Ránsferðir æsku landsins

Það er frekar sláandi að heyra af enn einu ráninu í Reykjavík, á frekar skömmum tíma, þar sem unglingar eru vopnaðir bareflum og reyna að næla sér í einhverja peninga. Sumir reyndu að stela Dominos-pizzum um daginn. Það er mikið á sig lagt greinilega til að komast yfir smá skotsilfur. Það er frekar nöpur staðreynd að táningar séu farnir að stunda vopnuð rán, með bandarískri fyrirmynd kvikmynda og hinna ótalmörgu ribbaldasjónvarpsþátta, til þess eins að fá pening og jafnvel eitthvað drasl úr búðum.

Veit ekki alveg á hvaða leið við erum, í sannleika sagt. Vandamálin í samfélaginu okkar eru mörg og skuggahliðarnar verða sífellt sýnilegri. Þegar að fylgst er með fréttum af ránstilraunum æsku landsins er eðlilega spurt á hvaða leið við séum. Veit ekki - erum við kannski á góðri leið með að verða eins og þrjú hundruð þúsund manna samfélag í úthverfi bandarískrar stórborgar?

Táningsstrákar rændu verslun í Reykjavík

Rússneski risinn með pókerandlitið heiðraður

Það þarf kannski ekki að koma að óvörum að Pútín sé valinn maður ársins hjá TIME - fáir hafa jú eflt vald sitt meir á árinu, ræktað liðshjörð sína betur og stýrt heilu ríki eins og taflborðinu heima hjá sér; allt undir yfirskini þess að það sé lýðræðislegt. Að mínu mati er Rússland Pútíns að þróast út í hreint einræðisríki; Pútín líkist Bréznev gamla æ meir með degi hverjum. Hann er dómínerandi leiðtogi og tök hans á fjölmiðlum og pólitískum ákvörðunum jaðra við ríki eins manns.

Pútín hefur nú handvalið væntanlegan forseta prívat og persónulega og útnefnt sjálfan sig í leiðinni, með góðvild handvalda forsetaefnisins að sjálfsögðu, sem forsætisráðherra frá og með marsmánuði er seinna kjörtímabilinu lýkur. Þessi kapall sýnir umfram allt pólitísk klókindi bragðarefsins Pútíns og hversu öflugur risi hann er. Það eru engin pólitík leiðarlok framundan hjá honum. Hann er þó laus við persónulega töfra og þarf greinilega ekki að hafa mikið fyrir pólitísku veldi sínu. Hann virkar samt skemmtilega fjarlægur, virkar alltaf á mann eins og hann vilji hlaupa frá ljósmyndalinsunni.

Pútín hefur á áratug gert rússneska pólitík algjörlega að sinni pólitík og tryggt sér bæði mikil völd og áhrif á forsetastóli. Hann ætlar sér greinilega að drottna áfram og því munu yfirvofandi forsetaskipti aðeins verða hálfleikur á valdaferli Pútíns og hann ætlar að setja strengjabrúðu í forsetastólinn. Fyrir áratug, síðsumars 1999, vissu fáir utan Rússlands hver Vladimir Pútín var þegar að Borís Jeltsín ákvað að skipa hann forsætisráðherra. Hann var vissulega gegnheill leyniþjónustukall frá KGB-tímanum og fáum óraði fyrir að þar færi næsti risi rússneskra stjórnmála, lykilspilari á alþjóðavettvangi.

Margir töldu þá að þar væri kominn enn einn forsætisráðherrann sem færi fyrir lok forsetaferils Jeltsíns, sem hafði haft tögl og hagldir allt frá því að hann hafði tekið völdin afgerandi eftir valdaránið misheppnaða árið 1991 og hafði risið upp úr öskustó kommaveldisins. Hann var skapmikill drykkjumaður sem markaði áhrif - og var líka þekktur fyrir að sparka forsætisráðherrum.  Jeltsín var einn eftirminnilegasti stjórnmálamaður tíunda áratugar 20. aldarinnar þrátt fyrir persónuleikabrestina. Jeltsín hefur sennilega ekki órað fyrir við valið á Pútín hversu mikill risi hann yrði er yfir lauk.

