Þjóðin kynnist Luciu - tengdadóttirin segir sína sögu

Lucia Celeste Molina Sierra, tengdadóttir Jónínu Bjartmarz, sagði sögu sína á Stöð 2 í kvöld. Þar kynntist þjóðin loksins henni, en segja má að Lucia hafi undanfarna daga verið ein mest umtalaða kona landsins. Mál hennar í tengslum við að hún fékk ríkisborgararétt hefur vakið mjög mikla athygli.

Hún hefur dregist inn í flókið pólitískt mál á lokaspretti kosningabaráttunnar og eflaust fengið stærri sess í huga landsmanna en hún vildi með umsókninni. Það er enginn vafi á því að Lucia er klár og glæsileg kona, hún kom glæsilega fram í kvöld.

Þetta er auðvitað mjög vandræðalegt mál í alla staði, bæði fyrir Luciu og ráðherrann, tengdamóðurina, og eiginlega fjölskyldu hennar alla í raun. Hinsvegar verður fróðlegt að sjá hvort að einhverjir verði eftirmálar þess. Skotin ganga á milli ráðherrans og dægurmálaþáttarins Kastljóss og enginn vill gefa eftir þannig séð, enda eiga báðir aðilar heiður að verja.

En það er svo sannarlega ljóst að fáir nýjir íslenskir ríkisborgarar hafa fengið meiri umfjöllun en einmitt Lucia, ef frá er talinn skáksnillingurinn Bobby Fischer. Hinsvegar er þetta ekki jákvæð umfjöllun. Þetta vinnuferli hefur valdið miklum deilum og pólitískum vangaveltum.

Og allir velta því fyrir sér hver pólitísk staða tengdamóðurinnar verður er á hólminn kemur í lok næstu viku, þegar að kjósendur greiða atkvæði í kjördæmi hennar og ræðst hvort hún heldur pólitískum sess sínum á þingi, burtséð frá ráðherraembættinu.

Vond staða Framsóknar í Kraganum - fellur Siv?

Skv. kjördæmakönnun Gallups í Suðvesturkjördæmi mælist Sjálfstæðisflokkurinn með fimm kjördæmakjörna þingmenn og tæplega 42% fylgi. Framsóknarflokkurinn nær ekki þingmanni, mælist aðeins með 6,5% fylgi og því er Siv Friðleifsdóttir, heilbrigðisráðherra, utan þings. Samfylkingin stendur nærri kjörfylginu en VG hækkar mjög frá kjörfylginu vorið 2003, en missir nokkuð fylgi hinsvegar frá nýlegum kjördæmakönnunum. Frjálslyndir eru nokkuð langt frá því að ná inn manni og Íslandshreyfingin nær ekki flugi.

Sjálfstæðisflokkur: 41,6% (38,4%)
Samfylkingin: 29,7% (32,8%)
VG: 14,8% (6,2%)
Framsóknarflokkur: 6,5% (14,8%)
Frjálslyndi flokkurinn: 4,9% (6,7%)
Íslandshreyfingin: 2,5%

Þingmenn skv. könnun

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir (Sjálfstæðisflokki)
Bjarni Benediktsson
Ármann Kr. Ólafsson
Jón Gunnarsson
Ragnheiður Elín Árnadóttir

Gunnar Svavarsson (Samfylkingu)
Katrín Júlíusdóttir
Þórunn Sveinbjarnardóttir
Árni Páll Árnason

Ögmundur Jónasson (VG)

Fallin skv. könnun

Siv Friðleifsdóttir

Þetta er merkileg mæling svo sannarlega. Þessi könnun er mikið áfall fyrir Framsóknarflokkinn. Það eru mikil tíðindi að ráðherra af kalíber Sivjar, sem einn af mest áberandi stjórnmálamönnum landsins, mælist utan þings aðeins níu dögum fyrir þingkosningar. Henni vantar talsvert enn til að teljast örugg og hljóta vondar kannanir fyrir Framsókn á höfuðborgarsvæðinu að vera grafalvarlegt áfall fyrir flokksmenn á svæðinu. Framsókn er að missa talsvert fylgi, um tíu prósentustig, frá síðustu kosningum skv. þessu. Það getur varla talist annað en gríðarlegt áfall fyrir Siv, sem greinilega rær pólitískan lífróður í kjördæmi sínu þessa dagana.

Samfylkingin styrkist nokkuð frá fyrri kjördæmakönnunum og er nærri kjörfylginu 2003. Það eru vissulega tíðindi. Það er orðið mjög langt síðan að Árni Páll hefur verið inni í könnunum sem kjördæmakjörinn og þetta því merkileg mæling hvað það varðar. Það er spurning hvort að það komi flokknum til góða að hafa kjördæmaleiðtoga úr Hafnarfirði. Það hafði klárlega áhrif í kosningunum 2003 er Guðmundur Árni Stefánsson leiddi kjördæmalistann, reyndar í eina skiptð á sínum stjórnmálaferli. Þeir hafa líkar öflugar konur á lista og ferska nýliða. Altént er ljóst að staða þeirra er mun betri þarna en hefur stefnt í um skeið.

Sjálfstæðisflokkurinn bætir við sig kjördæmakjörnum þingmanni skv. þessari mælingu og er yfir 40%, örlitlu yfir kjörfylginu. Staða Ragnheiðar Ríkharðsdóttur, bæjarstjóra í Mosfellsbæ, er mjög ótrygg skv. þessum mælingum og óvíst um hvort henni tækist að ná jöfnunarþingsæti á þessu. Reyndar er mikið fylgi að falla dauð niður skv. þessu svo að staðan er óljós. Hinsvegar er ég viss um að Þorgerður Katrín og hennar fólk vill sækja mun meira fylgi og tryggja stöðu Ragnheiðar betur en þetta, en fylgi upp á 45% myndi fara langt með að tryggja sjötta manninn með einum hætti eða öðrum. Þarna verður klárlega sótt fram.

