsins og hann hefur persónutöfra svipað því sem einkenndi Tony Blair fyrir um þrettán til fimmtán árum. Margir hvöttu hann til að gefa kost á sér til leiðtogahlutverks í flokknum. Þrálátar kjaftasögur eru um að Tony Blair og helstu lykilmenn hans hafi hvatt hann sérstaklega til að fara fram. Þá fyrst er hann útilokaði opinberlega framboð komu Blair og hans lykilmenn fram og lýstu yfir algjörum stuðningi við Gordon Brown. Kjaftasagan er einmitt sú að Brown og Miliband hafi samið um skiptingu valda, ekki ósvipað því og Blair og Brown gerðu um miðjan tíunda áratuginn.

Enda skrafað um að Brown hafi óttast Miliband, eðlilega, og því aftengt möguleikann á því að hann færi fram gegn sér. Reynt var að bera á móti kjaftasögunum um að dubba hafi átt Miliband upp til leiðtogahlutverks af Tony Blair og nánustu samherjum hans, en það hefur ekki beint hljómað sannfærandi í ljósi þeirra öruggu heimilda sem fylgdu fréttum t.d. Guardian af málinu. Eflaust var það hagur bæði þeirra Browns og Milibands í upphafi að þeir myndu vinna saman. Brown hafði fyrir ári reynsluna og kraft hins þrautreynda statesman, en Miliand með sjarmann og áruna sem einkennir krónprinsinn.

Saman geta þeir unnið vel, rétt eins og Blair og Brown gerðu saman á sínum tíma í frægu samkomulagi sem í raun tryggði Verkamannaflokkinn sem sterkan valkost og byggði undir veldið mikla sem síðar varð með kosningasigrinum 1997. Hefðu þeir tekið rimmu saman hefði staðan eflaust getað orðið allt önnur og kergjan sem hefði komið með leiðtogaslag þeirra á milli hefði orðið flokknum skaðleg til lengri tíma litið. Samkomulagið tryggði stöðu beggja og þeir nutu vissulega góðs af samkomulagi og náðu valdamiklum embættum í stað þess að efna til leiðtogaslags sem hefði sennilega veikt flokkinn.

Staðan hefur breyst á skömmum tíma. Brown riðar til falls og virðist dæmdur til að missa völdin, eftir eindæma klúður og vandræðalega forystu á örlagatímum í breskri sögu. Valdamissir flokksins í sveitarstjórnum um allt land, sem náði hámarki er Rauða Ken var sparkað af borgarstjórastóli í London, var í raun skilaboð kjósenda um að Brown sé ekki að ná tökum á forystu landsmálanna. Enda líta margir á að flokksmönnum í sveitarstjórnum hafi verið hafnað vegna þess að Brown hafi klikkað í hlutverki sínu sem flokksleiðtogi og forsætisráðherra.

Gordon Brown er auðvitað að eldast. Hann nálgast nú sextugt og er ekki lengur hinn ungi framagjarni maður sem var á tíunda áratugnum er kratarnir komust til valda og honum vantaði sárlega ungan og efnilegan arftaka sér við hlið, bæði til að tryggja sína stöðu og eins flokksins á komandi árum. Brown náði í upphafi markmiðum sínum; hann barðist í þrettán ár fyrir því að hljóta völdin í Downingstræti 10. En forsætisráðherraferillinn hefur að mestu leyti verið sorgarsaga og örlög hans eru ekki lengur á eigin valdi.

Brown situr nú rétt eins og Blair undir lokin upp á náð og miskunn þingmanna á aftari bekkjum þinghússins og verður að sitja og standa eins og þeir vilja. Hann hefur misst frumkvæðið og styrk leiðtogans sem getur stýrt af krafti. Brown hefur nú eins og Blair mann á eftir sér sem getur hjólað í hann þegar að síst skyldi. Utanríkisráðherratign Milibands markaði hann sem alvöru leiðtogakandidat í fyllingu tímans og færði honum gríðarleg völd á alþjóðavettvangi og ennfremur á heimavelli.

Miliband talar hikandi um leiðtogaframboð og virðist styðja Brown. Það getur breyst fljótlega ef sama staða verður óbreytt næstu mánuðina og Brown nær ekki frumkvæðinu í sínar hendur, tekst ekki aftur að verða hinn sterki stjórnmálamaður með afgerandi völd og áhrif. Brown er staddur á sömu vegferð nú og John Major á miðjum tíunda áratugnum, að vera dæmdur til að tapa. Erfitt er að berja þá áru af sér og reyna að ná fyrri styrk og myndugleik.

Miliband hefði getað orðið alvöru keppinautur Browns um völdin í fyrra ef Blair hefði treyst honum fyrir alvöru embættum. Blair var frægur fyrir að rækta ekki upp leiðtoga sér við hlið og missti því tökin á Brown þegar að hann féll sjálfur af stalli. Blair ákvað t.d. að velja ekki Miliband sem utanríkisráðherra vorið 2006, þrátt fyrir sögusagnir, sem hefði með því getað byggt hann upp sem leiðtogakandidat gegn Gordon Brown.

Miliband hefur öðlast þann styrk nú, einkum vegna þess að Brown þurfti á honum að halda á sínum tíma, og hann hefur sjálfur sýnt að þar fer leiðtogaefni. Þess vegna verður hann Gordon Brown skeinuhættastur ef staðan verður óbreytt á næstunni. Ekki er ósennilegt að margir kratarnir líti á Miliband sem einu von flokksins í jafnri keppni við David Cameron í næstu kosningum. Þá skipti kjörþokki meira máli en reynslan.

Miliband vill alþjóðlega eftirlitsmenn til Simbabwe