Umhverfi og þróunaraðstoð í brennidepli hjá G8

Leiðtogafundur átta helstu iðnríkjanna fór fram í Heiligendamm í Þýskalandi í vikunni og var þetta sá 33. í röðinni. Hópur leiðtoga valdamestu iðnríkja heims var stofnaður árið 1975. Fyrst í stað voru sex lönd í samstarfinu: Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Ítalía, Japan og V-Þýskaland. Það var í nóvember 1975 sem þáverandi leiðtogar landanna hittust í fyrsta skipti saman í Rambouillet í Frakklandi í boði Valéry Giscard d'Estaing, þáv. forseta Frakklands, og ákveðið var að funda framvegis árlega að sumarlagi.

Alla tíð síðan hafa þjóðirnar skipst á að halda fundinn og leiða starfið á fundinum. Ári eftir fyrsta fundinn, árið 1976, bættist Kanada í hóp þjóðanna sex. Hópurinn var óbreyttur í rúma tvo áratugi eftir það. Allt frá árinu 1991, við lok kalda stríðsins, hefur Rússland þó verið hluti fundarins en varð ekki fullgildur aðili í hópnum fyrr en árið 1998, er Boris Jeltsin, þáverandi forseti Rússlands, varð fyrsti leiðtoginn frá þessu forna fjandveldi vesturríkjanna til að vera tekinn í þeirra hóp. Rússland var gestgjafi G8-fundanna fyrst fyrir ári, en þá var fundað í St. Pétursborg.

Fundað var í Heiligendamm vegna þess hversu staðurinn er fjarlægur og auðvelt að loka leiðtogana af án truflunar. 12 kílómetrum frá fundarstaðnum á Kempinski Grand Hotel var lokað á alla aðkomu og því voru leiðtogarnir vel fjarlægir öllum mögulegum mótmælum. Fundinn sátu Angela Merkel, kanslari Þýskalands, Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, Vladimir Putin, forseti Rússlands, George W. Bush, forseti Bandaríkjanna, Stephen Harper, forsætisráðherra Kanada, Nicolas Sarkozy, forseti Frakklands, Romano Prodi, forsætisráðherra Ítalíu, og Shinzo Abe, forsætisráðherra Japans. Þetta er aðeins í annað skiptið í sögu félagsskapar þjóðanna sem kona er gestgjafi fundar þeirra, en Margaret Thatcher var gestgjafi leiðtogafundarins í London í júlí 1984.

Fyrirsjáanlegt er að Blair og Putin sitji nú sinn síðasta leiðtogafund. Blair mun láta af embætti eftir átján daga. Ljóst hefur verið frá 10. maí sl. að Blair myndi láta af embætti 27. júní, þrátt fyrir að Gordon Brown hefði enga samkeppni hlotið um leiðtogastöðu Verkamannaflokksins og hann hefur verið í biðleik eftir völdunum í um mánuð. Kjörtímabili Putins lýkur í mars á næsta ári og skv. stjórnarskrá getur hann ekki boðið sig fram að nýju. Ægivald hans er mikið í Rússlandi og hann náði að sigra kosningarnar 2004 strax í fyrri umferð. Hann hefur ekki lokað á það að gefa kost á sér í kosningunum 2012. Af þeim leiðtogum sem sitja fundinn hefur Blair setið flesta, enda hefur hann verið forsætisráðherra Bretlands allt frá því í maímánuði 1997.

Það er ekki undarlegt að umhverfismál og þróunaraðstoð hafi verið aðalmál fundarins að þessu sinni. Þetta eru lykilmál á veraldarvísu og munu verða um nokkuð skeið. Það blasir við. Þau þáttaskil urðu í Heiligendamm að leiðtogarnir náðu samkomulagi í loftslagsmálum. Samkomulagið var mikill persónulegur sigur fyrir gestgjafann, Angelu Merkel, þó að vissulega hefðu tillögur fundarins ekki náð því sem hún sóttist fyllilega eftir, en hún vildi að útblástur yrði minnkaður um helming fyrir árið 2050. Andstaða Bandaríkjanna, sem er alkunn og sást t.d. í því verklagi Bandaríkjastjórnar að staðfesta ekki Kyoto-samkomulagið, varð til þess að stoppa alhliða tímamótasamkomulag.

Stórt mál fundarins voru augljós kólnunarmerki í samskiptum vesturveldanna og Rússlands vegna fyrirhugaðs eldflaugavarnarkerfis Bandaríkjanna í Póllandi og Tékklandi. Pútín hótaði því í aðdraganda fundarins að beina kjarnorkuvopnum lands síns að Evrópuríkjum ef af áformunum yrði. Lýstu Tony Blair og Angela Merkel sérstaklega yfir áhyggjum sínum og töldu hótunartal Putins afleitt. Það var merkilegt að sjá á fundinum stemmninguna milli Bush og Putins. Þar voru fögur bros en mjög kalt á bakvið. Það styttist í pólitísk endalok Putins og verður fróðlegt að sjá hvað taki við í Rússlandi þegar að pólitísku ægivaldi hans sleppir, en allt frá afsögn Jeltsins hefur Putin verið sem risi þar.

Á leiðtogafundi G8 í Gleneagles í Skotlandi sumarið 2005 voru þróunarmálin lykilmál og beitti Tony Blair sér sérstaklega fyrir fundarsamþykktum í þeim efnum. Samkomulag milli þjóðanna um stóraukið fé til þróunarmála í Afríku var þar kynnt. Ekki hefur verið staðið við það að fullu að mati Bob Geldof og Bono. Voru þeir sem skuggi á eftir leiðtogunum allan fundinn í Þýskalandi. Var á lokadegi fundarins samþykkt að setja jafnvirði 60 milljarða Bandaríkjadala, um 3600 milljarða íslenskra króna, í baráttuna gegn alnæmi í Afríku. Geldof og Bono voru ekki sáttir og kölluðu eftir efndum þess sem kynnt var í Gleneagles. Kallaði Geldof fundinn í Heiligendamm farsa.

Að ári verður leiðtogafundur átta helstu iðnríkja heims haldinn í Toyoko í Hokkaido í Japan. Gestgjafi fundarins þá verður forsætisráðherra Japans. Alls óvíst er hver hann verði á þessari stundu. Pólitísk staða Shinzo Abe, forsætisráðherra Japans, er mjög ótrygg vegna hneykslismála þar í landi. Fjarri því er öruggt að honum takist að halda völdum í þingkosningum í sumar. Fyrir þá sem vilja kynna sér dagskrá fundarins og meginatriði um hann er eindregið bent á að líta á heimasíðu hans.

G8-ríkin samþykkja að veita 60 milljarða dala í baráttunni gegn alnæmi í Afríku