VG bætir við sig mjög miklu fylgi, en hefur lækkað skv. nýlegum kjördæmakönnunum. Þarna mælist Guðfríður Lilja Grétarsdóttir ekki sem kjördæmakjörin, en það hefur verið staða mála um þónokkuð skeið. Ögmundur er því bara einn inni. Það er ljóst að Samfylkingin er að styrkjast á kostnað VG þarna. Það er spurning hvort að sigur stóriðjuandstæðinga í Hafnarfirði hafi komið niður á VG í kjördæminu, en augljóslega slaknaði mjög á umhverfismálunum í baráttunni eftir að það mál dó sem alvöru kosningamál á svæðinu, en á það ætlaði VG klárlega að herja. Um leið virðist Samfylkingin hafa rétt með því að hafa kosninguna í mars.

Frjálslyndir missa fylgi frá síðustu kosningum. Þeir náðu Gunnari Erni Örlygssyni á þing í þessu kjördæmi fyrir fjórum árum. Hann sagði skilið við flokkinn á miðju kjörtímabili. Nú leiðir Kolbrún Stefánsdóttir, framkvæmdastjóri Sjálfsbjargar, listann og vantar talsvert upp á þingsæti. Valdimar Leó Friðriksson, alþingismaður, skipar annað sæti á lista frjálslyndra, en hann varð þingmaður á miðju tímabili við afsögn Guðmundar Árna en sagði sig úr Samfylkingunni eftir prófkjörstap. Hann er kolfallinn skv. öllum könnunum. Íslandshreyfingin nær svo ekki neinu flugi og greinilegt að varla verður Jakob Frímann þingmaður eftir níu daga.

En þetta er vissulega athyglisverð mæling, sem gefur ágætis vísbendingar og pælingar í pólitísku umræðuna. Margir eru þó óákveðnir og spennandi sólarhringar sannarlega framundan í kosningabaráttunni þar. Staðan virðist mjög opin og þarna gætu orðið stórtíðindi, sé litið á þessa könnun sem fyrirboða um stöðu mála.

Skeytasendingar milli Jónínu Bjartmarz og Kastljóss

Skeytasendingar ganga nú á milli Jónínu Bjartmarz, umhverfisráðherra, og Þórhalls Gunnarssonar, ritstjóra Kastljóss. Ráðherrann sakaði í yfirlýsingu forsvarsmenn dægurmálaþáttarins um að láta misnota sig með því að koma höggi á hana og Framsóknarflokkinn í aðdraganda þingkosninga. Þórhallur svarar fullum hálsi og rekur málavöxtu í yfirlýsingu eftir hádegið.

Þetta mál hefur verið aðalfréttaefni síðustu daga og sett svip sinn á kosningabaráttuna. Umræðan um ríkisborgararétt tengdadóttur umhverfisráðherrans hefur vakið margar spurningar og umfjöllun gærkvöldsins um að hún hafi fengið ríkisborgaréttinn á tíu dögum í mars hefur vakið óskipta athygli víða. Verklagið hefur vakið upp mörg spurningamerki og greinilegt að Kastljós lumaði á mörgum upplýsingum í málinu áður en farið var af stað og áður en hvassyrt rifrildi var á föstudagskvöldið milli þáttastjórnanda og ráðherra.

Kastljós stendur greinilega við alla umfjöllun sína og ráðherrann berst fyrir heiðri sínum. Þetta er vissulega mjög athyglisvert mál. Spurningarnar eru margar og svörin koma ekki við öllu. Það er varla við því að búast að þátturinn bakki með sitt, verandi með öll gögn og þá hlið mála nokkuð örugga. Það er greinilegt að ráðherrann átti ekki von á að gögnin væru í höndum Kastljóssins og við öllum blasir að hún getur ekkert gert nema sótt að þeim sem hófu umfjöllunina. Á netinu er sem fyrr lífleg umræða, fólk spyr sig spurninganna og m.a. að því hver hafi lekið upplýsingunum.

Það er erfitt að segja til um hvaða áhrif þetta hafi. Þetta mál hefur klárlega ekki góð áhrif á pólitíska stöðu Jónínu. Annars verða þingkosningarnar eflaust mælikvarði á það hvort að kjósendur treysta henni til áframhaldandi þingmennsku. Ofan á allt annað verða úrslitin þar vitnisburður um stöðu hennar. Hvað varðar málið sem slíkt væri heiðarlegast að opna það allt og sýna vinnuferla í því. Það verður hinsvegar að stokka upp vinnuferlana alla, enda er svona orðrómur og vandræðagangur engum til sóma.

Jón Ásgeir og Tryggvi dæmdir og fá skilorð

Baugsmálið tók á sig nýja stefnu í dag þegar að Jón Ásgeir Jóhannesson, forstjóri Baugs, og Tryggvi Jónsson, fyrrum aðstoðarforstjóri Baugs, voru dæmdir fyrir hluta málsins í Héraðsdómi. Jón Ásgeir hlaut 3 mánaða skilorðsbundinn fangelsisdóm og Tryggvi fékk 9 mánaða skilorðsbundinn fangelsisdóm. Ákæru á hendur Jóni Geraldi Sullenberger var vísað frá.

Níu af ákæruliðum af átján var vísað frá dómi. Skv. dómsorði er Jón Ásgeir dæmdur fyrir brot í tengslum við kredit reikning upp á 60 m.kr. sem hafði áhrif á stöðu Baugs þegar fyrirtækið var á hlutabréfamarkaði. Jón Ásgeir var dæmdur fyrir brota á almennum hegningarlögum. Tryggvi var dæmdur fyrir brot á almennum hegningarlögum og bókhaldslögum.