Mörgum að óvörum ákvað Jeltsín að segja af sér forsetaembættinu í áramótaávarpi á gamlársdag 1999. Allt í einu var leyniþjónustudulan Pútín orðinn einn valdamesti maður heims sem starfandi forseti landsins fram að kosningum; hann sigraði svo forsetakosningarnar í mars 2000 og var endurkjörinn strax í fyrri umferð árið 2004 - einn vinsælasti stjórnmálamaður í sögu Rússlands, með allt að 80% stuðning. Auk þess með alla fjölmiðla á bakvið sig og ríkir með járnkrafti eins og fyrrum lykilstjórnmálamenn Sovétríkjanna.

Pútín hefur semsagt markað sig sem hinn stóra afgerandi drottnara veldis síns. Staðan í Rússlandi er mikið áhyggjuefni. Mér finnst þar horfa ansi margt til fortíðar og vert að hugsa um framtíðina sem blasir við. Stjórnarskráin meinar Pútín að gefa kost á sér í kosningunum næsta vor og rúmlega átta ára forsetaferli er því að ljúka. Atburðarás síðustu mánaða er þó ekki beinlínis með þeim hætti að Pútín ætli sér að hverfa út í sólarlagið eins og George W. Bush, sem brátt lætur ennfremur af embætti.

Hann ætlar sér að stjórna atburðarásinni eins og kvikmyndaleikstjóri úr fjarska, halda um alla spotta og ráða örlögum landsins, jafnt sem stuðningsmannahjörðar sinnar. Hann ætlar sér að vera meginspilari áfram á sviðinu. Ekkert meinar Pútín að fara fram eftir fimm ár í kosningunum þá og væntanlega er plottið að þá komi hann með sinn steinrunna svip eins og riddarinn á hestinum hvíta inn á pólitíska sviðið í Rússlandi.

Á meðan horfum við öll út í gráðið og hugsum okkur um það hvort að Rússland sé að verða sama sjúka einræðisríkið og það var áður en múrinn féll og kommagrýlan var sigruð. Flashbackið til fortíðar í Rússlandi er verulegt áhyggjuefni, segi ég og skrifa. Og þetta heiðrar TIME eins og ekkert sé sjálfsagðara. En völdin skipta vissulega alltaf máli, sama hvort það er í einræði eða lýðræði.

Time velur Pútín mann ársins

Er Erla Ósk sátt við þessi málalok?

Það er gott mál ef Erla Ósk Arnardóttir er sátt við þá niðurstöðu að bandarísk yfirvöld aðeins harmi meðferðina á henni en biðjist ekki heiðarlega afsökunar á henni. Það er í hennar valdi að höfða mál ef hún er ekki sátt og hún á að mínu mati alvarlega að íhuga þann möguleika, þó vissulega geti það verið langvinn og erfið barátta. En að mínu mati snýst þetta mál um mannréttindi og það að komið sé fram við fólk með mannúðlegum hætti, er það ekki svo að mati okkar allra? Ekkert okkar sem fer til Bandaríkjanna viljum allavega upplifa brot af því sem Erla Ósk gekk í gegnum.

Vissulega hefur Erla Ósk unnið hálfan sigur hið minnsta með umfjölluninni. Þetta mál hefur verið í fjölmiðlum víða og rödd hennar hefur komist til skila í málinu. Stjórnvöld hér kölluðu sendiherrann á sinn fund og við létum reiði okkar í ljósi. Kannski mátti búast við að niðurstaða bandarískra yfirvalda yrði útvatnað diplómatískt yfirklór þar sem reynt er að biðjast afsökunar án þess að nefna afsökunarbeiðni í sjálfu sér á nafn. Diplómatískir klækjarefir eru meiri snillingar í því en aðrir að sýna iðrun án þess að meina orð af því eða biðjast afsökunar í sjálfu sér.

Finnst boltinn meira staddur hjá utanríkisráðherranum íslenska. Þó að það sé hart í ári vegna öryggisráðsþvælunnar sem hún og hennar fólk standa fyrir á það ekki að koma niður á þessu máli. Ef marka má orð Ingibjargar Sólrúnar finnst henni þessi diplómatíska afsökunarbeiðni án iðrunar nægileg.

Ef Erla Ósk er sátt á hún að vera sæl með sitt, ella höfða mál. Það eru valkostirnir og væntanlega verður málshöfðun einu eðlilegu endalokin sem geta orðið á málið, enda mun ekki koma einlæg afsökunarbeiðni frá Bandaríkjunum þó nokkrir dagar séu til jóla.

