Kennedy á batavegi - umdeildur fjölskylduforingi

Hef verið að fylgjast með fréttum af heilsufari Ted Kennedy, öldungadeildarþingmanns, sem nú dvelst á sjúkrahúsi í Boston. Fátt annað kemst að á bandarískum fréttastöðvunum. Hið fyrsta sem flestum datt í hug er veikindin urðu opinber var hvort Ted hefði fengið heilablóðfall af svipuðu tagi og faðir hans, Joseph Kennedy, fékk á sjöunda áratugnum. Hann gat ekki tjáð sig eftir það og var rúmfastur í HyannisPort í sjö eða átta ár, það sem hann átti ólifað.

Svo virðist vera sem að Ted hafi ekki fengið slag heldur hafi þetta verið flog, en það er rannsakað nú. Stöðvarnar hafa verið duglegar við að sýna myndir frá ferli hans og tala um stjórnmálaferil hans. Ted Kennedy er umdeildur stjórnmálamaður en hann er hluti af einni litríkustu valdaætt bandarískrar stjórnmálasögu. Hann á langan feril að baki og hefur setið í öldungadeildinni vel á fimmta áratug, eða síðan að John bróðir hans varð forseti Bandaríkjanna, en hann var kjörinn í öldungadeildarsæti hans fyrir Massachusetts.

Þegar að bróðir hans, Bobby, var myrtur fyrir fjórum áratugum, í miðri kosningabaráttu til embættis forseta Bandaríkjanna, bjuggust flestir við að Ted myndi feta í fótspor bræðra sinna og sækjast eftir forsetaembættinu. Væntanlega hefði hann getað gert sterkt tilkall til embættisins hefði hann ekki farið svo illa úr Chappaquiddick-málinu á sjöunda áratugnum. Varð hann valdur að dauða einkaritara síns í bílslysi, stakk frá slysstað og tilkynnti ekki um slysið fyrr en mörgum klukkutímum síðar. Hann sat áfram í öldungadeildinni en var stórlega skaddaður pólitískt á eftir.

Hann sóttist síðar eftir forsetaembættinu árið 1980, fór fram gegn Jimmy Carter, þáverandi forseta Bandaríkjanna, en beið lægri hlut í eftirminnilegri baráttu. Einkalíf hans var þá í rúst, ekki aðeins var hann stórlega skaddaður enn af Chappaquiddick heldur var kona hans haldin drykkjusýki. Þau virkuðu ósannfærandi saman, enda hjónabandið komið í strand, og framboðið var aldrei sterkt. Tapið batt enda á valdasögu Kennedy-anna, enda var tapið skaðlegt fyrir Ted. Hann hefur setið í öldungadeildinni síðar, mjög valdamikill innan sinna raða, en mjög umdeildur.

Hef ég ekki farið leynt með aðdáun mína á Kennedy-unum. John F. Kennedy og Bobby Kennedy voru miklir pólitískir snillingar sem sett hafa sögulegt mark á bandarísk stjórnmál, áhrif þeirra hafa náð út fyrir gröf og dauða. Kennedy forseti féll fyrir morðingjahendi á hápunkti ferils síns og Bobby var hársbreidd frá því að ná í Hvíta húsið er hann var myrtur í Los Angeles, hafði unnið forkosningar demókrata í Kaliforníu það kvöld. Skarð hans var mikið. Ted Kennedy hefur verið sterkur talsmaður vissra hópa innan flokksins en aldrei náð styrk og stöðu bræðra sinna.

Enn hefur hann þó mikil áhrif og er óumdeilanlega höfuð Kennedy-fjölskyldunnar. Mótar hann afstöðu fjölskyldunnar til lykilmála. Eftir að hann lýsti yfir stuðningi við Barack Obama í ársbyrjun komu helstu fjölskyldumeðlimir fram opinberlega og gerðu slíkt hið sama. Ethel Kennedy ákvað að styðja Obama með þeim orðum að hann væri eini maðurinn sem hefði komið til sögunnar í bandarískum stjórnmálum í áratugi sem minnti sig á eiginmann sinn, Robert F. Kennedy.