Þetta er athyglisverður dómur. Hann markar þó ekki endi málsins og nú verður hæstaréttar að taka málið fyrir. Það verður fróðlegt að sjá hvað gerist næst í þessu langvinna dómsmáli.
 

Jón Ásgeir og Tryggvi dæmdir í skilorðsbundið fangelsi

VG í sókn - Jón ekki inni - margir óákveðnir

Ný skoðanakönnun á fylgi flokkanna í Reykjavík norður var birt í kvöld, 10 dögum fyrir þingkosningar, á kjördæmafundi Stöðvar 2. Þar er VG í mikilli sókn og meira en tvöfaldar fylgið. Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin tapa fylgi - Sjálfstæðisflokkurinn er stærstur flokka í kjördæminu. Framsóknarflokkurinn nær enn ekki manni í kjördæminu og fara góð ráð að verða dýr fyrir Jón Sigurðsson. Frjálslyndir eru örlítið yfir kjörfylginu. Íslandshreyfingin nær ekki flugi.

Sjálfstæðisflokkurinn mælist með fjögur kjördæmakjörin þingsæti og bætir við sig sæti. Samfylkingin mælist með þrjú - tapar einum. VG bætir við sig kjördæmakjörnum manni. Frjálslyndi flokkurinn er með meira fylgi en Framsóknarflokkurinn sem missir kjördæmakjörinn mann. Skv. því eru inni; Guðlaugur Þór Þórðarson, Guðfinna S. Bjarnadóttir, Pétur Blöndal og Sigurður Kári Kristjánsson (Sjálfstæðisflokki), Össur Skarphéðinsson, Jóhanna Sigurðardóttir og Helgi Hjörvar (Samfylkingu), Katrín Jakobsdóttir og Árni Þór Sigurðsson (VG). Mikil óvissa er yfir því hvaða flokkar hljóta jöfnunarsætin.

Sjálfstæðisflokkurinn: 34,5% (35,5%)
Samfylkingin 29,8% (35,8%)
VG: 22,3% (9,7%)
Frjálslyndi flokkurinn: 6,1% (5,5%)
Framsóknarflokkurinn: 4,5% (11,6%)
Íslandshreyfingin: 2,8%

Stöð 2 var með góða umfjöllun á stöðu mála í þættinum í kvöld, en þetta er síðasti kjördæmaþáttur stöðvarinnar en þar hefur verið farið um hringinn. Þarna voru góðar umræður og í raun var merkilegast að sjá hversu mjög VG er að bæta við sig og að Sjálfstæðisflokkurinn sé ekki að bæta við sig í þessu kjördæmi þar sem mikil endurnýjun hefur verið í þessu kjördæmi. Þessi staða er reyndar ekki beint í samræmi við kannanir Gallups og er satt best að segja grafalvarleg tíðindi fyrir Sjálfstæðisflokkinn að mínu mati tíu dögum fyrir þingkosningar. Framsókn er ekki enn að mælast með Jón inni og varla er þetta uppörvandi staða fyrir þá þegar að lítill tími er eftir.

Samfylkingin er enn undir kjörfylginu sem hljóta að teljast mikil tíðindi fyrir flokk sem hefur verið í stjórnarandstöðu árum saman og með fyrrum formann flokksins í fararbroddi lista. Þetta er þó fyrsta könnunin um nokkuð skeið sem sýnir Helga Hjörvar kjördæmakjörinn. Magnús Þór Hafsteinsson stendur nærri þingsæti í þessari mælingu og gæti komist inn sem jöfnunarmaður fengju frjálslyndir yfir 5% landsfylgi. Íslandshreyfingin mælist lítil í kjördæmi Margrétar Sverrisdóttur, sem mælist ekki inni. Það hlýtur að vera gríðarlegt áfall fyrir þau, enda ekki beint sem að var stefnt við stofnun flokksins. Þau fóru klárlega of seint af stað og gjalda þess nú.

Þessi könnun er án nokkurs vafa mikið pólitískt áfall fyrir Jón Sigurðsson og ekki síður forystumenn Sjálfstæðisflokksins, enda eru vinstriflokkarnir þarna með meirihluta. Færu kosningar með viðlíka hætti væri það mjög dapurlegt gengi þeirra og VG yrði í raun sigurvegarinn í kjördæminu - eini flokkurinn sem bætti einhverju að ráði við sig. Þessi könnun sýnir fylgistap fyrir Sjálfstæðisflokkinn á viðkvæmu svæði og það yrði ekki gott fyrir nýjan kjördæmaleiðtoga að fá svona mælingu, en ég hef þó ekki trú á að þetta fari svona og er viss um að Gulli verður fyrsti þingmaður kjördæmisins. Samfylkingin á greinilega í mikilli varnarbaráttu í þessum kosningum, en það eru ýmis teikn á lofti um að flokkurinn sé eitthvað að hækka sig þó enn vanti mikið upp á.

Áhugavert var að fylgjast með umræðunum. Heilt yfir voru þær áhugaverðar en ekki mikil tíðindi yfir þeim. Þetta var hálfgert dægurblaður, t.d. fannst mér stórundarlegt að ræða um forsetaembættið og stjórnarmyndunartal síðustu daga þarna. Það á varla að þurfa að ræða það, enda er öllum ljós hver staða forsetans er. Fá kjördæmatengd mál voru rædd. Þetta er reyndar sérstakt kjördæmi, það er helmingur eins sveitarfélags. Það kom til sögunnar til að trygga jafnari vægi atkvæða í borginni og er því auðvitað bara strik á blaði. Þetta er í raun ein heild á bakvið þessi tvö borgarkjördæmi og því ekki beint hægt að tala um staðtengda pólitík í öðru kjördæminu frekar en hinu. Hagsmunir þeirra fara svo sannarlega saman.

