Vandaður heimildarþáttur um leiðtogafundinn

Það var virkilega áhugavert að sjá heimildarþátt Ingólfs Bjarna Sigfússonar í Ríkissjónvarpinu í kvöld um leiðtogafundinn í Reykjavík fyrir tveim áratugum. Mikil vinna var greinilega lögð í þáttinn og þarna var virkilega borin virðing fyrir umfjöllunarefninu og ræktað mjög að vel yrði farið yfir alla sögulega þætti málsins. Það sést mjög vel á þessum þætti þegar að allar hliðar fundarins eru skannaðar hversu gríðarlega sögulegur atburður þessi fundur var. Það voru vissulega gríðarleg vonbrigði að leiðtogarnir, Ronald Reagan og Mikhail Gorbachev, skyldu ekki ná samkomulagi á þessum fundi en hann hafði víðtæk áhrif á næstu skref.

Það er óumdeilt að leiðtogafundurinn í Höfða í október 1986 færði leiðtogana saman, þeir kynntust betur og vissu meira um grunn hvors annars, bæði persónulega og pólitískt. Þeir vissu að þeir gætu samið, sorglega litlu munaði að sagan yrði mótuð á fundinum og kalda stríðinu lyki fyrr en ella. En allt sem á eftir kom og lauk með hruni kommúnistastjórna í Evrópu og uppstokkun í kjarnorkuvopnamálum voru afleiðingar Höfða-fundarins. Það hefði óneitanlega verið einstakt fyrir okkur að leiðtogarnir myndu ná sögulegu samkomulagi í Reykjavík. Við getum allavega huggað okkur við það að þessi fundur á sess í mótun sögulegra þáttaskila.

Þó fundurinn hafi virkað sem sár vonbrigði á októberkvöldinu 1986 þegar að Reagan og Gorbachev fóru í sínhvora áttina leikur enginn vafi á því eftir að hafa séð þennan þátt hversu mikilvæg skref náðust á þessum dögum. Það er reyndar merkilegt að sjá það hversu nærri samkomulagi leiðtogarnir voru um fulla útrýmingu kjarnorkuvopna.

Það er merkilegt að sumir sérfræðingar kalda stríðsmála meti fundinn jafnmikilvægan sögulega séð og Jalta-fundurinn. Hann braut blað í samskiptum tveggja ólíkra póla í heimsmyndinni og sagan var þar rituð að hluta. Eftirmálinn er öllum ljós. Ingólfur Bjarni fór vel yfir þetta og þetta var í senn umfangsmikil og vönduð samantekt.

Eldgamlar fréttatilkynningar í fréttum

Það hefur vakið athygli mína að nú fyrir og eftir helgina eru að birtast á fréttavefum fréttatilkynningar um framboð í væntanlegu prófkjöri Samfylkingarinnar í Norðausturkjördæmi. Það er mjög merkilegt í ljósi þess að framboðsfrestur rann út 27. september sl. og þá lágu fyrir níu framboð. Það hefur því legið fyrir alllengi hverjir gefa kost og þá auðvitað í hvaða sæti. Merkilegast fannst mér að sjá fréttatilkynningar frá þeim sem gefa kost á sér í efstu sætin, einkum alþingismannanna Kristjáns L. Möllers og Einars Más Sigurðarsonar, sem fyrirfram ættu auðvitað að vera þekktustu frambjóðendurnir.

Þeir virðast þó þurfa að kynna sig tvisvar með fréttatilkynningu eins og óþekktir menn séu. Þetta er vissulega mjög athyglisvert. Það er alveg greinilegt að þetta gerist nú vegna þess að kjörskrá er að lokast. Um er að ræða póstkosningu sem fram fer og því lokast kjörskráin nú eftir helgina. Um er því greinilega áminningu um framboð. Finnst þetta merkilegt, enda hef ég ekki í langan tíma séð leiðtogaefni í prófkjöri senda frá sér margar fréttatilkynningar um framboð sitt. Þetta vakti allavega athygli mína og eflaust fleiri, enda er prófkjörið löngu ákveðið og framboðsfrestur lokaður fyrir þónokkru, þannig að ekki breytist mikið þar.