Maria Shriver ákvað að rjúfa hlutleysi sitt sem demókrata við hlið repúblikans, eiginmanns síns, á ríkisstjórastóli í Kaliforníu með því að styðja Obama. Og Caroline Kennedy Schlossberg sagðist styðja hann því að í honum sæi hún hugsjónir og kraft föður síns. Þær tóku sömu afstöðu og Ted frændi, sem ræður ferðinni í Kennedy-fjölskyldunni og hafði markað línur fyrir börn fallinna bræðra sinna, sem hann gekk í föðurstað.

Ted er kominn vel á áttræðisaldur og væntanlega er þetta síðasta kjörtímabil hans á þingi. Reyndar er merkilegt að stjórnmálamenn sitji svo lengi á þingi og sinni störfum áratugum saman. Robert Byrd, þingmaður Vestur-Virginíu er t.d. enn á þingi orðinn háaldraður og farinn heilsu. Eins og flestir muna sat Strom Thurmond í öldungadeildinni fram yfir tírætt, þar til nokkrum mánuðum áður en hann dó.

Flest bendir til að Ted Kennedy muni ná sér vel ef marka má síðustu fréttir að vestan, en væntanlega mun þetta leiða til þess að spurt sé hvort hann fari aftur í framboð. Kjörtímabil hans rennur út að mig minnir árið 2012. Þetta er níunda, sex ára, kjörtímabilið sem hann situr í öldungadeildinni.

Kennedy í rannsóknum

Hefur borgarstjóri sama virðingarsess og áður?

Ekki verður um það deilt að embætti borgarstjórans í Reykjavík hefur verið ein mesta virðingarstaðan í íslenskum stjórnmálum. Á síðustu þrem áratugum hafa þó aðeins tveir borgarstjórar náð að marka sterka pólitíska stöðu og söguleg áhrif; Davíð Oddsson og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir. Að öðru leyti hefur verið lítill stöðugleiki yfir.

Davíð og Ingibjörg Sólrún gegndu embættinu bæði í níu ár; hlutu endurkjör tvívegis og þóttu bæði vinna sterkasta pólitíska sigur sinn í síðasta kjörinu, ári áður en þau héldu í landsmálin. Bæði fóru þau yfir á Alþingi á sama tímapunkti borgarstjóraferilsins. Þau voru sterkir leiðtogar í borgarmálunum, leiðtogar sem mörkuðu línur og voru afgerandi og traust í verkum. Þau voru hinsvegar bæði mjög umdeild - áttu trausta stuðningsmenn og um leið marga pólitíska andstæðinga.

Þau yfirgáfu þó valdasess í borgarmálunum með mjög ólíkum hætti; Davíð varð forsætisráðherra við lok borgarstjóraferilsins og var reyndar bæði borgarstjóri og forsætisráðherra í tvo mánuði samfellt, en Ingibjörg Sólrún mistókst að komast á þing við lok síns borgarstjóraferils árið 2003 og var óbreyttur borgarfulltrúi og varaþingmaður í rúm tvö ár, áður en hún tók sæti á þingi, þar sem hún hafði verið áður en hún varð borgarstjóri fyrir Kvennalistann. Bæði skildu eftir sig mikið tómarúm og gekk illa að velja eftirmenn þeirra og við tók óstöðugleikatímabil.

Sennilega var eftirleikurinn erfiðari fyrir sjálfstæðismenn árið 1991, þó að þeir hefðu hreinan meirihluta. Ekki náðist samstaða um nýjan borgarstjóra í hópi borgarfulltrúa, þó þeir væru tíu talsins eftir sögulegan sigur sjálfstæðismanna vorið 1990. Svo fór að Markús Örn Antonsson, þáverandi útvarpsstjóri, tók við, en hann hafði verið borgarfulltrúi 1970-1985 og forseti borgarstjórnar 1983-1985. Hann sagði af sér embættinu tæpum þrem árum síðar, 80 dögum fyrir kosningar, þegar að allt stefndi í afhroð sjálfstæðismanna gegn nýstofnuðum R-lista.

Árni Sigfússon tók við embættinu í kjölfarið og sat í rúma 80 daga á borgarstjórastóli en mistókst að sigra R-listann undir forystu Ingibjargar Sólrúnar. Enginn hefur setið skemur á borgarstjórastóli. Eftirmaður Ingibjargar Sólrúnar varð Þórólfur Árnason. Þótti honum takast að ná góðum tökum á embættinu í upphafi, þó hann væri aðeins embættismaður, sá fyrsti frá því Egill Skúli Ingibergsson, forveri Davíðs, sat á valdastóli á vinstritímabilinu 1978-1982. Pólitískt umboð Þórólfs var þó veikt og hann féll með miklum skelli vegna olíumálsins.