Það stefnir í spennandi kosningar. Mikil spenna er yfir málum í Reykjavík norður að því er virðist. Miklar sveiflur eru milli kannana og erfitt að trúa hvað er rétt og hvað er vafamál. Enda eru kannanir aðeins vísbendingar á langri og tvísýnni leið. Þessi könnun sýnir vel bylgju til VG og vonda stöðu annarra flokka, enda eru þeir allir aðrir að minnka fylgi, ef frjálslyndir eru undanskildir.

Rúm vika er til kosninga. Það stefnir í öfluga og beitta baráttu þar sem allt verður lagt í sölurnar. Lokaspretturinn verður sérstaklega spennandi þarna, enda eiga flestir flokkar mikið undir því að þar mælist þeir vel.

Tengdadóttir Jónínu fékk ríkisborgarétt á 10 dögum

Fram kom í kvöldfréttum Ríkissjónvarpsins að 10 dagar liðu frá því að tengdadóttir Jónínu Bjartmarz, umhverfisráðherra, sótti um ríkisborgararétt þar til að lög þess efnis voru sett á Alþingi Íslendinga. Fram kom í fréttunum að meðalafgreiðslutími umsókna um ríkisborgararétt sé hinsvegar 5 til 12 mánuðir. Fjallað verður nánar um málið í Kastljósi nú eftir kl. 20:00.

Það er greinilegt að þau hjá Sjónvarpinu hafa nóg af gögnum í málinu, þvert á það sem sagt var fyrir helgina eftir umfjöllun Kastljóss á fimmtudag og föstudag. Það blasir við. Ég veit ekki hvað skal segja um þetta mál. Mér finnst þetta þó mjög vont allt saman. Þessar upplýsingar um að þessi afgreiðsla hafi runnið í gegn á tíu sólarhringum þykir mér vera alveg fyrir neðan allar hellur satt best að segja.

Þetta mál allt heldur áfram að hlaða utan á sig. Það verður fróðlegt að sjá hvað gerist næst, en það er allavega ljóst af gögnum að pottur er brotinn í þessu máli. Þetta verklag þykir mér vera fyrir neðan allar hellur og það þarf að stokka stöðu vinnuferla algjörlega upp að mínu mati.

Steingrímur J. missir stjórn á sér í sjónvarpssal

Það var athyglisvert að sjá Steingrím J. Sigfússon, formann VG, missa stjórn á sér í sjónvarpssal í gærkvöldi í Kastljósþætti þar sem að Sveinn Hjörtur Guðfinnsson bar upp frekar einfalda spurningu sem margir hafa spurt sig að vegna ummæla Ögmundar Jónassonar. Mun Steingrímur ekki hafa látið við þetta sitja sem gerðist í sjónvarpssalnum heldur mun hafa látið Svein Hjört heyra það með mjög athyglisverðum hætti eftir þáttinn ef marka má skrif hans á bloggsíðu sinni.

Það er mikilvægt fyrir stjórnmálaleiðtoga að geta haft stjórn á skapi sínu. Það er líka mikilvægt að stjórnmálamenn geti svarað erfiðum spurningum fyrir sig en að öðru leyti rólegri spurningu sem fer ekki yfir strikið. Mér fannst Sveinn Hjörtur koma fram af stillingu og rólegheitum, eins og hann er reyndar þekktur fyrir, í þættinum svo að hvöss viðbrögð formanns VG voru fyrir neðan allar hellur.

Orðavalið sem hann lét dynja á Sveini Hirti sem hann bendir á er mjög hvasst, ef allt er rétt í þeirri frásögn. Það er alveg ljóst. Það boðar ekki gott fyrir neinn stjórnmálamann að geta ekki haldið stillingu sinni og verið rólegur þó komi spurningar sem reyni á þann sem spurður. Sérstaklega er fyrir neðan allar hellur að formaður stjórnmálaflokks komi fram með vanvirðingu í garð fyrirspyranda á opnum borgarafundi.

Allt er þetta mál sérstakt og ekki finnst mér það bera vitni góðra skapkasta formanns VG.

Baráttusamtökin hætta við framboð í Norðaustri

Baráttusamtökin hafa hætt við þingframboð sitt í þingkosningunum eftir tíu daga hér í Norðausturkjördæmi. Þessi ákvörðun var fyrirsjáanleg eftir að ljóst var að aðeins listinn hér væri gildur á atkvæðaseðil en yfirkjörstjórnir í Reykjavík og Suðurkjördæmi tóku framboðslista samtakanna ekki gilda þar sem að þeir bárust eftir lok framboðsfrests. Í ljósi þess að landsframboðið sem boðað hafði verið var orðið að local-framboði hér blasti við að þetta framboð var andvana fætt.

Það voru líka skýr skilaboð um að Baráttusamtökin myndu hætta við framboð að María Óskarsdóttir, leiðtogi listans, mætti ekki í kjördæmaþátt Ríkissjónvarpsins frá Norðausturkjördæmi um síðustu helgi. Orðrómur hefur líka verið frá því er örlög hinna lista samtakanna urðu ljós að svona myndi fara og um leið mjög augljóst að þetta framboð myndi ekki halda baráttunni áfram.

Samkvæmt þessu er ljóst að sex framboðslistar verða í kjöri í þingkosningunum eftir tíu daga í Norðausturkjördæmi, rétt eins og í öðrum kjördæmum.

"Klæðskerasniðið fyrir gömlu flokkana"

Þarf að óttast hlutverk forseta við stjórnarmyndun?

