Tony Blair segir af sér 9. maí - Brown krýndur?

Breskir fjölmiðlar eru farnir að fullyrða að Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, muni segja af sér sem leiðtogi Verkamannaflokksins miðvikudaginn 9. maí og muni yfirgefa Downingstræti 10 eigi síðar en um miðjan júní eftir leiðtogakjör, þ.e.a.s. fari einhver fram af alvöru gegn Gordon Brown, fjármálaráðherra, sem verður æ ólíklegra. Það er viku eftir tíu ára valdaafmæli Verkamannaflokksins og nokkrum dögum eftir héraðskosningar sem flest bendir til að verði flokknum erfiðar. 

Áratugur er liðinn frá sögulegum kosningasigri Verkamannaflokksins á verkalýðsdaginn, 1. maí 1997. Sólarhring síðar kom Tony Blair sigri hrósandi í Downingstræti hafandi fengið umboð Elísabetar II til stjórnarmyndunar og sem leiðtogi nýrra tím, vonarneisti annarra tíma, annars flokks með aðrar og ferskari hugmyndir. Þar var hann hylltur sem sigurhetja og var maður fólksins. Hann naut fyrstu mánuðina og eiginlega fyrsta valdaárið sitt sögulega mikils stuðnings sem forsætisráðherra. Fyrsta kjörtímabilið var sem draumur fyrir hann og kratana. Síðan hefur syrt heldur betur í álinn.

Það verða pólitísk þáttaskil með brotthvarfi Tony Blair af hinu pólitíska sjónarsviði. Það leikur enginn vafi á því. Hann hefur verið þungavigtarmaður á þessum vettvangi og markað merkileg skref. Hann hefur verið umdeildur og hann hefur bæði verið vinsæll og óvinsæll. Ég mun aldrei gleyma þeirri bylgju stuðnings og krafts sem hann fetaði á til valda vorið 1997. Sigur hans var fyrirsjáanlegur. Blair tókst að leggja Íhaldsflokkinn þetta vor með ótrúlega afgerandi hætti.... og hann var þá vinsælasti forsætisráðherrann í breskri stjórnmálasögu.

Það er ekki óvarlegt að fullyrða að Blair sé nú aðeins svipur hjá sjón þess stjórnmálaleiðtoga sem klappað var fyrir er hann kom sem forsætisráðherra fyrsta sinni þann 2. maí 1997 í Downingstræti 10.  Það var ótrúleg sigurstund. Verkamannaflokkurinn hafði verið í eyðimörk í tvo áratugi. Flokkurinn átti að baki ótrúlega ólánssögu og brostnar vonir flokksmanna eftir fjóra skaðlega ósigra fóru ekki framhjá neinum. Ég var um daginn að horfa á nokkrar ræður Blairs sem ég átti á spólu. Það voru ræðurnar sem hann flutti 1. maí 1997, vígreifur eftir kosningasigurinn mikla, og 31. ágúst 1997, sem forsætisráðherra fólksins við dauða Díönu, ræða sem hafði mikil áhrif.

Það hefði fáum órað fyrir þessa daga á miðhluta ársins 1997 að hann ætti eftir að enda sem óvinsæll og einangraður flokksleiðtogi, maður sem væri að fjara út. En það fór svo. Það eru engin tíðindi lengur að hann sé að fara. Innri ólga gerði það að verkum innan Verkamannaflokksins í september að hann gat ekki beðið með yfirlýsinguna miklu og hann var allt að því neyddur til að leggja niður skottið. Hann varð að gefa upp árstímaramma fyrir leiðarlokin. Það var gríðarlegt pólitískt áfall fyrir hann að missa stjórn á þeirri atburðarás. Hann hefur veslast upp sífellt alla tíð síðan. En hann varð að gera þetta til að afstýra því að enda eins og Thatcher.

Mesti veikleiki öflugs leiðtoga er oft á tíðum að missa yfirsjón á því hvenær hann er orðin byrði. Thatcher klúðraði sínum pólitísku endalokum með eftirminnilegum hætti. Það hvernig valdaferli hennar lauk var áminning þess að hætta ber leik þá er hann hæst stendur. Blair festist í sama vandræðagangi að mínu mati. Sá var þó munurinn að hann gaf alltof snemma út þá yfirlýsingu að hann færi ekki í fjórðu kosningarnar. Það hvernig hann sveik margfrægt samkomulag við Gordon Brown um skiptingu valda eftir dauða John Smith hafði líka áhrif. Hann hefur veslast upp og fer skaddaður af stóli.

Tony Blair fór líka illa á Íraksmálinu. Það eyðilagði hann sem sterkan leiðtoga jafnaðarmanna í Evrópu. Hann var umdeildur og hann bognaði, varð ekki lengur afgerandi leiðarljós þeirra. Samt segist Blair ekki sjá eftir neinu. Ég sá um daginn viðtal með honum á Sky, þetta var svona eitt þeirra viðtala þar sem hann fetar skref fyrir skref út af sviðinu. Þessi spinnmennska hans er orðin yfirborðskennd og klén. Kannski fór spinnmennskan mikla með hann. Festist þessi sterki jafnaðarmannaleiðtogi ekki bara í eigin vef? Það er freistandi að telja svo vera.

En leiðarlokin eru framundan á næstu vikum. Það verður fróðlegt að sjá hvernig eftirmaður hans verður valinn. Svo virðist vera að Skotinn Gordon Brown sé með þetta algjörlega í hendi sér. Hann hefur ekki enn fengið afgerandi keppinaut. Það voru stórtíðindi um síðustu helgi er umhverfisráðherrann David Miliband, vonarstjarna Blair-armsins, lýsti yfir stuðningi við Brown, eftir að hafa hlotið áskoranir víða að um að fara fram. Segja má að hann hafi verið sá eini sem átti möguleika í Brown. Það er talið mjög ólíklegt að hann fái alvöru keppni úr þessu.

Það sem mest vekur þó athygli núna eru héraðskosningarnar á Englandi á fimmtudag í næstu viku, sólarhring eftir áratugs valdaafmæli Blair og Verkamannaflokksins. Það stefnir allt í mikinn ósigur Verkamannaflokksins í Skotlandi. Það verður gríðarlega mikið áfall fyrir Blair að fara frá með það á bakinu og Brown yrði sneyptur tæki hann við eftir þau ósköp.