Óstöðugleiki einkenndi því embættið eftir að Davíð hætti og sérstaklega nú eftir að Ingibjörg Sólrún hrökklaðist frá völdum. Frá því að hún hætti hafa fimm borgarstjórar setið við völd á fimm ára tímabili og stefnir flest í að sá sjötti bætist við áður en tímabilið er úti. Hafa þrír setið á þessu kjörtímabili, frá árinu 2006, sem er reyndar sami fjöldi og á síðasta kjörtímabili. Stöðugleikinn er því enginn orðinn og eðlilega er talað um ítalskt ástand í borgarmálum. Engin kjölfesta er og Sjálfstæðisflokknum hefur mistekist að tryggja hana.

Eðlilegt er því að spyrja sig hvort að borgarstjóraembættið hafi sama virðingarsess og áður. Staða þess hefur klárlega breyst. Ekki er lengur öruggt að borgarstjóri sitji lengi við völd og marki sér áhrif og sess með valdasetu sinni. Síðustu borgarstjórar hafa allir verið hálfgerður millileikur, biðferli eftir sterkum leiðtogum, enda setið skamma stund við völd og ekki tekist að mynda sterkan meirihluta og tryggja sterka forystu, eins og t.d. Davíð og Ingibjörgu tókst. Þó Ingibjörg hafi hrökklast af stóli markaði hún þó vissulega sess.

Hefð er fyrir því að gerðar séu brjóstmyndir af borgarstjórum í sögu Reykjavíkurborgar. Síðast var afhjúpuð brjóstmynd af Davíð Oddssyni í nóvember 2006. Nú er því verið að vinna að því að gera brjóstmynd af Markúsi Erni. Þá tekur við Árni Sigfússon, Ingibjörg Sólrún, Þórólfur Árnason, Steinunn Valdís Óskarsdóttir, Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, Dagur B. Eggertsson og Ólafur F. Magnússon.

Brátt bætist svo við sennilega næsti borgarstjórinn, sá verður hinn tuttugasti. Stóra spurningin er hvort að tuttugasta borgarstjóranum muni takast að tryggja sterka stöðu sína. Stöðugleikinn er ekki meiri en svo að ekki er víst hvaða flokki hann muni tilheyra, en miðað við stöðuna í dag mun hann verða nýr leiðtogi Sjálfstæðisflokksins.

En það er fátt öruggt í þessu. Á þessum afmælisdegi er fyrst og fremst mikilvægt að hugsa hlýlega til myndhöggvaranna. Þeir eiga mikið verk fyrir höndum á næstu árum.

Embætti borgarstjóra 100 ára

Hver mun kaupa útgáfuréttinn á Laxness?

Mikil tíðindi hljóta það að teljast þegar að útgáfuréttur á ævistarfi Nóbelsskáldsins Halldórs Kiljans Laxness er auglýstur til sölu í dagblaði sisvona. Eðlilega spurt um hver muni eiginlega kaupa lagerinn og verða útgefendur þessa veglega safns ritverka sem eru einstök í íslenskri bókmenntasögu - enda ekki um það deilt að Halldór er sannkallað þjóðarskáld, einn merkasti Íslendingur og rithöfundur 20. aldarinnar.

Hef jafnan borið mikla virðingu fyrir bókum hans og þeirri ritsnilld sem einkennir þær. Halldór sjálfur var auðvitað um margt stórmerkilegur maður og áhugavert að lesa bækur um ævi hans og verk. Ekki aðeins opinberu ævisögurnar heldur, og ekki síður, ævisögu Halldórs eftir Hannes. Þó fyrsta bindið sé umdeilt og mikil læti hafi verið vegna þess er heildarverkið mjög vel gert, sérstaklega annað bindið, sem er með betri ævisögum sem ritaðar hafa verið síðustu ár að mínu mati, þar sem umdeildum kafla á ævi Halldórs er lýst opinskátt.