Síðustu daga hafa spunnist umræður um stöðu forseta Íslands við stjórnarmyndanir. Mér finnst ekki viðeigandi að gera lítið úr því hlutverki forseta. Í því ljósi voru skrif Ástu Möller, alþingismanns, mjög óheppileg að mínu mati og sást vel í vandræðalegu viðtali við hana í gær á Stöð 2 að þetta eru skoðanir sem halda engu vatni. Það er vissulega eitt að hafa þá skoðun að forseti sé umdeildur en staða hans sem verkstjóra við stjórnarmyndun er afgerandi.

Það hefur þó ekki reynt á stöðu forseta við stjórnarmyndun frá árinu 1987, en þá féll ríkisstjórn í þingkosningum síðast. Reyndar kom Vigdís Finnbogadóttir nærri myndun stjórnar ári síðar, haustið 1988, er urðu er söguleg stjórnarslit er stjórn Þorsteins Pálssonar féll. Ég fjallaði um þau sögulegu stjórnarslit í ítarlegum pistli haustið 2006. Eftir það hefur forseti verið þögull þátttakandi í þessum efnum, enda hafa meirihlutar ekki fallið og hafi nýjir komið til, eins og gerðist 1991 og 1995, varð það með atbeina stjórnmálamanna ekki forseta.

Ólafur Ragnar Grímsson hefur setið á forsetastóli í ellefu ár. Það hefur ekki reynt á stöðu hans sem verkstjóra við stjórnarmyndun enn. Árin 1999 og 2003 hélt þingmeirihluti Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks með mismiklum mannafjölda. Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson höfðu myndað grunn áframhaldandi samstarfs fyrir kosningar og þegar stjórnirnar héldu gekk vel að semja um það sem eftir stóð. Það gekk þó verr vorið 2003 er staða Framsóknarflokksins varð mun örlagaríkari og sterkari. Svo fór þá að Davíð Oddsson varð að semja frá sér forsæti ríkisstjórnarinnar til Framsóknarflokks frá september 2004 eftir að Samfylkingin bauð Framsókn forsætið. Samstarfið hefur haldið þrátt fyrir leiðtogaskipti innan flokkanna.

Nú reynir á stöðu mála. Staðan veltur í raun á dómi þjóðarinnar eftir tíu daga. Fellur ríkisstjórnin eða heldur hún? Haldi hún velli hefjast væntanlega viðræður um að halda samstarfinu áfram. Þingmeirihluti er þó engin trygging fyrir áframhaldandi samstarfi. Þetta sást vel eins og fyrr segir þegar að vinstristjórnin fékk 32 þingsæti vorið 1991 og Viðeyjarstjórnin hlaut sama meirihluta vorið 1995. Báðar voru stjórnirnar feigar. Nýjar stjórnir voru myndaðar án teljandi þátttöku forsetans, sem venju samkvæmt veitti stjórnarmyndunarumboð, en til Davíðs Oddssonar í bæði skiptin því að hann hafði þingmeirihluta. Sé meirihluti til staðar ber honum auðvitað valdið.

Sé ríkisstjórnin fallin helst umboðið á Bessastöðum. Þá er forsetinn sá sem stýrir atburðarás eða getur haft úrslitaáhrif. Það hefur þó ekki alltaf verið. Við höfum þó upplifað erfiða stjórnarmyndunarkreppu. Eftirminnilegastar hafa krísurnar sennilega verið í forsetatíð dr. Kristjáns Eldjárns. Tvisvar stóð hann nærri því að setja á utanþingstjórn og atbeini hans við myndun ríkisstjórnar dr. Gunnars Thoroddsens árið 1980 voru eftirminnileg og ekki síður við þingrof vorið 1974 í kastljósi aðdraganda stjórnarslita. Ég skrifaði ítarlegan pistil um stormasamar stjórnarmyndanir í tíð Kristjáns Eldjárns í desember 2006, sem ég bendi á.

Í kosningunum eftir tíu daga ráðast örlögin hvað varðar framtíð ríkisstjórnar Íslands. Það er sögulega séð merkileg stjórn í stjórnmálasögu landsins. Ekkert samstarf hefur staðið lengur. Í tólf ár hafa Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur unnið saman. Þetta samstarf er orðið þaulsetnara en Viðreisnarstjórnin 1959-1971. Fróðlegt verður að sjá hvort hún haldi velli eður ei. Atburðarás þess sem gerist í kjölfar þess mun vekja athygli okkar stjórnmálaáhugamanna.

Staða forseta Íslands við stjórnarmyndanir er óumdeild. Falli ríkisstjórn og ekki fæst fram neinn starfhæfur meirihluti er hann í því hlutverki að tryggja að til staðar sé meirihluti. Þrátt fyrir pólitíska fortíð Ólafs Ragnars Grímssonar er óvarlegt að gera lítið úr stöðu hans. Enn hefur ekkert reynt á neitt það sem getur talist skaðlegt í þeim efnum fyrir embætti forseta Íslands.

Í ljósi alls þessa eru hugleiðingar Ástu Möller ekki viðeigandi. En það verða vissulega allra augu á stöðu mála eftir tíu daga og vel verður fylgst með ákvörðunum og verklagi Ólafs Ragnars Grímssonar komi til þess að hann verði örlagavaldur við mótun þeirrar pólitísku framtíðar sem á sér stað næstu árin.

Fjarar mjög hratt núna undan Ehud Olmert

Það voru gríðarlega mikil mistök hjá Ehud Olmert, forsætisráðherra Ísraels, að segja ekki af sér meðan að stætt var eftir hina svörtu skýrslu um stríðið í Líbanon sem var gríðarlegt kjaftshögg fyrir forsætisráðherrann. Örlög Olmerts eru ráðin. Hann mun fara frá með skömm. Stuðningur við hann er að hrynja innanfrá og pólitísk endalok hans verða blóðug og það væntanlega á næstu dögum, enda er honum ekki sætt í stöðunni.