Erla Ósk fagnar niðurstöðunni

Hikandi bandarísk afsökunarbeiðni

Það er ánægjulegt að bandaríska heimavarnarráðuneytið hafi sent út yfirlýsingu þar sem meðferðin á Erlu Ósk Arnardóttur er hörmuð. Þó er ekki hægt að segja annað en að afsökunarbeiðnin sé nokkuð hikandi. Orðalagið að harma hlutina er ekki eins afgerandi og t.d. að segjast biðjast afsökunar á því. Þannig að þetta verður öllu bragðlausari afsökunarbeiðni en ella hefði getað orðið, þar sem greinilega er reynt að halda andlitinu diplómatískt.

Þetta er auðvitað vandræðalegt mál fyrir bandarísk yfirvöld og til skammar að íslenskur ríkisborgari fái slíka meðferð. Öðru hefði gilt ef Erlu hefði einfaldlega verið vísað úr landi og ekkert meira hefði gerst. Vissulega hafði Erla Ósk brotið af sér skv. bandarískum lögum en meðferðin sem hún sætti í flugstöðinni er af slíkum toga að til skammar telst. Það að leiða fólk, sem hefur ekki meira af sér gert en þetta, í gegnum flugstöðina hlekkjað á höndum og fótum er til skammar af landi sem vill vera í fylkingarbrjósti í heiminum.

Það væri auðvitað eðlilegast að Erla Ósk fari í mál við bandarísk yfirvöld vegna þessa, telji hún það rétt. Sá á einhverri vefsíðunni að hún hugleiðir málaferli. Væntanlega geta það verið einu eðlilegu endalokin á þetta mál, en ekki þessi hikandi afsökunarbeiðni.

Harma meðferðina á Erlu Ósk

Samfélag lifandi og dauðra á myspace

Frá því að ég skráði mig á myspace-vefinn fyrir um tveim árum hefur mér alltaf fundist það svolítið sérstakt samfélag. Þar má treysta því að allt þekkt fólk eigi sér síðu, hvort sem viðkomandi er í aðstöðu til að samþykkja það eður ei. Jón Gnarr er ekki sá fyrsti sem lendir í því að stofnuð er síða í nafni viðkomandi og án leyfis hans. Þarna eru enda skráð látið fólk með vefsíðu og til eru einstaklingar sem halda úti myspace-síðum þekkts fólks, sem jafnvel er látið, með sama krafti og væri það lifandi.

Hef fengið svolítið skondin vinaboð þarna. Þarna eiga látnar Hollywood-stjörnur, stjórnmálamenn, kóngafólk og rithöfundar pláss og til er fólk sem nennir að halda utan um síður í nafni þeirra. Fannst það eiginlega fyndnast í upphafi að einhver nennti að sjá um svona síðu fyrir annan aðila en sig sjálfan þ.e.a.s. Var enda mjög hissa þegar að ég fékk vinaboð frá t.d. Katharine Hepburn og fleiri aðilum sem ég vissi að væru ekki beinlínis sprelllifandi og þó svo væri að þá væru þau ekki beinlínis að sörfa á netinu.

Finnst reyndar myspace hafa dalað svolítið að undanförnu. Facebook er orðinn miklu meira spennandi vettvangur, þó að spamið þar sé reyndar farið út yfir öll mörk, en látum það liggja milli hluta.

„Síðan hefur ekkert með mig að gera"

Berklar til Íslands

Það er ekki hægt annað en lýsa yfir undrun sinni á því hvernig það gat gerst að berklasmitaður maður í meðferð gat komist til Íslands með þeim hætti sem raun ber vitni. Öll sjúkrasaga mannsins vekur spurningar um þetta mál allt, hvernig málum hans sé háttað og hvernig þetta gat eiginlega gerst. Berklar eru vissulega ekki eins alvarlegir í hugum okkar nútímafólksins og var í augum þeirra sem börðust við hann á árum áður.

Berklar eru nístandi orð í fjölskyldu minni. Þeir herjuðu illa á móðurfjölskyldu mína austur á fjörðum og móðursystir mín féll í valinn fyrir berklum langt um aldur fram kornung, eftir erfiða sjúkdómssögu og mikla baráttu. Sorgarsaga hennar hefur níst mig alla tíð og verið dimmur blettur á fjölskyldunni minni. Það eru fleiri dæmi um það úr fjölskyldu minni. Það eru flestar fjölskyldur í landinu sem eiga bitrar minningar um sjúkdóminn að einhverju tagi.

Það er harkaleg áminning um berklana að heyra af þessum fregnum og vonandi verður farið vel yfir þetta mál allt.

Kom berklasmitaður til Íslands