Einn og hálfur áratugur er liðinn síðan að ég keypti allar bestu bækurnar hans Halldórs. Verk hans höfðuðu mjög til mín og ég las þær upp til agna. Var á þeim aldri að það mótaði mig talsvert og ég held að öllum unglingum sé hollt að lesa verkin hans Halldórs. Allavega gaf það mér mikið. Ólafur heitinn Ragnarsson vann gott verk við að gefa út bækurnar aftur og gera þær vinsælar að nýju, kynna yngri kynslóðum þetta heildarsafn. Og fáir rituðu skemmtilegar og einlægar um Halldór en einmitt Ólafur.

Og nú er þetta ævistarf til sölu. Hver ætli að muni bjóða best í kjölfar þessarar litlu en merkilegu Moggaauglýsingu.

Allur lager verka Halldórs Laxness til sölu

Hversu lengi mun farsinn í borginni standa?

Stærsta vandamál borgarstjórnarflokks Sjálfstæðisflokksins er að hann er höfuðlaus her, án sterks leiðtoga. Enn hefur ekki verið tekið á þeim vanda þó hann hafi blasað við mánuðum saman, eftir að Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson gufaði upp sem sterkur leiðtogi vegna eigin pólitískra afglapa. Farsinn heldur áfram. Hversu lengi mun hann standa? Ætlar virkilega enginn að taka það verkefni að sér að leiða Vilhjálm af velli?

Ummæli formanns Sjálfstæðisflokksins um krísuna í borgarmálunum vekja athygli. Forysta flokksins ákvað að gera nákvæmlega ekki neitt í febrúar þegar að öllum með snefilsvit á pólitík varð ljóst að foringinn var fallinn af stalli sínum, hafði ekki lengur stöðu og styrk til að vera leiðtogi flokksins áfram. Það var mikil pólitísk áhætta að leyfa þessu ástandi að dankast og taka ekki á því, annað hvort af borgarfulltrúunum sjálfum eða formanni flokksins sem átti að vera fullkunnugt um stöðuna. Sú áhætta hefur reynst dýrkeypt. Staðan hefur aðeins versnað og er nú afhroð Sjálfstæðisflokksins í borginni í kortunum.

Með því að taka þessa áhættu vegna eins manns ákvað forysta Sjálfstæðisflokksins og kjörnir fulltrúar hans í Reykjavík að taka hagsmuni eins manns fram yfir hagsmuni Sjálfstæðisflokksins. Undarlegt var það miðað við hin fleygu ummæli sem falla á hátíðarstundum að enginn einn maður eigi að vera æðri flokknum. Ekki gilti það á örlagastundu borgarmálanna, þegar að þurfti að taka til og öllum var ljóst hver staðan var orðin. Efast um að nokkur einasti maður í innsta hring mála á þeim tímapunkti telji áhættuna hafa verið þess virði. Nýjustu kannanir eru afgerandi áfellisdómur yfir þessum leiðtoga og um leið verkum hans á leiðtogastóli.

Og kjaftasögurnar blómstra um það hver eigi að taka við af leiðtoganum. Í vikunni gaf Ingvi Hrafn Jónsson afdráttarlausan stuðning sinn við Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson upp á bátinn og fiskaði sér annað borgarstjóraefni, Júlíus Vífil Ingvarsson, sem sat í fimmta sæti framboðslistans í kosningunum 2006 og tapaði slag um annað sætið við Hönnu Birnu Kristjánsdóttur. Ingvi Hrafn hafði varið "Gamla góða Villa" með kjafti og klóm í allan vetur og var argur yfir því í febrúar að fólki óraði fyrir því að hann ætti að fara frá. Eitthvað er sú vörn farin upp fyrir, enda talaði Ingvi Hrafn á fimmtudag með þeim hætti að spilið væri búið hjá Villa. Sem það auðvitað er.

Þessi staða hefur verið í kortunum mánuðum saman. Eiginlega er það grátlegt að fyrst nú séu sumir að átta sig á því sem hefur verið augljóst mjög lengi. Enn er verið að velta þessari augljósu spurningu síðustu mánaða fyrir sér. Tími Vilhjálms Þ. er liðinn - enn velta sumir þeir sem næst honum standa fyrir sér hvort hann taki þessa ákvörðun á næstunni. Þvílíkt og annað eins. Þetta er kristalsdæmi þess þegar að hagsmunir eins manns eru teknir fram yfir flokkshag. Og svo draga þeir fram gamla frasann um hagsmuni flokksins á tyllidögum. Ættu þó að hafa það í heiðri þegar mest á reynir. 