Ég fjallaði um málið á mánudag í ítarlegum pistli. Það er merkilegt að lesa þau skrif miðað við stöðuna núna. Drottnandi staða Olmerts er að hrynja innan Kadima, flokksins sem hann erfði er Ariel Sharon hvarf vegna veikinda af hinu pólitíska sviði. Það blasir við öllum að Kadima er að detta uppfyrir vegna dauðadæmdrar pólitískrar stöðu forsætisráðherrans. Enda eru lykilmenn innan flokksins byrjaðir að standa vörð um framtíð flokksins, láta ekki Olmert ganga frá pólitísku hugarfóstri Sharons, og grafa nú undan Olmert. Pólitísk endalok eru klárlega framundan fyrir forsætisráðherrann.

Ég spái því að Tzipi Livni, utanríkisráðherra Ísraels, verði orðin leiðtogi Kadima og forsætisráðherra innan skamms. En eftir því sem Olmert dregur að segja af sér því líklegra er að Kadima deyji og verði ekki stætt til eins né neins. En ég held að hann verði sleginn af innan frá. Það verða blóðug endalok fyrir þennan reynda stjórnmálamann en þau eru orðin algjörlega óhjákvæmileg.

Flokksmaður Olmerts fer fram á afsögn hans

Skiptar skoðanir um ríkisborgararéttarmálið

Það er alveg óhætt að segja að skiptar skoðanir séu á máli tengdu veitingu umdeilds ríkisborgaréttar til tengdadóttur Jónínu Bjartmarz, umhverfisráðherra. Umræðan hefur verið hvöss í samfélaginu. Ég hef séð það mjög vel á þessari síðu að ekki eru allir sammála um stöðu mála og alla málavöxtu. Hef ég skrifað aðeins um málið og fengið lífleg viðbrögð.

Það er spurt um pólitíska stöðu umhverfisráðherrans og nefndarmanna í allsherjarnefnd. Hvössust hafa verið ummæli tveggja stjórnarandstöðuþingmanna; Össurar Skarphéðinssonar og Sigurjóns Þórðarsonar, sem hafa gengið hiklaust lengst. Sigurjón gekk sérstaklega langt með orðavali sínu, ég held að það sé óhætt að fullyrða það. Ummæli hans hafa auðvitað vakið talsverða athygli, enda er hann í þessari nefnd. Finnst hann tjá sig ansi bratt um málið, en svona afgerandi ummæli vekja vissulega athygli.

Sjálfur hef ég sagt hreint út að þetta sé vont mál. Spurningamerkin eru mörg. Þeim verður að ég tel að svara með einhverju móti betur. Finnst þetta hreinn skandall og get ekki betur séð en að þetta sé mjög undarlegt mál í heildina. Verst hefur það leikið umhverfisráðherrann. Það verður fyrir það fyrsta athyglisvert hvaða dóm hún fær í kjördæmi sínu, en öllum er ljóst að þetta mál og orðrómurinn um alla hluti hefur verið henni erfiður.

Áratugur frá kosningasigri Verkamannaflokksins

Á þessu kvöldi er áratugur liðinn frá sögulegum kosningasigri Verkamannaflokksins í Bretlandi, sem er sá mesti í breskri stjórnmálasögu. Með þeim sigri var endi bundinn á átján ára valdaferil Íhaldsflokksins, sem komst til valda í maí 1979 undir forystu Margaret Thatcher. John Major missti völdin eftir stormasöm sjö ár við völd og Tony Blair fékk afgerandi umboð til að taka við völdum í Downingstræti 10. Íhaldsflokkurinn varð fyrir sínum mestu skakkaföllum í breskri stjórnmálasögu og missti heil 178 þingsæti í einu vetfangi.

Síðasti kosningasigur Íhaldsflokksins, sem vannst í þingkosningunum 1992, var þó ekki síður sögulegur. Það var þó ekki stórfenglegur sigur í tölum, en umfram allt sigur á skoðanakönnunum. John Major, sem hafði tekið við völdum mörgum að óvörum í nóvember 1990 er Margaret Thatcher missti sterk tök sín á Íhaldsflokknum í innanflokksátökum,  tókst þvert á allar skoðanakannanir baráttunnar að halda völdum og tryggja með því fjórða sigur Íhaldsflokksins í röð. Tímabilið varð þó Major erfitt. Hann náði ekki að verða sterkur leiðtogi og örþunnur meirihluti íhaldsmanna minnkaði sífellt eftir því sem leið á tímabilið.

Eftir þann ósigur endurnýjaði Verkamannaflokkurinn sig. Neil Kinnock sagði af sér eftir tvo erfiða kosningaósigra. John Smith varð eftirmaður hans. Allar kannanir eftir leiðtogakjör hans sumarið 1992 sýndi afgerandi stöðu flokksins. Flest benti til þess að hann yrði forsætisráðherra Bretlands í næstu þingkosningum. En þá gripu örlögin í taumana. Smith varð bráðkvaddur 12. maí 1994. Hann fékk tvenn hjartaáföll, annað á heimili sínu og hitt í sjúkrabíl á leið á spítala. Hann lést áður en þangað kom. Hann hafði verið hjartveikur og fengið hjartaáfall árið 1988 en samt talinn heill heilsu og ekki metinn í áhættuhóp. Dauði hans varð áfall fyrir Verkamannaflokkinn.