Það verður fróðlegt að sjá hvernig þetta prófkjör muni fara. Það eru fjórir sem gefa sig fram í fyrsta sætið. Þar er spennan mest milli Kristjáns L. Möllers og Benedikts Sigurðarsonar. Bæði Stjáni og Bensi hafa eytt talsverðum pening í slaginn. Stutt er síðan að Kristján opnaði heimasíðu sína og sendi vandaðan kosningabækling á öll heimili í kjördæminu. Bensi fór af stað af krafti með flenniauglýsingum og vef en minna hefur sést til leiðtogaefnanna Ragnheiðar Jónsdóttur og Örlygs Hnefils Jónssonar. Lára Stefánsdóttir er alkunnur bloggari og með þekktan vef.

Spennan verður talsverð þegar að talið verður þann 4. nóvember nk. Búast má við spennandi prófkjöri. Eins og staðan er núna verða möguleikar Kristjáns að teljast mestar á leiðtogastólnum, en allt getur gerst. Það eru bara tveir Austfirðingar í kjöri, sem vekur athygli, og telja spekingar miklar líkur á að þingmaðurinn Einar Már falli úr öruggu þingsæti. Það verður fróðlegt að sjá hvernig fer.

Ríkissaksóknari rannsakar meintar hleranir

Bogi Nilsson, ríkissaksóknari, hefur nú ákveðið að fram muni fara rannsókn á meintum hlerunum á símum Jóns Baldvins Hannibalssonar, fyrrum utanríkisráðherra og formanns Alþýðuflokksins, og Árna Páls Árnasonar, prófkjörsframbjóðanda Samfylkingarinnar og fyrrum starfsmanns utanríkisráðuneytisins í tíð JBH á ráðherrastóli. Ekki kom annað til greina eftir ummæli og upplýsingar Jóns Baldvins og Árna Páls um meintar hleranir, sem átt höfðu að eiga sér stað fyrir rúmum áratug og hvorugur greindi frá á þeim tíma.

Það er mikilvægt að allar hliðar þessa máls liggi fyrir. Engar heimildir eru til aðrar en frá nafnleysingjum og það er óviðunandi að málið verði á sömu slóðum áfram og verið hefur. Það er mikilvægt að finna þessa nafnlausu menn og fá þá til að segja alla söguna og heyra þeirra hlið. Það er fyrir neðan allar hellur að umræðan verði áfram á því stigi að þar velli allt upp með kjaftasögum og ábendingum á menn sem enga slóð hafa. Það er ekki hægt að fá það fram nema með rannsókn og því vert að fagna því að hún fari nú fram.

Þorgerður Katrín tekur undir beiðni Kjartans

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, menntamálaráðherra, hefur nú kveðið upp úrskurð sinn vegna stjórnsýsluákæru Kjartans Ólafssonar, fyrrum alþingismanns og ritstjóra. Felld er að fullu úr gildi ákvörðun Ólafs Ásgeirssonar, þjóðskjalavarðar, um að synja beiðni Kjartans um fullan aðgang að gögnum um símahleranir, sem hann vildi kynna sér og var mikið fjallað um í fjölmiðlum í sumar og haust.

Þetta er góð ákvörðun og sú eina rétta í stöðunni. Þessi gögn eiga að liggja fyrir og ekki vera neinn leyndarhjúpur þar yfir. Um er að ræða gögn sem tengjast viðkomandi manni og það á að vera sjálfsagt mál að hann fái aðgang að því. Þorgerður Katrín hefur leyst þetta mál snöggt og vel - með þeim eina hætti sem réttur er.

