Fjarar mjög hratt undan Tony Blair

Eftir þrjá mánuði hefur Verkamannaflokkurinn verið við völd í Bretlandi í áratug. Á þessum tímamótum í breskum stjórnmálum hafa breskir kjósendur endanlega fengið nóg af Tony Blair og stjórnmálaferli hans. Tæp 60% landsmanna vilja að forsætisráðherrann hætti strax - er aðeins er litið til stuðningsmanna Verkamannaflokksins vilja aðeins 43% þeirra að hann haldi áfram. Blair tilkynnti 7. september sl. að hann myndi hætta í stjórnmálum innan árs og verði farinn frá völdum fyrir júlílok.

2. maí 2007 er dagsetning sem Blair vill ná að ríkja enn á til þess að komast í sögubækurnar. Þá er áratugur frá því að hann kom brosandi og með sögulegum hætti í Downingstræti á bylgju stórsigurs og velvildar flestra kjósenda. Hann var yngsti forsætisráðherra breskrar stjórnmálasögu og Verkamannaflokknum hafði tekist að berja Íhaldsflokkinn niður eftir átján ára stjórnarandstöðu. Blair varð tákngervingur nýrra tíma og tók við embættinu með mesta stuðning í skoðanakönnunum í sögu mælinga.

En nú er komið að nöpru endalokunum í sinni köldustu mynd. Stjórnmálaferill forsætisráðherrans er orðin sorgarsaga sem hann hefur enga stjórn á. Hann er orðinn hataður og óvinsæll meðal þegna sinna og meira að segja stór hluti flokksmanna hans hefur misst allt traust til hans. "Cash-for-honours"-skandallinn er að ganga endanlega frá pólitískum ferli forsætisráðherrans. Hann hefur enga stjórn lengur á stöðu mála. Versni staðan enn frekar verður hann að segja af sér embætti með skömm. Það vill hann forðast í lengstu lög.

Þegar að pólitískur ferill Tony Blair verður rakinn síðar meir mun Íraksmálið væntanlega verða þar ofarlega á baugi. Það er eitt stærsta mál hans ferils og grafskriftin sem því fylgir er öllum ljós sem með hafa fylgst. Oftar en þrisvar á fjórum árum Íraksstríðsins var hann nærri kominn að því að hrökklast frá embætti. Tæpast stóð hann sumarið 2003 þegar að vopnaeftirlitsmaðurinn dr. David Kelly fyrirfór sér. Hann stóð það mál af sér, með naumindum þó, og hvítþvottaskýrslan var svo augljóslega lituð og undarleg að enn er um talað. Íraksstríðið eyðilagði pólitíska arfleifð Blairs, það blasir við öllum.

Hvað er hægt að segja um Blair þegar að hann fer? Hann hafði jú vissulega níu líf kattarins og tókst svipað oft að sleppa frá afsögn og skammarlegum pólitískum endalokum. Hann reddaði sér fyrir horn síðast í september er litlu sem engu munaði að hallarbylting yrði gerð. Hann beygði sig undir óvildarmennina til að redda sér og varð að gefa upp dagsetningu til að hann næði valdaafmælinu í maí. Það var eina ambítíón Blairs þá - að geta staðið brosandi vígreifur í dyragættinni í Downingstræti, rétt eins og Thatcher árið 1989. Hann fer þó þaðan eins og Thatcher; skaddaður og rúinn í gegn.

Einu sinni fannst mér Tony Blair vera einhvers virði, ég viðurkenni það fúslega. Mér fannst John Major aldrei spes. Það að Thatcher skyldi ekki þekkja vitjunartíma sinn var mikill pólitískur harmleikur og öflugur eftirmaður kom ekki til sögunnar. Major dugaði, en ekki hótinu meira en það. Hann virkaði á mig og flesta aðra sem meinleysislegt grey sem reyndi sitt besta og tókst hið ómögulega; að vinna kosningarnar 1992. En honum var sturtað út fimm árum síðar. Þó að ég vonaði lengi að Major hefði það fannst mér ferskleiki yfir innkomu Blairs, enda var hann byrjun á einhverju nýju. Hann hlýtur að hafa valdið mestu stuðningsmönnum sínum gríðarlegum vonbrigðum.

Þeir segja spekingarnir sem ég met mest hjá Guardian að Gordon Brown sé enn nógu sterkur til að halda það lengi út að geta tekið við af honum Blair fyrir haustvindana. Það hafa orðið sættir milli hans og helstu Blair-istanna og Brown fær að öðlast lyklavöldin þegar að Blair fer loksins. Brown hefur beðið í árafjöld eftir tækifærinu. Fær hann að blómstra í embættinu? Er hann ekki orðinn einn þeirra krónprinsa sem biðu of lengi? Getur hann blómstrað í slag við David Cameron? Þetta er stóra spurning breskra stjórnmála nú.

Nú stendur nefnilega Brown blessaður og fellur með arfleifð Blairs. Hann tekur hana nefnilega í arf með öllu því vonda og beiska sem henni fylgir. Nú verður fróðlegt að sjá hvort að skotinn plotteraði stendur undir þeirri arfleifð er Teflon-Tony keyrir inn í sólsetrið í eftirlaununum á besta aldri.

Flestir Bretar vilja að Blair hætti þegar í stað skv. könnun