Við dauða John Smith sömdu Tony Blair og Gordon Brown, ráðandi menn innan flokksins í skuggaráðuneyti hans, um skiptingu valda. Samið var um að Blair færi fram í leiðtogaslaginn með afgerandi stuðningi stærstu afla flokksins en á móti fengi Brown lykilstöðu í ríkisstjórn eftir að Blair yrði forsætisráðherra. Síðar, undir lok annars kjörtímabils við völd, myndi Blair hliðra til fyrir Brown. Eins og frægt er orðið var samkomulagið svikið og fjallaði ég um það í öðrum pistli hér fyrr í vikunni. Blair var kjörinn leiðtogi flokksins með yfirburðum sumarið 1994. Hann hélt áfram verki John Smith og umbylti flokknum algjörlega. New Labour varð yfirheiti nýrrar stefnu.

John Major reyndi að fresta kosningum eins lengi og mögulegt var. Kjörtímabil ríkisstjórnar er fimm ár, en jafnan er þó þing rofið á fjórða ári kjörtímabils. Sama leikinn hafði hann reynt árið 1992 við góða lukku, tryggt þá fjórða kjörtímabilið við völd með naumum kosningasigri. Major missti í raun helstu tök á flokknum um mitt tímabilið. Hann sagði af sér sem leiðtogi Íhaldsflokksins til að setja ofan í við andstæðinga sína innan flokksins; bauð þeim byrginn og sagði þeim að bjóða fram gegn sér ella. Svo fór að John Redwood gaf kost á sér gegn honum og tapaði slagnum með miklum mun. Að því loknu endurstokkaði Major upp stjórn sína og hóf undirbúning kosningabaráttunnar. Allar kannanir sýndu allt til kosninga að stjórnin myndi falla og breytingar verða.

Staða efnahagsmála var góð í Bretlandi eftir öldudal í upphafi kjörtímabilsins. Stólaði Major á að þessi góða staða myndi hjálpa honum er á hólminn kæmi. Reyndi hann að hafa kosningarnar eins seint og mögulegt mátti vera. 1. maí 1997 var síðasta mögulega dagsetning sem gat orðið á kosningarnar. Taldi Major alla kosningabaráttuna að stóra sveiflan sem myndi afstýra fallinu mikla myndi koma. Er leið á baráttuna var hljóðið í Major vonbetra en samt sást aldrei til sólar fyrir hann í baráttunni. Fræg var myndin af alvarlegum Major undir lok baráttunnar þar sem hann var að koma af vinnustaðafundi. Skammt frá var skiltið; Way Out! Örlagarík mynd það.

Kosningadagurinn 1. maí 1997 er mjög eftirminnilegur í minningunni. Ég man að margir töldu að örlögin væru ráðin. Major myndi tapa - Blair myndi ná jafnvel yfir 100 sæta meirihluta. Sjálfur hélt ég að það myndi koma einhver sveifla síðustu dagana í apríl, enda var staða landsins ekki slæm og í raun ekki beint ákall til fólks um að kjósa stjórnina frá ætti fólk þ.e.a.s. að kjósa eftir buddunni, sem svo oft er viðmiðun í kosningum. Ég man mjög vel eftir þessum degi er breskar fréttasíður voru lesnar hversu mikil spenna var eftir úrslitum. Sjálfur var ég þó orðinn viss um það þennan dag að sveiflan kæmi ekki, ósigur væri framundan hjá íhaldsmönnum en átti þó ekki von á auðmýkjandi ósigri. Voru margir fleiri á þeirri skoðun að munurinn yrði ekki drastískur.

Horfði ég á kosningavökuna þetta kvöld með miklum áhuga. Ríkissjónvarpið sýndi í gegnum Sky atburðarásina þessa örlagaríku nótt. Það var ekki langt liðið á kvöldið er örlögin voru ráðin. Bylgjan í gegnum kvöldið var afgerandi. Sigur Verkamannaflokksins varð afgerandi. Er framyfir miðnættið varð komið blasti við öllum að auðmýkjandi ósigur fyrir Major og Íhaldsflokkinn væri staða mála. Er mjög eftirminnileg svipmyndin af Major er hann kom í kjördæmi sitt í Huntingdonshire til að hlusta á lokatölur lesnar. Hann var grár í gegn. Hann brosti þó. Vonbrigðin leyndu sér ekki. Hann vann afgerandi endurkjör í Huntingdonshire en verstu tíðindin skullu á hratt.

Um tvöleytið var sigur Verkamannaflokksins orðinn staðfestur og risastór þingmeirihlutinn varð ljós. Hann styrktist sífellt eftir því sem leið á nóttina. Stærstu tíðindi næturinnar urðu um klukkustund eftir að Major ávarpaði í Huntingdonshire. Þá féll Michael Portillo, ein mesta vonarstjarna Íhaldsflokksins og sitjandi varnarmálaráðherra, af þingi. Skömmu síðar féll Malcolm Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands, í Skotlandi. Afhroð íhaldsmanna í Skotlandi varð algjört. Hann þurrkaðist þar út. Mörg helstu vígi flokksins töpuðust. Meðal sætanna sem féllu í skaut krata var m.a. þingsætið í Finchley, en Margaret Thatcher var þingmaður þar 1959-1992. Stórtíðindi voru það!

Sigurstundin leyndi sér ekki þegar að Tony Blair ávarpaði stuðningsmenn sína. Löngu fyrir sigurræðuna hafði Verkamannaflokkurinn unnið kosningarnar. Staða hans sem nýs forsætisráðherra var orðin örugg. Sennilega er þessi sigurræða ein eftirminnilegasta ræða Blairs á stjórnmálaferlinum. Mjög sterk ræða og afgerandi fyrir feril hans sem dómínerandi leiðtoga í breskum stjórnmálum. Sigurstund kratanna hélt áfram í gegnum nóttina. Sigurinn var gríðarlega afgerandi á landsvísu. Verkamannaflokkurinn hlaut alls 418 þingsæti og bætti við sig heilum 146 þingsætum. Undir morgun vöknuðu þeir Bretar sem fóru snemma að sofa upp við nýtt pólitískt landslag.