Ákvörðun þjóðskjalavarðar um aðgang að gögnum um símahleranir felld úr gildi

Miðstýrður mjólkuriðnaður á Íslandi

Ekki eru þær góðar fréttirnar sem berast um að miðstýra eigi öllum mjólkuriðnaði hérlendis með þeim hætti sem við blasir stofni Mjólkursamsalan í Reykjavík, Norðurmjólk á Akureyri og Mjólkursamlag Kaupfélags Skagfirðinga með sér rekstrarfélag. Eins og flestir vita er mjólkuriðnaðurinn undanþeginn samkeppnislögum með öllu og nú síðast í gær sagði Guðni Ágústsson, landbúnaðarráðherra, það ekki koma til greina að breyta því þrátt fyrir skýrar ábendingar Samkeppniseftirlitsins um það í kjölfar máls Mjólku á hendur Osta- og smjörsölunni sem Mjólka hlaut táknrænan sigur í.

Þessar hugmyndir um miðstýrðan mjólkuriðnað á Íslandi eru afleitar, sérstaklega fyrir okkur sem erum málsvarar frjálsrar samkeppni og vettvangs í samkeppni á markaði. Ég tel þetta vonandi vekja okkur öll til umhugsunar, enda ofbýður flestum neytendum væntanlega að heyra af þessari stöðu mála. Það er mjög afleitt að Framsóknarflokkurinn og landbúnaðarráðherrann vilja ekki horfast í augu við nútímann og færa mjólkuriðnaðinn inn í samkeppnislögin, sem er hið eina og rétta. Það er ekkert annað raunhæft og eðlilegt í stöðunni.

Þetta verður allt að taka til róttækrar endurskoðunar, sérstaklega þegar að við sjáum hlutina þróast með þeim hætti og við blasir með miðstýrðum mjólkuriðnaði, sem við blasir með sameiginlegu rekstrarfélagi MS, Norðurmjólkur og KS.

Cecilia Stegö Chilo segir af sér

Cecilia Stegö Chilo, menningarmálaráðherra Svíþjóðar, hefur nú sagt af sér ráðherraembætti. Hún er annar sænski ráðherrann sem sagt hefur af sér, en aðeins eru 10 dagar frá valdatöku stjórnarinnar. Upp komst fljótlega eftir að hún varð ráðherra að hún hefði ekki greitt afnotagjöld hjá sænska ríkisútvarpinu í 16 ár. Það er ekki hægt að segja annað en að klaufaleg og vandræðaleg sé byrjunin hjá sænsku borgaralegu flokkunum við stjórnvölinn. Það var enginn valkostur annar í boði fyrir þær Stegö Chilo og Mariu Borelius nema að segja af sér. Ella hefði forsætisráðherrann Fredrik Reinfeldt neyðst til að taka þessi mál á sig sjálfur.

Það er mjög ömurlegt að sjá hversu veikluleg byrjun borgaralegu flokkanna er við stjórnvölinn. Þessi hneykslismál eru gjörsamlega óverjandi og sýna mikinn siðferðisbrest, sem er ólíðandi að sé til staðar í opinberu embætti að mínu mati. Það er óskiljanlegt hvernig ráðherrarnir komust í gegnum smásjá í ráðherrastólinn og þær virðast hafa verið auðveld bráð bloggara, en eins og fyrr segir var það bloggari sem gekk frá ráðherradómi Borelius með einfaldri rannsóknablaðamennsku og þefaði upp vandræðagang hennar með næsta einföldum hætti, sem hefur vissulega vakið athygli.

En þetta er vond byrjun fyrir borgaralegu flokkana og stjórn þeirra, og mikið pólitískt áfall fyrir Fredrik Reinfeldt, forsætisráðherra Svíþjóðar, sem má ekki við frekari vandræðagangi eigi ekki illa að fara fyrir honum og stjórn hans strax í upphafi. Hið eina rétta þar er að aftengja þessi hneykslismál og það var strax ljóst að báðir þessir tveir kvenráðherrar urðu að víkja hið snarasta vegna augljóss siðferðisbrests.