Þessi farsi er skaðlegur fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Afleitt er að ekki enn hafi verið tekið af skarið og valinn nýr leiðtogi, ekki aðeins leiðtogi til að marka línur sem borgarstjóri að ári heldur til að huga að næstu kosningum. Öllum er ljóst að núverandi leiðtogi markar engar línur lengur til framtíðar. Hans tími er liðinn. Hik þeirra sem næst honum standa að fylgja honum af velli er með ólíkindum og þeim til skammar.

Borgarstjóri mun leiða

Geir talar mjög afgerandi gegn ESB-aðild

Óhætt er að segja að Geir H. Haarde, forsætisráðherra, tali það afgerandi gegn ESB-aðild að nær útilokað sé að Sjálfstæðisflokkurinn færist í ESB-átt í formannstíð hans. Hef reyndar ekki heyrt hann tala jafn afgerandi gegn ESB í langan tíma og vekja þessi ummæli athygli vegna umræðunnar síðustu vikurnar. Væntanlega verður mikil umræða um Evrópumálin á næsta landsfundi, haustið 2009, en afar litlar líkur eru á því að tekin verði upp önnur stefna en flokkurinn hefur nú.

Væntanlega markar Geir þarna stefnu Sjálfstæðisflokksins á næstu árum, einkum í aðdraganda næsta landsfundar að ári, en þessi orð eru það afgerandi að hverfandi líkur eru á því að hann sem formaður Sjálfstæðisflokksins muni leggja sérstaka áherslu á málið í næstu alþingiskosningum verði hann áfram formaður flokksins og forsætisráðherra, eða beiti sér fyrir því á landsfundi.

Í málefnasamningi Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar er ekki lögð áhersla á Evrópusambandsaðild og er augljóst að stjórnarflokkana greinir á um hvaða stefnu eigi að móta þar, nægir að líta á stefnu flokkanna fyrir síðustu kosningar og á landsfundi beggja flokka í apríl 2007. Í þeim efnum hafa flokkarnir orðið sammála um að vera ósammála og málið ekki á dagskrá á tímabilinu.

Vel má vera að ESB verði kosningamál í næstu alþingiskosningum. Þrátt fyrir umræðu um ESB síðustu árin hefur það aldrei verið hjartans mál heillar kosningabaráttu. Samfylkingin fór í ESB-átt fyrir kosningarnar 2003 en tók ekki skrefið til fulls og ekki heldur í aðdraganda kosninganna 2007. Framsókn gældi við ESB fyrir kosningarnar 2003 en fetaði ekki skrefið er á reyndi.

Geir H. Haarde hefur talað mjög afgerandi og greinilegt að ekki mun flokkurinn taka ESB-skref undir forystu hans. Í ljósi sterkrar stöðu hans innan flokksins er mjög ólíklegt að sá kúrs breytist á kjörtímabilinu.

Geir: Ég vil ekki ganga í ESB

11 ára drengur sem lítur út eins og varúlfur

Varð eiginlega alveg orðlaus þegar að ég heyrði sögu hins ellefu ára drengs, Pruthviraj Patil, sem nefndur hefur verið varúlfsdrengurinn vegna þess að andlit hans er þakið hárum, á erlendri fréttastöð í kvöld. Hann hefur frá bernskuárum þjást af Hypertrichosis-sjúkdómnum, sem leiðir til hárvaxtar sem ekkert er ráðið við.

Patil er eitt af undrum læknissögunnar. Mér skilst að fimmtíu manns hafi fengið þennan sjúkdóm og er ekkert hægt að gera nema laser-meðferð en hún stöðvar ekki hárvöxtinn nema í örfáar vikur, þá fer allt aftur á sömu leið. Hefur honum verið strítt mjög og er eins og sýningardýr í dýragarði hvar sem hann fer, þar sem allir vilja skoða hann og þreifa á andliti hans sem þakið er hárum. Eitt er að sjá ljósmyndirnar af honum en enn meira sláandi að sjá fréttamyndirnar.

Alltaf heyrir maður svosem eitthvað nýtt, en það hlýtur að vera skelfilegt að vera ellefu ára gamall fastur í viðjum þessa sjúkdóms. Þvílík örlög. Vonandi verður hægt að gera eitthvað fyrir hann.