Í morgunsárið 2. maí 1997 fór John Major á fund Elísabetar II til að segja af sér eftir þennan auðmýkjandi ósigur. Íhaldsflokkurinn var ekki svipur hjá sjón. Eyðimerkurganga hans hófst með bylmingskjaftshöggi á landsvísu. Síðasta ræða hans á forsætisráðherraferlinum, sem hann flutti er hann yfirgaf Downingstræti 10, er eftirminnileg. Þar sagði hann rétt að yfirgefa sviðið er tjaldið félli. Major ákvað að hætta við höfnun landsmanna á stjórn hans. Eftir stutta stund hjá drottningu keyrði Major út úr breskum stjórnmálum með táknrænum hætti er hann skipti um bifreið og keyrði í óopinberri bifreið til annarrar tilveru. Táknrænt - hægrimenn voru komnir út í kuldann. 

Tony og Cherie Blair héldu saman til Elísabetar II. Þeirri stund hefur verið lýst m.a. í kvikmyndinni The Queen, sem fjallar annars um sögulega atburði sem urðu við andlát Díönu prinsessu í sumarlok 1997, þessa örlagaríka sumars í breskum stjórnmálum og bresku þjóðlífi. Blair hélt eftir að hafa fengið umboðið til að mynda stjórn í Downingstræti. Þar var mikill hópur stuðningsmanna kominn til að hylla nýja forsætisráðherrann og fjölskyldu hans. Honum var fagnað sem sigurhetju, enda ástæða til. Hann hafði lyft Verkamannaflokknum til vegs og virðingar eftir átján ára eyðimerkurgöngu. Stundin þennan föstudag í Downingstræti er eftirminnileg.

Norma og John Major afþökkuðu boð Tony Blair um að fá að nota helgina til að flytja úr Downingstræti 10. Um leið og staða þingkosninganna var orðin ljós og Verkamannaflokkurinn hafði hlotið lágmarks þingmeirihluta löngu fyrir lok kosninganætur komu flutningabílar að forsætisráðherrabústaðnum og hafist var handa við að pakka veraldlegum eigum Major-hjónanna niður og flytja þær út úr húsinu. Þetta þótti táknræn stund en um leið eftirminnileg sökum þess að pólitísk tilvera getur æði oft verið hverful.

En áratugur er liðinn. Á þessum tíma hefur Tony Blair upplifað sæta pólitíska sigra og ennfremur bitra pólitíska ósigra. Hann hefur þurft að ganga í gegnum gleði og sorgir, það sem flestir stjórnmálamenn upplifa á sviptingasömum ferli. Tíu ár eru langur tími. Nú er þessu langa og litríka valdaskeiði Tony Blair að ljúka. Hann lætur völdin brátt eftir í hendur annars leiðtoga.

Hver svo sem eftirmæli Tony Blair verða er yfir lýkur leikur enginn vafi á að hann var litríkur leiðtogi. Hann kom til valda á bylgju stuðnings en fór þó þaðan einangraður, hataður og boginn. Merkileg örlög það, sérstaklega í huga okkar sem munum nóttina sviptingasömu fyrir áratug - stund háðungar fyrir hægrimenn en gleðinnar fyrir kratana.

Jónínumálið vindur upp á sig í Kastljósinu

Það var haldið áfram að fjalla um málið tengt veitingu umdeilds ríkisborgaréttar til tengdadóttur Jónínu Bjartmarz, umhverfisráðherra, í Kastljósi í kvöld. Málið varð fyrst afhjúpað þar á fimmtudag og hvassar umræður við ráðherrann vöktu verulega athygli og hvöss skoðanaskipti á föstudagskvöldið.

Í þættinum voru þær sérstöku ástæður sem lágu til grundvallar þegar að tengdadóttir ráðherrans fékk ríkisborgararéttinn eftir aðeins 15 mánaða dvöl í landinu kynntar. Fyrirhuguð námsdvöl stúlkunnar í Bretlandi og vandamál við endurnýjun dvalarleyfis er það sem hún tilgreindi sjálf sem röksemd í umsókn sinni, en þau gögn voru algjörlega afhjúpuð í þættinum í kvöld.

Það er alveg ljóst að ráðherrann fékkst með engu móti til að tilgreina röksemdir veitingar ríkisborgararéttar í viðtali á föstudagskvöldið og nefndarmennirnir í allsherjarnefnd hafa orðið fyrir undarlegu minnisleysi í málinu. Mér finnst þetta allt orðið hið stórundarlegasta mál. Það eru mjög margar stórar spurningar sem standa eftir umfjöllunina í kvöld. Það er mjög einfalt mál. Þetta mál er allt fullt af undarlegum tilviljunum án þess að geta varla verið tilviljun.

Það má þó segja alveg hreint út að gögn hafi vantað þegar að farið var af stað með málið í Kastljósi. Þau komu fram í kvöld. Mér finnst málið vera mun stærra en það blasti við í upphafi. Það er alveg ljóst að hringurinn um ráðherrann hefur þrengst með þessum upplýsingum. Staða hennar er ekki góð í þessu máli. Mér finnst mjög erfitt að trúa því að enginn hafi vitað um tengsl stúlkunnar og ráðherrans.

Þetta er mjög merkilegt mál. Það er líka mjög skaðlegt fyrir stjórnmálamann kortéri fyrir kosningar. Í lok næstu viku ræðst hvort kjósendur í Reykjavík suður veita Jónínu umboð til að sitja áfram á þingi. Það er næsta spurningamerki málsins, hvort ráðherrann njóti trausts í kjördæmi sínu. Það verður vel fylgst með úrslitum í því kjöri.