Annar ráðherra segir af sér í Svíþjóð

Rannsókn á hlerunarmálum

Um fátt er meira rætt þessa dagana en hlerunarmálin. Enn heyrast sögur af meintum hlerunum og í Silfri Egils í dag fullyrti Árni Páll Árnason, prófkjörsframbjóðandi Samfylkingarinnar í kraganum, sem var einn af aðstoðarmönnum Jóns Baldvins Hannibalssonar í utanríkisráðherratíð hans að sími sinn í ráðuneytinu hefði verið hleraður og hann fengið ábendingar um það. Eins og í því máli og öðrum kemur þar ekkert fram nema ábendingar á nafnleysingja sem enginn veit hver er og því ekki að heyra meira um málið. Þetta eru endalausar ábendingar á nafnleysingja. Slíkt er með öllu ólíðandi, það verður að fara yfir grunnpunkta málsins og helstu hliðar þess.

Þetta mál er komið í mjög góðan farveg. Þingmenn allra flokka samþykktu með flýtimeðferð á Alþingi skömmu eftir upphaf þinghalds að skipa nefnd mála á tíma kalda stríðsins undir formennsku Páls Hreinssonar, lagaprófessors, sérstaklega til að fara m.a. yfir hlerunarmálin. Þar er talað um tíma kalda stríðsins 1945-1991, enda er það sá tími sem helst hefur verið nefndur og verið mest umdeildur í umræðunni. 1991 var enda sögulegt lokaár kalda stríðsins með endalokum Sovétríkjanna. Þessari nefnd er veittur frjálsur aðgangur að öllum gögnum í vörslum stjórnvalda sem snerta öryggismál Íslands, innra og ytra öryggi, á tímum kalda stríðsins.

Aflétt er með þessu allri almennri þagnarskyldu opinberra starfsmanna, meðal annars þeirra sem væntanlega hafa upplýsingar um hleranir. Það er þörf að fara yfir öll þessi mál og það verður nú gert, hvort að umboð nefndarinnar sé nægjanlegt mun ráðast af þeim gögnum sem fyrir liggja væntanlega. En þetta er allavega gott og mikilvægt skref, enda er nauðsynlegt að fara yfir öll mál sem gerðust á tímum kalda stríðsins, enda hitatímar. Það verður að hreinsa andrúmsloftið og það sem er í umræðunni. Það sem er þó verst eru þessar ábendingar, sem oftast kallast kjaftasögur, með ábendingum á menn sem eru eins og algjörir huldumenn án nafns.

Nú er talað um að fara yfir mál handan kalda stríðsins. Eins og allir vita var öll umræða lengst af miðuð við kalda stríðið, fyrrnefnt tímabil. Það eru aðeins örfáir dagar síðan að t.d. Jón Baldvin Hannibalsson opinberaði grunsemdir sínar um hleranir. Það er með ólíkindum alveg að hann hafi ekki greint frá því fyrr, helst strax og hann komst að þessum grunsemdum sínum, sem var á þeim árum að hann var einn valdamesti maður landsins og örlagavaldur í íslenskum stjórnmálum, eftir að hafa sprengt tvær ríkisstjórnir og farið undir lok ferilsins í stjórnarsamstarf við Sjálfstæðisflokkinn. Þetta er ný umræða og kom fram eftir ákvörðun þingsins.

Það er réttast að öll mál verði rannsökuð og það verði opnað að rannsaka mál eftir 1991 að mínu mati. Ég er sammála því sem t.d. Guðni Ágústsson, landbúnaðarráðherra og varaformaður Framsóknarflokksins, sagði um þetta í fréttum Stöðvar 2 í kvöld. Það verður að opna þetta mál, koma því frá kjaftasöguhjalinu og fara yfir hvort meira sé til í því en kjaftasögurnar einar, sem eru vægast sagt orðnar ólíðandi og fyrir neðan allar hellur. Nú verður t.d. nafnlausa fólkið hans Jóns að koma fram í dagsljósið og fara yfir sína hlið.